Πάσα Αγγελίνα: Μια ελληνίδα «Ήρωας της Σοσιαλιστικής Εργασίας» της Σοβιετικής Ένωσης

Πριν λίγο καιρό κυκλοφόρησε από την Σύγχρονη Εποχή ένα βιβλιαράκι με τίτλο «Πάσα Αγγελίνα: Άξιο τέκνο ενός καταξιωμένου λαού.» Η αλήθεια είναι πως, με μια πρώτη ματιά, το συγκεκριμένο βιβλίο μάλλον «ξεγελά» τον υποψήφιο αναγνώστη. Που να φανταστεί κανείς πόσο πλούτο μπορεί να περικλείει ένα τόσο μικρό βιβλιαράκι, πόσες πόρτες στην σκέψη μπορεί να ανοίγει, πόση δύναμη και αισιοδοξία να εμφυσεί και να εμπνέει…
Κι όμως, πρόκειται για ένα μοναδικό βιβλίο-παράθυρο στο νέο κόσμο που άρχισε να οικοδομείται στην Σοβιετική Ένωση πριν 100 χρόνια. Τόσο η μαρτυρία της ίδιας της Πάσα Αγγελίνα, όσο και ο μεστός και καταπληκτικός πρόλογος του Αναστάση Γκίκα (μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ) για την πρωταγωνίστρια και την εποχή της, δίνουν με απλό, κατανοητό και συνάμα εξαιρετικά διεισδυτικό και εύστοχο τρόπο, μέσα σε λίγες και μόνο σελίδες, όλο το μεγαλείο εκείνου του πρωτόγνωρου εγχειρήματος, με τις δυσκολίες, τις προκλήσεις του, αλλά και τη δυναμική, την επαναστατική αισιοδοξία του, τον ηρωισμό που εμφύσησε στους ανθρώπους του μόχθου στο χτίσιμο του δικού τους κόσμου, σαρώνοντας κάθε όριο και περιορισμό στο διάβα τους.
Η παρούσα έκδοση αποτελεί, τέλος, την καλύτερη απάντηση στην έκρηξη του αντικομμουνισμού που βιώνουμε για μια ακόμη φορά στις μέρες μας.
Μόλις κάτι λιγότερο από 150 σελίδες διαβάζεται ακόμα και σε μια μέρα. Άλλωστε, θα κολλήσετε τόσο με το συγκεκριμένο βιβλίο που δύσκολα θα το αφήσετε πριν το τελειώσετε!!

Ακολουθούν ενδεικτικά ορισμένα αποσπάσματα από τον Πρόλογο του βιβλίου:

Στις 25 Οκτώβρη 1917 (7 Νοέμβρη με το νέο ημερολόγιο) τα κανόνια του καταδρομικού «Αβρόρα» («Αυγή») «σάλπισαν» την έφοδο του επαναστατημένου λαού και στρατού κατά των Χειμερινών Ανακτόρων, σηματοδοτώντας την έναρξη της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης. Η επανάσταση αυτή, που «συγκλόνισε τον κόσμο», δεν ήταν απλώς μια «στιγμή» στην Ιστορία, αλλά το αποτέλεσμα μακρών, επίμονων και επίπονων ζυμώσεων, προσπαθειών και αγώνα στις γραμμές της ρωσικής εργατιάς και αγροτιάς (…)
Βεβαίως, η νίκη των επαναστατημένων εργαζόμενων λαών της Ρωσίας και η εγκαθίδρυση της σοβιετικής εξουσίας δεν σήμαινε ταυτόχρονα και τερματισμό της ταξικής πάλης, που τα επόμενα χρόνια θα γινόταν όλο και οξύτερη, καθώς τα απομεινάρια των εκμεταλλευτριών τάξεων (που συνέχιζαν να διατηρούν οικονομική ισχύ, αλλά και επιρροή) ενέτειναν τον πόλεμο εναντίον της με κάθε μέσο, ενώ η ατομική ιδιοκτησία (που δεν εξαλείφθηκε μονομιάς) παρέμενε φυτώριο κάθε είδους εμποδίου στη σοσιαλιστική οικοδόμηση.
Από την άλλη μεριά, η Επανάσταση απελευθέρωσε ανεξάντλητες κοινωνικές δυνάμεις, έδωσε νέο νόημα και περιεχόμενο στις έννοιες της αυτοθυσίας και του ηρωισμού, στα δικαιώματα και τις ελευθερίες των εργαζομένων, των γυναικών, των νέων. Ο εργάτης, ο μέχρι πρότινος απόκληρος της αστικής κοινωνίας, έγινε συνειδητός συνδημιουργός της Ιστορίας, πραγματικός κύριος του τόπου του, του πλούτου που παρήγε, της ζωής και του μέλλοντός του. Ένας από τους πρωτοπόρους οικοδόμους αυτού του νέου κόσμου που γεννιόταν εκεί με τη νίκη της Επανάστασης, ήταν και μια νεαρή εργάτρια γης ελληνικής καταγωγής, η Πάσα Αγγελίνα. (…)
Εργάτρια γης από τα 8 της χρόνια, η Πάσα γνώρισε από πολύ μικρή τι σήμαινε σκληρή δουλειά, αλλά και εκμετάλλευση. Όντας λοιπόν άνθρωπος του μόχθου, που ταυτόχρονα απεχθανόταν την αδικία, δεν μπορούσε παρά να «πάρει τη θέση» της στις επάλξεις του αγώνα. Έτσι, εντάχθηκε στην Κομμουνιστική Νεολαία (Κομσομόλ) από τα μαθητικά της χρόνια, ενώ το 1937, σε ηλικία 24 ετών, έγινε μέλος του Πανενωσιακού Κομμουνιστικού Κόμματος (Μπολσεβίκοι). Έκτοτε θα εκλεγόταν αντιπρόσωπος σε όλα τα συνέδρια του Κόμματος, από το 18ο (1939) έως το 21ο (1959). (…)
Εκλέχθηκε [επίσης] πρώτη φορά βουλευτής του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ το 1937, λίγο πριν συμπληρώσει τα 25 της χρόνια, ενώ στη συνέχεια θα εκλεγεί τέσσερις ακόμη φορές συνεχόμενα (το 1946, το 1950, το 1954 και το 1958).
Τιμήθηκε δύο φορές με τον τίτλο του «Ήρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας» (το 1947 και το 1958), τρεις φορές με το παράσημο Λένιν, με το παράσημο της Κόκκινης Σημαίας της Εργασίας, καθώς και το Βραβείο Στάλιν (Κρατικό Βραβείο της ΕΣΣΔ). (…)
Η Πάσα Αγγελίνα λοιπόν υπήρξε πράγματι ένα καταξιωμένο τέκνο της ΕΣΣΔ. Έτσι, στο φόντο και του γενικότερου συσχετισμού που είχε διαμορφωθεί μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο (και την ιδιαίτερη απήχηση που είχε κατακτήσει η ΕΣΣΔ στους λαούς όλου του κόσμου με την τεράστια συμβολή της στη νίκη κατά του φασιστικού Άξονα), οι συντάκτες της Παγκόσμιας Βιογραφικής Εγκυκλοπαίδειας (της οποίας η 4η έκδοση βρισκόταν σε εξέλιξη στις ΗΠΑ), αποφάσισαν να συμπεριλάβουν την Πάσα Αγγελίνα ανάμεσα στους «διακεκριμένους ανθρώπους» όλων των χωρών. Για το σκοπό αυτό, της έστειλαν ένα σχετικό ερωτηματολόγιο, ζητώντας της να το συμπληρώσει με μια σειρά βιογραφικά στοιχεία.
Καθώς όμως το συμπλήρωνε, η Πάσα διαπίστωσε πως, παρά τις τόσες ερωτήσεις, έλειπε η πιο βασική, η πιο ουσιώδης, η πιο σημαντική απ’ όλες: «Το ερωτηματολόγιο», αναφέρει η ίδια, «ήταν τόσο σχολαστικό, που μου ζητούσε να δώσω λεπτομέρειες, όπως π.χ. την ημερομηνία του γάμου μου, το πατρώνυμο της μητέρας μου, κ.ά. Αλλά αυτό το λεπτομερές ερωτηματολόγιο δεν περιλάμβανε την κύρια, την βασική ερώτηση, δηλαδή, ποιες ήταν οι συνθήκες που έδωσαν τη δυνατότητα σε μένα, μία πρώην αγράμματη εργάτρια γης, να γίνω μία νομοθέτης, μια βουλευτής του Ανώτατου Σοβιέτ;» Ωστόσο, θα προσθέσει στη συνέχεια, «αν δεν θέσεις το ερώτημα ‘υπό ποιες συνθήκες;’ δεν μπορείς να κατανοήσεις και να εκτιμήσεις την καταξίωση ενός Σοβιετικού πολίτη -και επομένως- τη δική μου. Το κύριο, το βασικό, δεν είναι το συγκεκριμένο άτομό μου, αλλά το γεγονός ότι η ανάδειξή μου δεν ήταν κάποια εξαίρεση στον κανόνα… εγώ αναδείχθηκα μαζί με το λαό, έγινα ηρωίδα μαζί με το σύνολο του ηρωικού λαού μου. Και αυτό είναι το κύριο, το βασικό.»
Ακολούθως, η Πάσα Αγγελίνα αποφάσισε να «ξεφύγει» από τα στενά όρια του ερωτηματολογίου, εξηγώντας ακριβώς τα παραπάνω. Η «απάντησή» της αυτή, δεν αναπαράχθηκε βεβαίως αυτούσια από την Παγκόσμια Βιογραφική Εγκυκλοπαίδεια (που περιέλαβε ωστόσο το όνομά της στη σχετική λίστα με τους «διακεκριμένους ανθρώπους» όλων των χωρών). Εκδόθηκε όμως ως μπροσούρα στην ίδια την ΕΣΣΔ, τόσο στα ρωσικά, όσο και σε μια σειρά άλλες γλώσσες.
Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί μετάφραση της αντίστοιχης αγγλόφωνης έκδοσης, που τυπώθηκε στην ΕΣΣΔ το 1949 με τίτλο «Η απάντησή μου σε ένα Αμερικανικό ερωτηματολόγιο».

Η συνέχεια στην ίδια την έκδοση…

Διαδήλωση αγροτών. Στο πανό τους γράφει: «Εμείς οι κολχόζνικοι στη βάση της γενικής κολλεκτιβοποίησης θα καταργήσουμε τους κουλάκους ως τάξη.»

Εμείς, θα κλείσουμε τη σύντομη παρουσίασή μας αυτού του εξαιρετικού πραγματικά βιβλίου με το τελευταίο απόσπασμα από τον Πρόλογο του Αναστάση Γκίκα:

Πολλοί -άλλοτε καλοπροαίρετα άλλοτε όχι και τόσο- μας ρωτούν συχνά στους δρόμους, στις γειτονιές, στους χώρους δουλειάς, στα αμφιθέατρα και στα σχολεία, όπου ζουν και παλεύουν οι κομμουνιστές, τα μέλη του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, οι πρωτοπόροι αγωνιστές:
«Μα που έγιναν αυτά που λέτε; Αυτά για τα οποία παλεύετε;»
«Ωραία όλα αυτά, αλλά δεν γίνονται, είναι ανέφικτα!»
Σίγουρα η Ελλάδα του 2017 δεν είναι η Ρωσία του 1917. Σήμερα, η χώρα μας -η ανθρωπότητα συνολικότερα- διαθέτει πολύ μεγαλύτερες παραγωγικές δυνατότητες, τεχνογνωσία, κλπ., απ’ ότι έναν αιώνα πριν. Επιπλέον, υπάρχει η ιστορική-πολιτική πείρα από εκείνη την πρώτη προσπάθεια οικοδόμησης του νέου κόσμου, με τα θετικά όσο και τις αδυναμίες που προέκυψαν στην πορεία: Πείρα, που το Κόμμα μας μελετά πράγματι επιστάμενα και σε βάθος, αντλώντας τα απαραίτητα συμπεράσματα και διδάγματα!
Ναι, η Ελλάδα του 2017 δεν είναι η Ρωσία του 1917: Σήμερα υπάρχουν και περισσότερες δυνατότητες και πείρα και –κυρίως- γνώση!
Τηρουμένων των «αναλογιών», λοιπόν, στην αφήγηση της Πάσα Αγγελίνα δίνονται πολλές απαντήσεις πάνω στα ερωτήματα που αναφέραμε παραπάνω. Δίνεται μια, μικρή μεν, αλλά πολύτιμη όσο και περιεκτική εικόνα εκείνου του πρώτου στην Ιστορία της ανθρωπότητας εγχειρήματος οικοδόμησης ενός νέου κόσμου, απαλλαγμένου από εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο. Αποτυπώνονται, τόσο οι δυσκολίες και οι προκλήσεις, όσο και οι προοπτικές. Η οικοδόμηση του σοσιαλισμού δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Χρειάστηκε πολύ κόπο, πολύ δουλειά. Χρειάστηκε επίσης σκληρή πάλη με τα υπολείμματα του παλιού που αντιμάχονταν το νέο το οποίο γεννιόταν με λύσσα, αλλά και με τις παλιές αντιλήψεις και νοοτροπίες, που βρίσκονταν ριζωμένες στις συνειδήσεις των ανθρώπων από αιώνες.
Όμως, η οικοδόμηση του νέου κόσμου, όσο δύσκολη και αν ήταν, όσες δυσχέρειες και αν είχε, ήταν μια όμορφη, ανώτερη υπόθεση, που αφύπνισε, ενέπνευσε και κινητοποίησε εκατομμύρια «απλούς» ανθρώπους -πρώην απόκληρους της αστικής κοινωνίας. Γιατί, εν τέλει, ήταν δική τους υπόθεση. Για πρώτη φορά στην Ιστορία της ανθρωπότητας εργάζονταν και αγωνίζονταν πραγματικά για τον εαυτό τους. Ο νέος κόσμος που άρχισε να οικοδομείται στην ΕΣΣΔ στα θεμέλια της Μεγάλης Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης το 1917 –εκατό χρόνια πριν!- έφερε πράγματι τα πάνω κάτω. Ανέδειξε τις ανεξάντλητες δυνάμεις του γίγαντα λαού. Εμφύσησε νέες αξίες και νέα ιδανικά. Άνοιξε –όπως είπε ο Λένιν- το δρόμο, όχι μόνο για τους λαούς της Ρωσίας, αλλά για τους λαούς όλου του κόσμου, προς ένα καλύτερο μέλλον, ένα μέλλον που μας αξίζει, το σοσιαλισμό-κομμουνισμό
Έναν τέτοιο κόσμο λοιπόν θέλουμε, για έναν τέτοιο κόσμο αγωνιζόμαστε. Οι δικοί μας «Κόκκινοι Οκτώβρηδες» είναι μπροστά μας!…

Το εξώφυλλο της έκδοσης

Η καθοριστική συμβολή της ΕΣΣΔ και των ΚΚ στην Αντιφασιστική Νίκη των Λαών και η διαστρέβλωση της Ιστορίας

Αφίσα του ΚΚΕ για τα 70χρονα της Αντιφασιστικής Νίκης των Λαών Εισαγωγή

Στις 9 Μάη 2015 συμπληρώνονται 70 χρόνια από την Αντιφασιστική Νίκη των Λαών. Στη νίκη αυτή συνέβαλαν αναμφίβολα όλες οι δυνάμεις που μετείχαν στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κατά του «Αξονα». Ωστόσο, ξεχωριστός όσο και καθοριστικός υπήρξε ο ρόλος των κομμουνιστών: Της Σοβιετικής Ενωσης και των εθνικοαπελευθερωτικών – αντιφασιστικών κινημάτων, ψυχή, οργανωτής και κύριος αιμοδότης των οποίων ήταν τα Κομμουνιστικά Κόμματα.

Σήμερα, ο ρόλος αυτός υποβαθμίζεται, αμαυρώνεται, ή ακόμη και εξοβελίζεται εντελώς από την Ιστορία. Νικητής στο ανατολικό μέτωπο αναδεικνύεται ο «ρωσικός χειμώνας», η σύγκρουση φασισμού – κομμουνισμού εμφανίζεται ως σύγκρουση «δύο ολοκληρωτισμών», ο Κόκκινος Στρατός μετατρέπεται από ελευθερωτής σε «κατοχικό», η αντίσταση των λαών χαρακτηρίζεται «μυθοπλασία», οι αντάρτες στιγματίζονται ως «κόκκινοι τρομοκράτες», ενώ οι συνεργάτες των ναζί αναβαπτίζονται «αθώα θύματα» που αναγκάστηκαν σε άμυνα (!) κατά των κομμουνιστών ή ακόμα και «ήρωες»!

Είναι χαρακτηριστικό το πρόσφατο αφιέρωμα της «Καθημερινής» για τα 70χρονα του Δεκέμβρη του 1944, όπου το ΕΑΜ – ΚΚΕ παρουσιάζεται λίγο – πολύ ως να μην έκανε καμιά αντίσταση στον κατακτητή, αλλά τουναντίον να εξαπολύει ένα άνευ προηγουμένου όργιο βίας και τρομοκρατίας στην κατεχόμενη Ελλάδα. `Η όπου ο Κόκκινος Στρατός εμφανίζεται ως λίγο – πολύ ένα συνονθύλευμα πλιατσικολόγων και βαρβάρων που έσφαζε αναίτια στο δρόμο προς το Βερολίνο. Είναι επίσης χαρακτηριστική, από άλλη σκοπιά, η περσινή ανακοίνωση του Γραφείου Τύπου του ΣΥΡΙΖΑ για τα 69χρονα της Αντιφασιστικής Νίκης, όπου δεν χώρεσε ούτε μια λέξη για το ΚΚΕ, για τους χιλιάδες κομμουνιστές που έδωσαν τη ζωή τους στην πρώτη γραμμή του αγώνα ή βεβαίως για την καταλυτική συνδρομή της ΕΣΣΔ και του Κόκκινου Στρατού σε αυτήν τη νίκη.

Η συμβολή της ΕΣΣΔ

Στις 22 Ιούνη 1941 ξεκίνησε η συνδυασμένη επίθεση γερμανικών, ιταλικών, ρουμανικών, ουγγρικών, σλοβακικών και φινλανδικών δυνάμεων κατά της ΕΣΣΔ (επιχείρηση «Μπαρμπαρόσα»). Είχε προηγηθεί η πτώση της Γαλλίας, της μεγαλύτερης ευρωπαϊκής στρατιωτικής δύναμης μετά τη Γερμανία σε μόλις 6 εβδομάδες, της Πολωνίας σε 5, του Βελγίου, της Ολλανδίας και του Λουξεμβούργου σε 2,5, της Γιουγκοσλαβίας σε 1, της Δανίας σε 2 ώρες, κ.ο.κ.Και όμως, η Σοβιετική Ενωση αντιμετώπισε τις δυνάμεις του Αξονα στην ηπειρωτική Ευρώπη μόνη της επί 2 ολόκληρα χρόνια. Ακόμη και όταν ξεκίνησε η εκστρατεία ΗΠΑ – Βρετανίας κατά της Ιταλίας (τον Ιούλη του 1943) η κατανομή των γερμανικών δυνάμεων ήταν 257 μεραρχίες στο ανατολικό μέτωπο και μόλις 26 στην Ιταλία. Μετά την απόβαση στη Νορμανδία (έναν ολόκληρο χρόνο αργότερα, στις 6 Ιούνη 1944) ο Αξονας συνέχισε να διατηρεί στο ανατολικό μέτωπο τετραπλάσιες δυνάμεις απ’ ό,τι στο δυτικό. Η ΕΣΣΔ επομένως σήκωσε το κύριο βάρος του πολέμου, τόσο από την άποψη των θυσιών της σε έμψυχο δυναμικό και άψυχο υλικό, όσο και από την άποψη της συμβολής της στη στρατιωτική συντριβή του Αξονα.¹Πώς όμως συντελέστηκε αυτή η εποποιία;

α.Ο ρόλος του Κόμματος: Με την έναρξη της εισβολής, το Κομμουνιστικό Κόμμα της ΕΣΣΔ μετατράπηκε σε συλλογικό οργανωτή και καθοδηγητή της πολεμικής προσπάθειας, τόσο στην πρώτη γραμμή όσο και στα μετόπισθεν. Οι κομμουνιστές μπήκαν μπροστά στους πιο δύσκολους, σύνθετους και επικίνδυνους τομείς του αγώνα, εμψυχώνοντας και συμπαρασύροντας τις λαϊκές μάζες με το αγωνιστικό τους παράδειγμα και ήθος.

Οταν π.χ. στις 13 Οκτώβρη 1941 η σύσκεψη του κομματικού αχτίφ της Μόσχας απηύθυνε κάλεσμα στους κομμουνιστές της πόλης να υπερασπιστούν τη σοβιετική πρωτεύουσα, συγκροτήθηκαν σε 3 μόλις μέρες 25 λόχοι και τάγματα κομμουνιστών και κομσομόλων δύναμης 12.000 μαχητών. Εως το τέλος του μήνα είχαν σχηματισθεί 3 μεραρχίες.Μόνο τον πρώτο χρόνο του πολέμου εντάχθηκαν στον Κόκκινο Στρατό και το Ναυτικό κοντά 1 εκατομμύριο μέλη του Κόμματος και 2 εκατομμύρια μέλη της Νεολαίας του. Σχεδόν το 1/3 των μελών της Κεντρικής Επιτροπής βρισκόταν στο μέτωπο. Συνολικά, το ποσοστό του κομματικού δυναμικού που τάχθηκε στις στρατιωτικές και παραγωγικές ανάγκες του πολέμου έφτασε το 81,8%. Ενας στους τρεις άνδρες και γυναίκες των σοβιετικών Ενόπλων Δυνάμεων προς το τέλος του πολέμου ήταν οργανωμένος κομμουνιστής!

Μόνο τους 6 πρώτους μήνες του πολέμου, το Κόμμα είχε πάνω από 500.000 νεκρούς, ενώ έως το 1945 είχαν δώσει τη ζωή τους κοντά 2.000.000 κομμουνιστές. Ωστόσο, το παράδειγμά τους αυτό λειτούργησε ως κάλεσμα για ένταξη στην πρωτοπορία του αγώνα ακόμη περισσότερων: Μέσα στο 1943 εντάχθηκαν στο Κομμουνιστικό Κόμμα 1.785.000 πρωτοπόροι εργάτες, αγρότες, μαχητές του μετώπου, κ.ά. Το 1944 άλλα 2,3 εκατομμύρια έγιναν τακτικά και δόκιμα μέλη του Κόμματος.

β.Η μάχη στα μετόπισθεν του εχθρού:Λιγότερο από ένα μήνα μετά την εισβολή της φασιστικής στρατιωτικής μηχανής στην ΕΣΣΔ (18 Ιούλη 1941) η ΚΕ του Κομμουνιστικού Κόμματος εξέδωσε απόφαση για την οργάνωση της αντίστασης στις κατεχόμενες περιοχές, τη συγκρότηση παράνομων κομματικών και κομσομόλικων οργανώσεων, παρτιζάνικων ομάδων, στις πόλεις και την ύπαιθρο. Ηδη από την Ανοιξη του 1942 είχαν δημιουργηθεί από τη δράση των παρτιζάνων ελεύθερες περιοχές έκτασης πολλών τετραγωνικών χιλιομέτρων, καθηλώνοντας 22 – 24 εχθρικές μεραρχίες (σχεδόν όσες παρέταξαν οι Γερμανοί εναντίον των Συμμάχων στην Ιταλία). Εως το τέλος του πολέμου, οι Σοβιετικοί παρτιζάνοι μετρούσαν πάνω από 1.000.000 μαχητές και μαχήτριες σε 6.200 αντάρτικα Σώματα και παράνομες ομάδες. Δίπλα τους έδωσαν τη μάχη και πολλοί αλλοεθνείς μαχητές. Μόνο στη Λευκορωσία διακρίθηκαν για την παρτιζάνικη δράση τους 703 Πολωνοί, 184 Σλοβάκοι, 33 Τσέχοι, 25 Γερμανοί, 24 Ισπανοί, 14 Γάλλοι, κ.ά.

Δίπλα στον εξωτερικό εχθρό, η σοβιετική εξουσία είχε να αντιμετωπίσει και τον εσωτερικό ταξικό εχθρό: τις δυνάμεις της αντεπανάστασης, που με τις πλάτες του φασίστα εισβολέα βρήκαν την ευκαιρία να περάσουν στην αντεπίθεση, πολιτικά και στρατιωτικά. Στη Ρωσία, συγκροτήθηκε η λεγόμενη Επιτροπή για την Απελευθέρωση των Λαών της Ρωσίας (!) και ο Ρωσικός Απελευθερωτικός Στρατός – ΡΟΑ (!) υπό το στρατηγό Α. Βλασόφ. Η δύναμη του ΡΟΑ δεν ήταν μεγάλη (δεν αριθμούσε παρά λίγες χιλιάδες άνδρες). Υπήρχαν ωστόσο και ορισμένοι άλλοι σχηματισμοί Ρώσων εμιγκρέδων (αντεπαναστατών) ενταγμένοι στη Βέρμαχτ και τα SS. Αντίστοιχα στην Ουκρανία, συγκροτήθηκε ο λεγόμενος Ουκρανικός Απελευθερωτικός Στρατός, από δυνάμεις όπως η Ουκρανική Στρατιωτική Οργάνωση (UVO) και η Οργάνωση Ουκρανών Εθνικιστών (OUN), που είχαν πρωτοστατήσει στις ταξικές συγκρούσεις εναντίον της σοβιετικής εξουσίας κατά την κολεκτιβοποίηση. Ανάλογοι σχηματισμοί υπήρξαν η Λετονική και η Εσθονική Λεγεώνα, η Λιθουανική Δύναμη Αμυνας (οργανώσεις που συνέχισαν την αντισοβιετική τους δράση έως και τη δεκαετία του ’50 και του ’60), κ.ά.

γ.Ο σοβιετικός λαός υπερασπίζεται τη σοσιαλιστική του πατρίδα: Παραμονές της μάχης της Μόσχας συγκροτήθηκαν μέσα σε λίγες μόνο μέρες από εργάτες, υπάλληλους, σπουδαστές, κ.ά. κατοίκους της πόλης 12 ολόκληρες μεραρχίες εθνοφυλακής δύναμης 160.000 μαχητών. Περίπου 10.000 εντάχθηκαν στα εθελοντικά αντιαρματικά Σώματα, στην περίπτωση που τα γερμανικά τανκς εισέρχονταν στην ίδια την πόλη. 450.000 δούλευαν μέρα και νύχτα στα οχυρωματικά έργα. Είναι πράγματι συγκλονιστική η εικόνα του Κόκκινου Στρατού που, στην επέτειο της Οχτωβριανής Επανάστασης (7 Νοεμβρίου 1941), παρήλαυνε κατευθείαν από την κόκκινη πλατεία στο μέτωπο.

Στο Λένινγκραντ, λαός και στρατός παρέμειναν αλύγιστοι υπερασπιστές της πόλης κατά την πλέον αιματηρή πολιορκία στην Ιστορία, που κράτησε 872 μέρες και κόστισε τη ζωή σε πάνω από 1.000.000 σοβιετικούς πολίτες.

Στο Στάλινγκραντ τα εργοστάσια δεν έπαυαν να προμηθεύουν το μέτωπο (συχνά ελάχιστα μέτρα από το ίδιο το εργοστάσιο) με πυρομαχικά, άρματα μάχης, κ.ο.κ., ακόμα και όταν έφταναν πια να μοιάζουν περισσότερο ερείπια από τους βομβαρδισμούς παρά μονάδες παραγωγής. 24 μαχητές από 7 εθνικότητες της ΕΣΣΔ υπεράσπιζαν επί 58 μέρες ένα μόνο κτίριο – μνημείο ηρωισμού, αλλά και των ακατάλυτων δεσμών φιλίας και αδελφοσύνης των λαών της Σοβιετικής Ενωσης.

δ.Η σοσιαλιστική οικονομία: Ο Κόκκινος Στρατός δεν θα μπορούσε να σταθεί, αν δεν «πατούσε» γερά στις βάσεις μιας πανίσχυρης πολεμικής οικονομίας. Οπως και στα πεδία των μαχών, έτσι και στη μάχη της παραγωγής, ιδεολογικοπολιτικός εμπνευστής, καθοδηγητής και πρωτοπόρος οργανωτής των εργασιακών κατορθωμάτων των Σοβιετικών ανθρώπων υπήρξε το Κομμουνιστικό Κόμμα.

Αξιοθαύμαστος υπήρξε ο άμεσος αναπροσανατολισμός και οργάνωση της παραγωγής από τις ανάγκες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης σε καιρό ειρήνης στις απαιτήσεις της πολεμικής προσπάθειας. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο τα μηχανουργικά εργοστάσια άρχισαν να παράγουν πολεμικά τεχνικά μέσα, τα εργοστάσια της ελαφράς βιομηχανίας να παράγουν πυρομαχικά, κ.ο.κ. Μόνο το καλοκαίρι – φθινόπωρο του 1941 αποσυναρμολογήθηκαν, μεταφέρθηκαν από 128 κέντρα εκκένωσης σε ασφαλείς ζώνες πέρα από τα Ουράλια και επανασυναρμολογήθηκαν 1.523 βιομηχανικές μονάδες. Μαζί τους μεταφέρθηκαν επίσης 10.000.000 εργάτες με τις οικογένειές τους.

Για να καλυφθούν τα κενά στην παραγωγή που άφηναν οι στρατευμένοι εργάτες οργανώθηκε η εκπαίδευση νέων εργατών (νεολαίας, γυναικών, αγροτών), που μόνο στα 1942 ξεπέρασαν τα 1,25 εκατομμύρια. Αλλο ένα εκατομμύριο νέοι εργάτες αποφοίτησαν το ίδιο διάστημα από τα νεοσυσταθέντα εκπαιδευτικά ιδρύματα προπαρασκευής εργατικών εφεδρειών. Με πρωτοβουλία της κομμουνιστικής νεολαίας συγκροτήθηκαν επίσης ομάδες για την ποιοτική βελτίωση της παραγωγής. Εως τον Οκτώβρη του 1943 υπήρχαν 36.000 τέτοιες ομάδες. Το 1944 υλοποιήθηκαν κοντά 20.000 προτάσεις των ίδιων των εργαζομένων για την τελειοποίηση της τεχνικής και δυναμικότητας της παραγωγής.

Σπουδαίο ρόλο στην ποσοτική και ποιοτική ανάπτυξη της παραγωγής όμως έπαιξε και η σοσιαλιστική άμιλλα, η οποία αγκάλιασε εκατομμύρια εργαζόμενους – ιδιαίτερα τους νέους που οργάνωσαν ομάδες άμιλλας σχεδόν σε κάθε βιομηχανική μονάδα σε κάθε κλάδο. Ειδικό βάρος είχε η άμιλλα που κήρυξαν μεταξύ τους τα δύο μεγαλύτερα σοβιετικά μεταλλουργικά συγκροτήματα, του Μαγνιτογκόρσκ και του Κουζνέτσκ. Οι σιδηροδρομικοί συγκρότησαν εθελοντικά 3.700 ομάδες συντήρησης των γραμμών στις ώρες που δεν είχαν υπηρεσία. Ετσι, παρά τους συνεχείς βομβαρδισμούς της γερμανικής αεροπορίας, η ροή έμψυχου δυναμικού και άψυχου υλικού προς τα μέτωπα του πολέμου δεν διακόπηκε ποτέ. Μόνο το 1943 τιμήθηκαν με τον τίτλο του «Ηρωα της Σοσιαλιστικής Εργασίας» 127 σιδηροδρομικοί.

Ετσι δόθηκε η μάχη της παραγωγής, όπου η κεντρικά σχεδιασμένη σοσιαλιστική οικονομία και η συνειδητή εργασία του Σοβιετικού εργάτη νίκησαν κατά κράτος τις συνδυασμένες παραγωγικές δυνατότητες μιας ολόκληρης ηπείρου (μεταξύ των οποίων και ορισμένων από τα πλέον ανεπτυγμένα καπιταλιστικά κράτη της εποχής, της Γερμανίας, της Γαλλίας, κ.ά.) και την καταναγκαστική εργασία εκατομμυρίων εργατών. Να σημειώσουμε πως στις παραγωγικές δυνατότητες του Αξονα είχαν ενσωματωθεί επίσης και πολλές μονάδες αμερικανικών, κ.ά. μονοπωλιακών συμφερόντων ή θυγατρικών τους, στη Γερμανία και τις κατεχόμενες περιοχές. H «General Motors», για παράδειγμα, κατασκεύασε χιλιάδες θωρακισμένα αυτοκίνητα, φορτηγά και τανκς για το γερμανικό στρατό, ενώ η «Fordwerke» (εργοστάσιο της «Ford» στο Βερολίνο) ήταν υπεύθυνη για την προμήθεια του 1/3 σχεδόν του συνόλου των φορτηγών της Βέρμαχτ το 1941.²

Η συμβολή των κομμουνιστών στην Αντίσταση των λαών

Οι κομμουνιστές των κατεχόμενων χωρών πρωτοστάτησαν στην οργάνωση του αγώνα επιβίωσης και αντίστασης των λαών, με απεργίες, συλλαλητήρια, κ.ά. μορφές πάλης, μεταξύ των οποίων βεβαίως και της ένοπλης: Σχεδόν 2.000.000 μαχητές και μαχήτριες επάνδρωσαν τα παρτιζάνικα Σώματα απ’ άκρη σ’ άκρη της ευρωπαϊκής ηπείρου, ενεργώντας χιλιάδες σαμποτάζ, δίνοντας εκατοντάδες μικρές και μεγάλες μάχες, καθηλώνοντας δεκάδες μεραρχίες του εχθρού.

Οι δυνάμεις αυτές συντέλεσαν τα μέγιστα και στην απελευθέρωση: Οι Γάλλοι κομμουνιστές, επικεφαλής 35.000 μαχητών και 50.000 πολιτοφυλάκων του Παρισιού, οργάνωσαν την ένοπλη λαϊκή εξέγερση και απελευθέρωση της πρωτεύουσας στις 19-25 Αυγούστου του 1944. Ενοπλες λαϊκές εξεγέρσεις με πρωτοβουλία των κομμουνιστών πραγματοποιήθηκαν επίσης στη Ρουμανία (24 – 29 Αυγούστου 1944), στη Βουλγαρία (7 – 9 Σεπτέμβρη 1944), στη Σλοβακία (Αύγουστος – Οκτώβρης 1944) και την Τσεχία (1 – 9 Μάη 1945), καθώς και στη βόρεια Ιταλία (10 – 26 Απρίλη 1945), όπου οι κομμουνιστές παρτιζάνοι απελευθέρωσαν 125 μεγάλες πόλεις πριν καν ακόμα φθάσουν εκεί τα αγγλοαμερικανικά στρατεύματα. Ο λαϊκός στρατός της Αλβανίας απελευθέρωσε ο ίδιος τη χώρα του (29 Νοέμβρη 1944).

Η πρωτοπορία των κομμουνιστών αποτυπώθηκε και στους χιλιάδες νεκρούς που είχαν σε αυτό τον αγώνα: Σχεδόν το 25% των μελών του ΚΚ Βελγίου εκτελέστηκε ή βασανίστηκε την περίοδο της Κατοχής, ενώ πάνω από το 1/3 κλείστηκε στις φυλακές και τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το Τσεχοσλοβακικό ΚΚ είχε 25.000 νεκρούς, το Πολωνικό Εργατικό Κόμμα 15.000, το Γιουγκοσλαβικό ΚΚ 50.000, το Γαλλικό 75.000, οι κομμουνιστές παρτιζάνοι της Ιταλίας 42.500, κ.ο.κ.

Στη χώρα μας, ο ΕΛΑΣ με τους 127.535 μαχητές και εφέδρους καθήλωσε 8 – 12 εχθρικές μεραρχίες, ενώ παραμονές της αποχώρησης των Γερμανών από την Ελλάδα είχε απελευθερώσει ήδη το 85% – 90% των εδαφών της. Οργανωτής και καθοδηγητής, ψυχή και κύριος αιμοδότης του ΕΑΜικού εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος (που μέτρησε 1.500.000 μέλη), υπήρξε το ΚΚΕ. Χιλιάδες κομμουνιστές έδωσαν τη ζωή τους στον αγώνα αυτό. Μόνο η Κομματική Οργάνωση Αθήνας του ΚΚΕ είχε 5.000 νεκρούς. Τα βουνά – άπαρτα κάστρα του ΕΛΑΣ, οι θάλασσες του Ατλαντικού (όπου χάθηκαν κοντά 3.000 Ελληνες ναυτεργάτες, ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα της Ομοσπονδίας τους, της ΟΕΝΟ, «κρατάτε τα πλοία εν κινήσει»), η Καισαριανή, το Κούρνοβο, η Ακροναυπλία, η Κοκκινιά, το Χαϊδάρι, ο Αϊ-Στράτης, άστραψαν ως τόποι θυσίας και φάροι ηρωισμού.

Ειδική αναφορά χρήζει όμως και η οργάνωση της αντίστασης στις φασιστικές χώρες: Στην Αυστρία, οι κομμουνιστές συγκρότησαν 5 ένοπλα τάγματα, ένα εκ των οποίων έλαβε μέρος και στην απελευθέρωση της Γιουγκοσλαβίας. 2.000 μέλη του ΚΚ Αυστρίας εκτελέστηκαν (μεταξύ αυτών και 13 μέλη της ΚΕ), 4.280 στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, πολλά περισσότερα φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν. Ακόμα και στη Γερμανία λειτουργούσαν παράνομοι κομμουνιστικοί πυρήνες. Μόνο στη Λιψία υπήρχαν κομμουνιστικές οργανώσεις σε 17 από τα μεγαλύτερα εργοστάσια. Οι Γερμανοί κομμουνιστές πρωτοστάτησαν στον αντιφασιστικό αγώνα στη μητρόπολη του ναζισμού, οργάνωναν αποδράσεις από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, παρακώλυαν την παραγωγή, κ.ο.κ.

Ειδική αναφορά χρήζουν, τέλος, οι Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου και οι κομμουνιστές έγκλειστοι των στρατοπέδων συγκέντρωσης, που συνέχιζαν να αγωνίζονται – παρά τις εξοντωτικές συνθήκες – οργανώνοντας παράνομες ομάδες αντίστασης, δολιοφθορές στην παραγωγή, αποδράσεις, ακόμα και εξεγέρσεις. Στο Μπούχενβαλντ π.χ. είχε συγκροτηθεί δίκτυο 178 παράνομων ομάδων (56 από Σοβιετικούς κρατούμενους) με επικεφαλής τον κομμουνιστή Μπ. Μπάρτελ. Αντίστοιχες οργανώσεις υπήρχαν επίσης στο Αουσβιτς (με επικεφαλής τους αξιωματικούς του Κόκκινου Στρατού Α. Λεμπέντεφ και Φ. Σκίμπα) στο Νταχάου (όπου ανέπτυξε δράση και ο ΓΓ του ΚΚΕ Ν. Ζαχαριάδης), κ.α.

Η αντικομμουνιστική διαστρέβλωση της Ιστορίας από την ΕΕ

Ο αντικομμουνιστικός επαναπροσδιορισμός της ιστορικής μνήμης και συνείδησης των λαών έχει βρεθεί τα τελευταία χρόνια στο επίκεντρο των πολιτικών της ΕΕ. Ενδεικτικά αναφέρουμε: Την καθιέρωση της 9ης Μάη ως «Ημέρας της Ευρώπης» («αντικαθιστώντας» έτσι την επέτειο της Αντιφασιστικής Νίκης) το 1985, την Απόφαση 1906 του Συμβουλίου της Ευρώπης περί λήψης «μέτρων για τη διάλυση της κληρονομιάς των πρώην κομμουνιστικών ολοκληρωτικών καθεστώτων» το 1996, την εισήγηση του προέδρου της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του Ευρωκοινοβουλίου Ε. Μπροκ στα 60χρονα της Αντιφασιστικής Νίκης το 2005 όπως αποτίεται «φόρος τιμής στα θύματα όλων των δικτατοριών» (κομμουνιστικών και φασιστικών), το «Μνημόνιο για την ανάγκη διεθνούς καταδίκης των εγκλημάτων των ολοκληρωτικών κομμουνιστικών καθεστώτων» (γνωστό και ως «Αντικομμουνιστικό Μνημόνιο») το 2006, τον ορισμό της 23ης Αυγούστου (μέρα υπογραφής του Συμφώνου Μολότοφ – Ρίμπεντροπ) ως «Ευρωπαϊκής Ημέρας Μνήμης για τα θύματα του Ναζισμού και του Σταλινισμού» από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το 2008, το ψήφισμα «σχετικά με την ευρωπαϊκή συνείδηση και τον ολοκληρωτισμό» το 2009, κ.ά.

Ολα τα παραπάνω, βεβαίως, συνοδεύονταν από τον ανάλογο σχεδιασμό και χρηματοδότηση, για την εκπόνηση σχετικών «μελετών», «εκπαιδευτικών» προγραμμάτων, την ανέγερση μνημείων, την αναπροσαρμογή του νομικού οπλοστασίου κάθε χώρας, κ.ο.κ. Πακτωλός κονδυλίων δόθηκε σε συλλόγους, ιδρύματα, ΜΚΟ, κ.λπ. με τη «δέουσα» αποστολή.

Σημείο καμπής της αντικομμουνιστικής αυτής επίθεσης υπήρξε σίγουρα η διεύρυνση της ΕΕ προς τις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. Οπως τόνισε ο Μ. Πόρτας του Αριστερού Μπλοκ Πορτογαλίας (μέλος του ΚΕΑ) κατά τη συζήτηση του προγράμματος «Πολίτες για την Ευρώπη» το 2006: «Με την είσοδο των νέων χωρών από την Ανατολική Ευρώπη, είναι απολύτως κατανοητό ότι προέκυψε η ιδέα της σύνδεσης της ανάμνησης των θυμάτων του σταλινισμού με τα θύματα του ολοκαυτώματος»! Να σημειώσουμε πως, γενικότερα, ο ρόλος των οπορτουνιστικών και σοσιαλδημοκρατικών δυνάμεων στην ΕΕ υπήρξε καταλυτικός – και συχνά πρωταγωνιστικός – στην προαγωγή και θέσπιση του αντικομμουνισμού.

Σήμερα, υπάρχει απαγόρευση δράσης των ΚΚ σε Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία και Ρουμανία, ενώ παραμένει σε ισχύ η διάταξη που έθεσε εκτός νόμου το ΚΚ Γερμανίας το 1956. Η χρήση «κομμουνιστικών συμβόλων» διώκεται επίσης σε Ουγγαρία, Πολωνία, Γεωργία και Ουκρανία, ενώ σε μια σειρά χώρες ισχύουν απαγορεύσεις εργασίας και στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων σε κομμουνιστές. Στις χώρες της Βαλτικής και την Ουκρανία τα μνημεία του αντιφασιστικού αγώνα καταστρέφονται και στη θέση τους ανεγείρονται άλλα στη μνήμη των πρώην συνεργατών των ναζί. Στη Ρουμανία, αποκαταστάθηκε ο δικτάτορας της χώρας κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο Ι. Αντονέσκου, ενώ το αλβανικό Κοινοβούλιο απεφάνθη το 2006 πως στη χώρα το 1941 – 1945 δεν έγινε εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας, αλλά μόνο εμφύλιος πόλεμος!

Η Αντιφασιστική Νίκη στην καπιταλιστική Ρωσία

Σχολιάζοντας το 2004 μια σειρά δημοσκοπικά δεδομένα που έδειχναν μια αυξανόμενη πλειοψηφική «νοσταλγία για το σοβιετικό παρελθόν» στη σύγχρονη – καπιταλιστική πλέον – Ρωσία, η «Le Monde Diplomatique» έγραψε πως «οι αρχές και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης απέτυχαν στην προσπάθειά τους να παρουσιάσουν τα 70 χρόνια της Σοβιετικής εξουσίας ως έναν εφιάλτη», προσθέτοντας ότι «οι πιέσεις που ασκήθηκαν, ώστε να δημιουργηθεί μια τέτοια εικόνα δεν είναι πλέον αποτελεσματικές».³

Αφού, λοιπόν, η αστική τάξη δεν κατάφερε να ξεριζώσει αυτές τις μνήμες, επιχειρεί να τις αξιοποιήσει διαστρεβλώνοντας βεβαίως το πραγματικό τους νόημα και περιεχόμενο. Ετσι, στην επαναφορά της μελωδίας του Υμνου της ΕΣΣΔ με άλλους στίχους το 2000, την καθιέρωση της σημαίας με το σφυροδρέπανο που τοποθετήθηκε στο Ράιχσταγκ από το νικηφόρο Κόκκινο Στρατό το Μάη του 1945 ως «λάβαρο της νίκης» (2007), προστέθηκαν και οι εορτασμοί της 9ης Μάη στην Κόκκινη Πλατεία (που είχαν υποβαθμιστεί επί Γιέλτσιν). Βεβαίως, δεν επρόκειτο πια για τον εορτασμό της νίκης ενός ολόκληρου κοινωνικοπολιτικού συστήματος, του σοσιαλισμού, έναντι της πλέον αποκρουστικής μορφής της εξουσίας του κεφαλαίου, του φασισμού. Οχι. Οπως τόνισε ο Βλ. Πούτιν στα 69χρονα της Αντιφασιστικής Νίκης πέρυσι, η 9η Μάη συμβόλιζε τη «νικηφόρα δύναμη του πατριωτισμού», την αξία της «εθνικής ενότητας» και τη σημασία της «υπεράσπισης των εθνικών συμφερόντων».

Ωστόσο, η Αντιφασιστική Νίκη δεν είχε να κάνει ούτε με τον αστικό πατριωτισμό, ούτε με κάποια γενικά συμφέροντα σε συνθήκες καπιταλισμού. Ο καπιταλισμός υπήρξε άλλωστε η γενεσιουργός αιτία, τόσο του φασισμού όσο και του πολέμου, ο οποίος ήταν άδικος, είτε από τη μεριά του φασιστικού συνασπισμού είτε από τη μεριά των αντιχιτλερικών αστικών τάξεων (ΗΠΑ, Βρετανίας, κ.λπ.), γιατί ήταν ένας πόλεμος για τη νομή των παγκόσμιων αγορών και των πηγών πρώτων υλών. Οι τελευταίες συμμάχησαν με την ΕΣΣΔ από ανάγκη, για τους δικούς τους σκοπούς. Ωστόσο, αυτό δεν αναιρεί τη συνευθύνη τους στο Β’ Παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό Πόλεμο. Δίκαιο πόλεμο έκαναν μόνο η ΕΣΣΔ, τα ΚΚ όπου Γης και τα λαϊκά κινήματα στα οποία ηγήθηκαν.

Η Νίκη της ΕΣΣΔ είχε πολύ διαφορετικά αίτια και περιεχόμενο απ’ αυτά που επιχειρεί σήμερα να της προσδώσει η αστική τάξη της Ρωσίας: Εδραζόταν στην εργατική σοβιετική εξουσία, στα πλεονεκτήματα που προσέφερε η κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής και ο κεντρικός σχεδιασμός της οικονομίας, στον πρωταγωνιστικό ρόλο των λαϊκών μαζών με ηγέτιδα δύναμη την εργατική τάξη, στον καθοριστικό ρόλο του Κομμουνιστικού Κόμματος ως επαναστατικής εργατικής πρωτοπορίας.

Επτά δεκαετίες μετά την Αντιφασιστική Νίκη των Λαών, καμιά παραχάραξη, διαστρέβλωση ή ποινικοποίηση της Ιστορίας δεν είναι ικανή να σβήσει την αλήθεια. Η εργατική τάξη και οι σύμμαχοί της, οπλισμένοι με τα διδάγματα του παρελθόντος και τη δύναμη της κοσμοθεωρίας μας, θα τραβήξουν μπροστά τους τροχούς της κοινωνικής εξέλιξης όσα προσκόμματα και αν σηκωθούν μπροστά τους, θέτοντας το φασισμό και τον πόλεμο – τον ίδιο τον καπιταλισμό – στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας μια για πάντα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Η ΕΣΣΔ είχε 20.000.000 νεκρούς σε μάχιμο και άμαχο πληθυσμό, η Βρετανία 375.000 και οι ΗΠΑ 405.000. Ο Κόκκινος Στρατός σήκωσε το κύριο βάρος (65%) των στρατιωτικών απωλειών μεταξύ των Συμμάχων (Βρετανία και ΗΠΑ από 2% αντίστοιχα). Την ίδια στιγμή, στο Ανατολικό Μέτωπο η Βέρμαχτ σημείωσε τα 3/4 των συνολικών απωλειών της. Από τα 260 δισ. δολ. του συνολικού ύψους των ζημιών που υπέστη η ευρωπαϊκή ήπειρος στη διάρκεια του πολέμου, τα 128 δισ. δολ. (τα μισά δηλαδή) αναλογούσαν στην ΕΣΣΔ.

2. Βλ. ενδεικτικά Silverstein K (2000) «Ford and the Fuhrer», στο «The Nation», τεύχος 3, σελ.14, Higham Ch (1983) «Trading with the Enemy» (Delacorte Press) σελ. 1-33, ACSA Press Release, 13/7/2003, κ.ά.

3. Chauvier J M, «Russia: Nostalgic for the Soviet Era», «Le Monde Diplomatique», τ. Μαρτίου 2004.

Αναστάσης Γκίκας
Μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ

Πηγή: Ριζοσπάστης, 3/5/2015