Ο Στάλιν, οι Τατάροι της Κριμαίας και η Eurovision

Τατάροι της Κριμαίας, συνεργάτες των Ναζί

 

Μάλιστα…Νικητής στη Eurovision του 2016 ένα τραγούδι με…»πολιτικό περιεχόμενο»…Ένα τραγούδι για την «εξορία των Τατάρων της Κριμαίας από τον Στάλιν το 1944″…Ποιοι ήταν οι Τατάροι της Κριμαίας όμως, γιατί η Σοβιετική κυβέρνηση έλαβε μέτρα μετεγκατάστασής τους, κανείς δεν ασχολήθηκε…»Γιατί έτσι» θα πει κανείς…Στάλιν ήταν αυτός, κομμουνιστές ήταν αυτοί, απλά σφάζανε και ταλαιπωρούσαν τον κόσμο χωρίς λόγο! Έτσι είναι αυτοί! Ένας απροκάλυπτος κεκαλυμμένος αντικομμουνισμός με μια δόση μαζικής ποπ κουλτούρας!!

Θυμήθηκα λοιπόν χθες ότι κάπου είχα διαβάζει για το τι ήταν οι Τατάροι της Κριμαίας και γιατί η Σοβιετική κυβέρνηση (και πως) τους μετεγκατέστησε από κει που βρίσκονταν…Σας το παραθέτω λοιπόν, έτσι, για να υπάρχει και ένας αντίλογος στην αντικομμουνιστική υποκουλτούρα που πλασάρεται (αθώα;) στις μέρες μας… 

«Ένα επιπλέον στοιχείο που σπανίως αναδεικνύεται στη σχετική ιστοριογραφία είναι η ιδιαίτερη σκληρότητα με την οποία έπεσε η ναζιστική κατοχή πάνω στους λαούς της Κριμαίας. Στα εγκλήματα του φασισμού συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων και η εκτέλεση 91.678 σοβιετικών πολιτών μεταξύ του Οκτώβρη του 1941 και του Απρίλη του 1942. Με άλλα λόγια, μέσα σε έξι μήνες περίπου εκτελέστηκε από τις δυνάμεις κατοχής ο ένας στους δέκα κατοίκους της περιοχής. Σε αυτό το πλαίσιο, η συνεργασία με τις δυνάμεις κατοχής, είτε αυτή ήταν στρατιωτικού είτε οικονομικού χαρακτήρα, αποκτά την πραγματική της διάσταση. Και όμως, σήμερα, ο αστικός αναθεωρητισμός έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο αποθράσυνσης ώστε να απαιτεί (!) την ‘δικαίωση’ ακόμα και εκείνων οι οποίοι πήραν τα όπλα και πολέμησαν τον σοβιετικό λαό στο πλευρό των Ναζί, συμμετέχοντας ενεργά στα εγκλήματα του φασισμού κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.[1] Χαρακτηριστική ως προς αυτό είναι η περίπτωση των Τατάρων της Κριμαίας:

Γράφει ο J. O. Pohl: «Η γερμανική στρατιωτική κατοχή της Κριμαϊκής Χερσονήσου στηρίχθηκε εν μέρει πάνω στις τοπικές μονάδες αυτοάμυνας των Τατάρων (Selbschutze). Οι μονάδες αυτές διεξήγαν αντι-παρτιζανικό πόλεμο ενάντια στις σοβιετικές άτακτες μονάδες που δρούσαν στα μετόπισθεν των γερμανικών γραμμών. Όταν ο Σοβιετικός Κόκκινος Στρατός ανακατέλαβε την χερσόνησο της Κριμαίας, το καθεστώς του Στάλιν επέβαλε μια αδίστακτη τιμωρία στους Τατάρους της Κριμαίας για την δράση αυτών των μονάδων αυτοάμυνας. Το σταλινικό καθεστώς εξόρισε ολόκληρο τον πληθυσμό των Τατάρων της Κριμαίας σε ειδικούς οικισμούς στο Ουζμπεκιστάν ως απάντηση στις μονάδες αυτοάμυνας των Τατάρων.»[2]

Ποιο το εύρος της συνεργασίας των Τατάρων με τους Ναζί; Σύμφωνα με τον ίδιο τον J O Pohl -που καταγγέλλει το «σταλινικό καθεστώς», χαρακτηρίζοντας την απόφαση της μετοίκησης ως «γενοκτονία»- καθ’ όλη τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, οι κατοχικές αρχές οργάνωσαν περίπου 20.000 Τατάρους σε μάχιμες μονάδες «αυτοάμυνας». Ταυτόχρονα, μόλις 630 Τάταροι της Κριμαίας εντάχθηκαν σε σοβιετικές παρτιζάνικες ομάδες.[3] Κατά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Κόκκινου Στρατού, μετά την απώθηση των δυνάμεων του Άξονα από την περιοχή τον Απρίλη-Μάη του 1944, εντοπίστηκε και κατασχέθηκε σημαντικός όγκος οπλισμού από αντισοβιετικές ομάδες που συνέχιζαν να δρουν στα δάση της Κριμαίας: 39 εκτοξευτείς όλμων, 981 πολυβόλα παντός τύπου, 7.238 τουφέκια, 3.657 όλμους, 10.296 χειροβομβίδες και 280.000 σφαίρες. Η επιχείρηση της μετοίκησης άρχισε λίγες μέρες μετά…

Υπό ποιες συνθήκες πραγματοποιήθηκε η διαδικασία της μετεγκατάστασης; Αξίζει σε αυτό το σημείο να παραθέσουμε σχετικά την απόφαση της Κρατικής Επιτροπής Άμυνας της ΕΣΣΔ για τους Τατάρους της Κριμαίας, οι οποίοι αποτέλεσαν και την συντριπτική πλειοψηφία των μετεγκατεστημένων:

 

Άκρως Απόρρητο

Απόφαση νο.5859 της Κρατικής Επιτροπής Άμυνας

11 Μαΐου 1944, Κρεμλίνο Μόσχα

 

Για τους Τατάρους της Κριμαίας[4]

 

Κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, πολλοί Τάταροι της Κριμαίας πρόδωσαν την Μητέρα πατρίδα, αυτομολώντας από τις μονάδες του Κόκκινου Στρατού που υπερασπίζονταν την Κριμαία και περνώντας στο πλευρό του εχθρού, εντασσόμενοι σε εθελοντικές στρατιωτικές μονάδες που σχημάτισαν οι Γερμανοί προκειμένου να πολεμήσουν ενάντια στον Κόκκινο Στρατό. Ως μέλη των Γερμανικών ταγμάτων τιμωρίας, κατά την διάρκεια της κατοχής της Κριμαίας από τα Γερμανικά φασιστικά στρατεύματα, οι Τάταροι της Κριμαίας ειδικότερα διακρίθηκαν για τις βάρβαρες αντεκδικήσεις τους εναντίων των σοβιετικών παρτιζάνων, ενώ βοήθησαν επίσης τους Γερμανούς επιδρομείς να οργανώσουν βίαιες συγκεντρώσεις σοβιετικών πολιτών που προορίζονταν για σκλάβοι των Γερμανών, καθώς και στη μαζική εξόντωση των σοβιετικών πολιτών.

Οι Τάταροι της Κριμαίας συνεργάστηκαν ενεργά με τις Γερμανικές αρχές κατοχής, συμμετέχοντας στις λεγόμενες «Ταταρικές Εθνικές Επιτροπές», που συστάθηκαν από τα Γερμανικά όργανα πληροφοριοδοτών, και χρησιμοποιήθηκαν συχνά για την διείσδυση στα νώτα του Κόκκινου Στρατού από κατασκόπους και δολιοφθορείς. Με την υποστήριξη των Τατάρων της Κριμαίας, οι «Ταταρικές Εθνικές Επιτροπές», στις οποίες ηγετικό ρόλο έπαιξαν οι Λευκοφρουροί-Τάταροι του εξωτερικού, προσανατόλισαν τις δραστηριότητές τους στις διώξεις και την καταπίεση του μη-Ταταρικού πληθυσμού της Κριμαίας, ξεκινώντας τις προετοιμασίες για την απόσπαση της Κριμαίας από τη Σοβιετική Ένωση με την βία, με την βοήθεια των Γερμανικών στρατιωτικών δυνάμεων.

Λαμβάνοντας υπόψη τα γεγονότα που παρατέθηκαν παραπάνω, η Κρατική Επιτροπή Άμυνας αποφασίζει πως:

1. Όλοι οι Τάταροι πρέπει να φύγουν από την περιοχή της Κριμαίας και να μετεγκατασταθούν μόνιμα ως ειδικοί μέτοικοι στις περιοχές της Ουζμπεκικής ΣΣΔ. Η μετεγκατάσταση θα ανατεθεί στην Σοβιετική NKVD. Η Σοβιετική NKVD (σύντροφος Μπέρια) θα πρέπει να ολοκληρώσει την μετεγκατάσταση μέχρι την 1^η Ιουνίου 1944.
2. Η ακόλουθη διαδικασία και συνθήκες μετεγκατάστασης πρέπει να λάβουν χώρα:

α) Θα επιτραπεί στους ειδικούς μέτοικους να πάρουν μαζί τους προσωπικά αντικείμενα, ρούχα, οικιακά αντικείμενα, πιάτα και άλλα σκεύη και μέχρι 500 κιλά τροφή για κάθε οικογένεια.

β) Ιδιοκτησίες, κτίρια, εξωτερικές κατασκευές, έπιπλα και γαίες που αφήνονται πίσω θα αναλαμβάνονται από τις τοπικές αυτοδιοικήσεις. Όλα τα οικόσιτα ζώα θα αναλάβει το Λαϊκό Επιτροπάτο των Βιομηχανιών Κρέατος και Γάλακτος, όλη την αγροτική παραγωγή θα αναλάβει το Λαϊκό Επιτροπάτο για τη Γη της ΕΣΣΔ, τα άλογα το Λαϊκό Επιτροπάτο για την Αγροτική Οικονομία…

Θα αποδοθούν αποδείξεις για την παραλαβή (των παραπάνω) σε κάθε μέρος εγκατάστασης των πληθυσμών και σε κάθε αγρόκτημα, αποδείξεις για κάθε ζώο, σιτηρά, λαχανικά, και για άλλους τύπους αγροτικής παραγωγής.

Μέχρι την 1^η Ιουλίου αυτού του έτους, η NKVD της ΕΣΣΔ, το Λαϊκό Επιτροπάτο για την Βιομηχανία Κρέατος και Γάλακτος, Αγροτικής Οικονομίας και Γης…[κλπ] πρέπει να καταθέσουν στο Συμβούλιο των Λαϊκών Επιτρόπων της ΕΣΣΔ προτάσεις για την διαδικασία αποπληρωμής των ειδικών μετοίκων, βάσει των αποδείξεων παραλαβής για τα ζώα και την αγροτική παραγωγή που παρέλαβαν από αυτούς.

γ) Το Λαϊκό Επιτροπάτο για τους Σιδηροδρόμους (σύντροφος Καγκάνοβιτς) να οργανώσει την μεταφορά των ειδικών μετοίκων από την Κριμαία στην Ουζμπεκική ΣΣΔ, χρησιμοποιώντας ειδικά διαμορφωμένα τρένα, σύμφωνα με ένα χρονοδιάγραμμα που θα εκπονηθεί από κοινού με την NKVD της ΕΣΣΔ…

δ) Σε κάθε τρένο ειδικών μετοίκων, το Λαϊκό Επιτροπάτο Δημόσιας Υγείας (σύντροφος Μήτερεφ) να μεταθέσει, μέσα σε ένα χρονικό πλαίσιο που θα οριστεί από την NKVD της ΕΣΣΔ, ένα γιατρό και δύο νοσοκόμες, καθώς επίσης και την κατάλληλη ποσότητα φαρμάκων, και να καλύψει τις ανάγκες για ιατρική φροντίδα και πρώτες βοήθειες στους ειδικούς μετοίκους κατά την μετάβασή τους.

ε) Το Λαϊκό Επιτροπάτο της ΕΣΣΔ για το Εμπόριο (σύντροφος Λιουμπίμοφ) θα τροφοδοτήσει όλα τα τρένα που θα μεταφέρουν τους ειδικούς μετοίκους με ζεστό φαγητό και βραστό νερό σε καθημερινή βάση…

3. Μέχρι την 1^η Ιουνίου αυτού του έτους, ο Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του Κομμουνιστικού Κόμματος (Μπολσεβίκοι) του Ουζμπεκιστάν, ο σύντροφος Γιουσούποφ, ο Πρόεδρος του Συμβουλίου των Λαϊκών Επιτρόπων της ΣΣΔ του Ουζμπεκιστάν, σύντροφος Αμπντουραχμάνοφ, και ο Λαϊκός Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων της ΣΣΔ του Ουζμπεκιστάν, σύντροφος Κομπούλοφ, πρέπει να φέρουν εις πέρας τα εξής σε σχέση με την υποδοχή και εγκατάσταση των ειδικών μετοίκων:

α) Να υποδεχθούν και να εγκαταστήσουν στην ΣΣΔ του Ουζμπεκιστάν 140 με 160 χιλιάδες ειδικούς μετοίκους, Τατάρους, σταλμένους εκ μέρους της NKVD της ΕΣΣΔ από την ΑΣΣΔ της Κριμαίας.

Η εγκατάσταση των ειδικών μετοίκων θα πραγματοποιηθεί σε κοινότητες κρατικών αγροκτημάτων, υπάρχουσες αγροτικές κολεκτίβες, αγροκτήματα σχετιζόμενα με βιομηχανίες, σε εργατικές κοινότητες, με σκοπό την επαγγελματική τους αποκατάσταση στη γεωργία και τη βιομηχανία.

β) Να σχηματίσουν επιτροπές στις περιοχές (Oblast) όπου οι ειδικοί μέτοικοι πρόκειται να εγκατασταθούν, αποτελούμενες από τον πρόεδρο της εκτελεστικής επιτροπής της περιοχής, τον αρχηγό της διοίκησης της NKVD, αναθέτοντάς τους την εφαρμογή όλων των μέτρων σχετικά με την υποδοχή και κατανομή των νεοαφιχθέντων  ειδικών μετοίκων.

γ) (το ίδιο σε επίπεδο Raion)…

δ) Να οργανώσουν την μηχανοκίνητη μεταφορά των ειδικών μετοίκων, κινητοποιώντας τα μεταφορικά μέσα των διαφόρων επιχειρήσεων και θεσμών [της τοπικής αυτοδιοίκησης, της περιοχής, κλπ] για αυτό τον σκοπό.

ε) Να χορηγήσουν κομμάτια καλλιεργήσιμης γης στους νεοαφιχθέντες ειδικούς μετοίκους και να τους βοηθήσουν να χτίσουν σπίτια προμηθεύοντάς τους με οικοδομικά υλικά…

4. Επταετή δάνεια μέχρι και 5.000 ρούβλια ανά οικογένεια, για την οικοδόμηση και εξοπλισμό οικιών, θα αποδοθούν από την Αγροτική Τράπεζα (σύντροφος Κράβτσοφ) στους ειδικούς μετοίκους στην ΣΣΔ του Ουζμπεκιστάν, στους τόπους εγκατάστασής τους.
5. Κάθε μήνα κατά την διάρκεια της περιόδου Ιούνης-Αύγουστος 1944, ίσες ποσότητες αλευριού, δημητριακών, και λαχανικών θα αποδοθούν από το Λαϊκό Επιτροπάτο για τη Γη της ΕΣΣΔ (σύντροφος Σουμπότιν) στο Συμβούλιο των Λαϊκών Επιτρόπων της ΣΣΔ του Ουζμπεκιστάν για να κατανεμηθούν στους ειδικούς μετοίκους.

Το αλεύρι, τα δημητριακά, και τα λαχανικά θα μοιραστούν δωρεάν στους ειδικούς  μετοίκους κατά την περίοδο Ιούνη-Αυγούστου, ως αποπληρωμή της αγροτικής παραγωγής και του ζωικού αποθέματος που παραλήφθηκαν από τις περιοχές που εγκατέλειψαν…

 

Ι. Στάλιν

Πρόεδρος, Κρατική Επιτροπή Άμυνας

[…]

Οι υποδείξεις της Κρατικής Επιτροπής Άμυνας για τις μέριμνες που έπρεπε να ληφθούν, τόσο κατά την μεταφορά όσο και κατά την εγκατάσταση των Ειδικών Μετοίκων έχουν ειδική σημασία. Ακόμα περισσότερο δε αν αναλογιστεί κανείς τις βαρύτατες κατηγορίες που επέβαλαν τα συγκεκριμένα μέτρα. Οι εκάστοτε μαρτυρίες που έχουν επικαλεσθεί ανά καιρούς στην βιβλιογραφία κάνοντας λόγο για απάνθρωπες συνθήκες μεταφοράς δεν συνάδουν με το γενικό πνεύμα που απορρέει από τα κρατικά ντοκουμέντα. Το «παράδοξο» αυτό μπορεί ενδεχομένως να οφείλεται στα εξής: είτε α) σε υποκειμενικές υπερβολές, είτε β) σε πραγματικές ελλείψεις ή παρατυπίες κατά την μεταφορά που δεν αποκλείεται να συνέβησαν σε μια τόσο μεγάλη επιχείρηση.

Το ποσοστό θνησιμότητας μεταξύ των Ταταρικών πληθυσμών, για παράδειγμα, κατά την διάρκεια της μετακίνησής και εγκατάστασής τους ήταν περίπου 0,09% σύμφωνα με τις επίσημες καταγραφές της NKVD. Εκτιμήσεις του Radio Liberty (προβοκατόρικου ραδιοφωνικού σταθμού, που συστάθηκε από το Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών και την CIA με αποκλειστικό σκοπό να εκπέμπει την πολιτική προπαγάνδα των ΗΠΑ στις Σοβιετικές Δημοκρατίες) ανεβάζουν «με δικούς τους υπολογισμούς» το ποσοστό αυτό στο 5%: 55 φορές και πλέον δηλαδή πάνω από τα επίσημα στοιχεία! Περιττό ίσως να πούμε τι από τα δύο υιοθετείται και προβάλλεται από την αστική ιστοριογραφία.[5]

Σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως μια τέτοια διαδικασία θα δύνατο ποτέ να χαρακτηριστεί «εύκολη» ή «ευχάριστη». Όμως το περιεχόμενο και το πνεύμα των οδηγιών που εξέδωσε η κεντρική εξουσία αναφορικά με την μεταφορά και εγκατάσταση των εν λόγω πληθυσμών δεν φανερώνει πουθενά προθέσεις «αντεκδίκησης». Τουναντίον, γίνεται λόγος για μια ιδιαίτερα εκτενή και σύνθετη επιχείρηση ώστε να εξασφαλιστεί ή όσο το δυνατόν ομαλή μετακίνηση και κοινωνικοοικονομική αποκατάστασή τους.

Στα παραπάνω συνηγορεί και η πρόνοια που προβλέφθηκε ιδιαίτερα για τα περισσότερο «αδύναμα» μέλη των οικογενειών των Ειδικών Μετοίκων. Σε σχετική έκθεση του καθοδηγητή του τμήματος των σοβχόζ της ΚΕ του ΚΚ(μπ) του Ουζμπεκιστάν αναφέρεται πως «Για την ενίσχυση της διατροφής των παιδιών, αρρώστων και εξαντλημένων στο σοβχόζ ‘Ναρπάι’, στη διάρκεια των πέντε μηνών το 1944 δαπανήθηκαν: Ξηρά Φρούτα -1,5 τόνοι, Κρέας -3 τόνοι, Λίπος -300 κιλά, Πατάτα -3 τόνοι, Φρέσκα Λαχανικά -20 τόνοι, Ζάχαρη -350 κιλά, Γαλακτοκομικά Είδη -300 κιλά, Ρύζι -150 κιλά, Γάλα 3.500 λίτρα, Αποβουτυρωμένο Γάλα 1.400 λίτρα. Σε πιο φτωχές οικογένειες παραχωρήθηκαν 10 αγελάδες και 10 κατσίκες.»[6]»

 

[1] Κάποιοι δε υποστηρίζουν πως η περίπτωση των Τατάρων της Κριμαίας οφείλεται «να μνημονεύεται όπως γίνεται με τα κρεματόρια του Άουσβιτς και του Νταχάου». Βλέπε Alexeyeva L (1998) «Mustafa Jemiloglu: His Character and Convictions», στο Allworth (επ.) «The Tatars of Crimea: Return to the Homeland» (Durham, NC: Duke University Press) σελ.214

[2] Pohl J O (1999) σελ.109

[3] Pohl J O (1999) σελ.109-118 και Fisher A (1978) σελ.155

[4] Πηγή: Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου των ΗΠΑ

[5] Uehling G (2000) «Having a Homeland: Recalling the Deportation, Exile, and Repatriation of the Crimean Tatars to their Historic Homeland» (PhD: University of Michigan) σελ.213-214 και Critchlow J (1991) «Punished Peoples of the Soviet Union: The Continuing Legacy of Stalin’s Deportations» (Washington D.C.: Human Rights Watch) σελ.8. Σχετικά με το Radio Liberty βλέπε την ιστιοσελίδα του σταθμού: http://www.rfel.org/about/organization/history-print.asp

[6] Όπως παρατίθεται στο Πογκόσοβα Γ (2002) σελ.139

Πηγή: Αναστάσης Γκίκας, «Οι Έλληνες στη διαδικασία οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ», εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2007

Το πραξικόπημα της Χούντας και η αδυναμία αντιμετώπισής του από το εργατικό κίνημα

Τανκς έξω από τη Βουλή

Τον Απρίλη του 1967 οι ενδοαστικές αντιθέσεις που βρίσκονταν σε εξέλιξη όλη την προηγούμενη περίοδο κορυφώθηκαν στη δικτατορική αστική «λύση» της Χούντας.[1] Τις πρώτες πρωινές ώρες της 21/4/1967 τμήματα του στρατού κινήθηκαν καταλαμβάνοντας στρατηγικά σημεία της πρωτεύουσας, κυβερνητικά κτήρια, το Πεντάγωνο, τη Βουλή, τις τηλεπικοινωνίες, κλπ. Εκτελεστής του πραξικοπήματος υπήρξε μια ηγετική ομάδα αποτελούμενη κυρίως από μεσαία στελέχη του στρατού (συνταγματάρχες και αντισυνταγματάρχες) με επικεφαλής την «τριανδρία» Γ. Παπαδόπουλου, Στ. Παττακού και Ν. Μακαρέζου.

Αμέσως μεταδόθηκε βασιλικό διάταγμα για την αναστολή των άρθρων 5, 6, 8, 10, 11, 12, 14, 18, 20, 95 και 97 του Συντάγματος που αφορούσαν τις ατομικές ελευθερίες και δικαιώματα. Επιβλήθηκε στρατιωτικός νόμος. Ήδη από τη πρώτη μέρα του πραξικοπήματος συνελήφθησαν πάνω από 1.000 άτομα, κυρίως κομμουνιστές, αριστεροί, αλλά και βασικοί εκπρόσωποι του αστικού πολιτικού κόσμου, ο πρωθυπουργός Π. Κανελλόπουλος, ηγέτες κομμάτων, κυβερνητικά στελέχη, κ.α. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία έως τις 30 του μήνα είχαν συλληφθεί 8.270 άνδρες και γυναίκες, ενώ κόμματα και ξένοι ανταποκριτές κάνουν λόγο ακόμα και για 10-12.000. Το επόμενο διάστημα τα κολαστήρια της Γυάρου, της Λέρου, της Αλικαρνασσού, του Ωρωπού, τα κρατητήρια της διαβόητης ΕΑΤ-ΕΣΑ κ.α. γέμισαν αγωνιστές. Ανάμεσά τους και πολλοί εκπρόσωποι του ταξικού συνδικαλιστικού κινήματος, οικοδόμοι, κ.α.

Σύντομα αλώθηκαν, εκκαθαρίστηκαν ή καταλύθηκαν άπαντες οι πολιτικοί, διοικητικοί θεσμοί, το δημόσιο, η δικαιοσύνη, η εκκλησία, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, κλπ. Όλα τα έντυπα μέσα τέθηκαν σε προληπτική λογοκρισία, πολλές εφημερίδες έκλεισαν, ενώ σχηματίστηκαν ειδικές επιτροπές για τον έλεγχο της πνευματικής-καλλιτεχνικής δημιουργίας. Το ιδεολογικοπολιτικό υπόβαθρο της δικτατορίας αποτέλεσαν ο ακραίος εθνικισμός-φυλετισμός και βεβαίως ο αντικομμουνισμός.

Ανήμερα του πραξικοπήματος, την ίδια στιγμή που απ’ όλους τους ραδιοφωνικούς σταθμούς μεταδίδονταν στρατιωτικά εμβατήρια, το ΚΚΕ μέσα από τη Φωνή της Αλήθειας εξέπεμπε μήνυμα αντίστασης προς τον ελληνικό λαό: «Κατέλυσαν κατά τον πιο στυγνό τρόπο το Σύνταγμα της χώρας. Διέπραξαν έγκλημα εναντίον του Έθνους. Θέτουν σε θανάσιμο κίνδυνο τα ύψιστα συμφέροντα του ελληνικού λαού. Δημιουργούν άμεση σοβαρότατη απειλή για την Κύπρο…Καλούμαστε όλοι, πάνω από οποιεσδήποτε διαφορές, να υψώσουμε περήφανο το εθνικό μας ανάστημα και να αντιτάξουμε το ΟΧΙ στη δικτατορία. Περιφρονήστε τα φασιστικά στρατοκρατικά μέτρα και αντιταχθείτε με την πιο μεγάλη αποφασιστικότητα στη βασιλοφασιστική δικτατορία…Κάτω η τυραννία. Δημοκρατία. Εθνική Ανεξαρτησία. Ειρήνη!…Η Ελλάδα θα προχωρήσει. Η θέληση του ελληνικού λαού θα επιβληθεί.»[2] Λίγες ημέρες αργότερα, το ΚΚΕ μαζί με άλλες ριζοσπαστικές δυνάμεις που δραστηριοποιούνταν στην ΕΔΑ ίδρυσαν το Πατριωτικό Αντιδικτατορικό Μέτωπο (ΠΑΜ).

Το πραξικόπημα δεν ήταν αναίμακτο, όπως διατείνονταν η Χούντα προς απόδειξη της δήθεν «αναγκαιότητας» ή «αποδοχής» του. Βεβαίως, οι λαϊκές αντιδράσεις δεν ήταν αυτές που θα έπρεπε και μπορούσαν να είναι. Τα αντανακλαστικά του λαϊκού παράγοντα –και της πρωτοπορίας του, δηλαδή του ΚΚΕ- υπήρξαν ομολογουμένως κατώτερα των περιστάσεων. Έχοντας προχωρήσει στη διάλυση των ΚΟ από το 1958 το ΚΚΕ στερούταν των κομματικών στηριγμάτων, που θα του επέτρεπαν να οργανώσει από σαφώς καλύτερες θέσεις την αντίσταση κατά της Χούντας, τόσο κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος όσο και μετέπειτα. Επιπλέον, οι λαθεμένες εκτιμήσεις από πλευράς του Κόμματος και της ΕΔΑ αναφορικά με το ενδεχόμενο πραξικοπήματος αυτό καθαυτό, επέφεραν εφησυχασμό και χαλάρωση στην ετοιμότητα των λαϊκών δυνάμεων. Έτσι, η Αυγή διαβεβαίωνε «Γιατί δεν θα γίνει δικτατορία» (φύλλο που τυπώθηκε τη νύχτα της 20^ης προς 21^η Απριλίου), ενώ στελέχη της, όπως ο Λ. Κύρκος, «καθησύχαζαν» πως «το 1967 δεν είναι 1936.»

Χαρακτηριστική ως προς αυτό είναι η μαρτυρία του συνδικαλιστή οικοδόμου Δ. Κουτσούνη (που στη συνέχεια με τη διάσπαση του ΚΚΕ συντάχθηκε με το «Εσωτερικού»): «Εκείνη την περίοδο λέγανε ότι το ‘67 δεν είναι ‘36 γιατί πηγαίναμε [σε εκλογές]…ήταν παραμονές εκλογών του ’67. Σε όλες τις ομιλίες τους οι υποψήφιοι της ΕΔΑ λέγανε αυτά τα πράγματα…Η γραμμή ήταν αυτή: λέγαμε ότι το ‘67 δεν είναι ’36…Αντίθετα έπρεπε να λέμε στον κόσμο [σ.σ. ότι επίκειται δικτατορία], γιατί έγινε δικτατορία και δεν υπήρξε καμιά μα καμιά αντίδραση από τον κόσμο, καμιά, τίποτα. Γιατί; Διότι ο κόσμος είχε εφησυχάσει, ότι τέρμα, δεν υπάρχει, δεν γίνεται δικτατορία. Και έγινε δικτατορία και όλοι κοιμόμασταν.»[3]

«Η αμερικανόπνευστη Χούντα των Συνταγματαρχών», προσθέτει ο Κ. Μπουλντής (οικοδόμος, μέλος της παράνομης Κομματικής Οργανώσης του ΚΚΕ), «βρήκε την πιο κατάλληλη στιγμή: τη στιγμή της εφησύχασης και της επανάπαυσης στο Δημοκρατικό αποτέλεσμα που θα ερχόταν από τις εκλογές του Μάη. Όλες οι υπάρχουσες πολιτικές δυνάμεις ασχολούνταν με τις προετοιμασίες των συνδυασμών και πίστευαν στην ομαλή δημοκρατική εξέλιξη…Και το κεντρικό όργανο της ΕΔΑ, η Αυγή έγραφε στο κύριο άρθρο της: ‘Να γιατί δεν θα γίνει δικτατορία στην Ελλάδα.’ Τι τραγική ειρωνεία για το λαό μας. Σε τι μεγάλο λήθαργο και σε τι μεγάλη πλάνη είχε πέσει η τότε ηγεσία με τη διάβρωση που είχε κυριαρχήσει…»[4]

«Την πρώτη ημέρα της Χούντας», αναφέρει ο Τ. Μαυροδόγλου (συνδικαλιστής οικοδόμος, Γ.Γ. της Ομοσπονδίας από το 9ο Συνέδριο, 1976), «δεν αντέδρασαν οι οικοδόμοι. Δηλαδή, ενώ εμείς, μιλάγαμε για δικτατορία, ότι θα γίνει, κλπ., οι άλλοι μας καθησύχαζαν ότι δεν μπορεί να γίνει. Οπότε τι έγινε; Βρήκαν τον κόσμο απροετοίμαστο. Και εμείς στο χώρο των οικοδόμων είχαμε κάνει ένα σχέδιο ας το πούμε. Κάποιοι, όπως ήταν ο Τομέας των Οικοδόμων στην ΕΔΑ, είχαμε πει όταν γίνει δικτατορία που θα συναντηθούμε, τι θα κάνουμε, πως θα κινητοποιήσουμε τον κόσμο, κλπ. Είχαν γίνει, μάλλον, κάποιες σκέψεις, κάποια σχέδια στο χαρτί είχαν γίνει. Στον Τομέα της ΕΔΑ.

Όμως τι έγινε τώρα. Όλα αυτά ναι, αλλά χωρίς να υπάρχουν συγκεκριμένα στέκια που να πας εσύ άμα γίνει δικτατορία. Ή χωρίς να παίρνεις υπόψη πως θα ενεργήσει ο αντίπαλος και τι κάνεις εσύ στην περίπτωση αυτή. Καταρχήν κόπηκαν τα τηλέφωνα. Έχασες κάθε επικοινωνία. Δεύτερον, αποκλείστηκαν δρόμοι, αποκλείστηκαν τα πάντα. Απομονώθηκες και δεν μπορούσες να επικοινωνήσεις. Εκείνο που έπρεπε να κάνεις ήταν να κατέβεις στο κέντρο. Στο κέντρο πάλι δεν ήταν εύκολο να κατέβεις. Είχαν πιάσει κάποιους δρόμους, κάποια πόστα κλπ και δεν άφηναν τον κόσμο να κατέβει στο κέντρο. Συνεπώς δηλαδή, ενώ υπήρχαν στα σχέδια πως θα ενεργήσουμε και τι θα κάνουμε, δεν υπήρχε και πρόβλεψη τι θα κάνει ο αντίπαλος, τι μέτρα θα πάρει ο αντίπαλος, πως θα σε εξουδετερώσει ο αντίπαλος. Με αποτέλεσμα να φτάσουμε να μην μπορούμε να κινητοποιηθούμε. Πιαστήκαμε. Όσοι δεν πιάστηκαν μετά άρχισαν την ανασυγκρότηση.»[5]

---

[1] Σύμφωνα με το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (Β’ Τόμος), «οι βαθύτερες αιτίες που οδήγησαν στη στρατιωτική δικτατορία της 21.4.1967 πρέπει να αναζητηθούν πρωταρχικά στις οξυμένες ενδοαστικές αντιθέσεις σε ολόκληρο το πλέγμα του αστικού κράτους, όπως διαμορφώθηκε μετά από τη Συμφωνία της Βάρκιζας…Μετά από τα ‘Ιουλιανά’ συνεχίστηκε η κρίση του αστικού συστήματος εξαιτίας της οξύτατης σύγκρουσης των κυβερνήσεων με το Παλάτι για τον έλεγχο στο στρατό και γενικότερα για τις αρμοδιότητες του βασιλιά…Ταυτόχρονα σημαντικός παράγοντας που όξυνε την κρίση της αστικής διακυβέρνησης ήταν και το Κυπριακό…Κάτω από την επίδραση τουλάχιστον των πιο πάνω παραγόντων, το τμήμα της αστικής τάξης που είχε δύναμη στον πιο ισχυρό μηχανισμό, το στρατό, έδωσε τη δικτατορική αστική λύση.» ΚΚΕ, «Δοκίμιο Ιστορίας Β’ τόμος,2011, σελ.503-505

[2] Προκήρυξη της ΚΕ του ΚΚΕ στον ελληνικό λαό. Όχι στη δικτατορία, στο ΚΚΕ, Επίσημα Κείμενα, 10ος τόμος, 2009, σελ.11-12

[3] Συνέντευξη Δημήτρη Κουτσούνη (Αρχείο Ομοσπονδίας Οικοδόμων-ΑΟΟ)

[4] Μπουλντής Κ, 2005, χειρόγραφη μαρτυρία, σελ.126

[5] Συνέντευξη Τάκη Μαυροδόγλου (ΑΟΟ)

Πηγή: “Από την πείρα του κινήματος των οικοδόμων στην Ελλάδα”