Οι ζυμώσεις αυτές κορυφώθηκαν με τη Μεγάλη Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση του 1917.
Είναι ίσως δύσκολο να συλλάβει κανείς τον αντίκτυπο που είχε τότε η Επανάσταση, τόσο για τους έχοντες όσο και για τους μη έχοντες του κόσμου, για τους εκμεταλλευτές και τους εκμεταλλευόμενους, για τους αστούς και τους προλετάριους. Όπως έγραψε ένας Γάλλος ακαδημαϊκός: «Υπήρχε…ένα σημείο στο οποίο συμφωνούσαν απολύτως οι ευγενείς και οι αστοί: θεωρούσαν πως η Θεία Πρόνοια προόριζε τους προλετάριους για τη χειρωνακτική εργασία, και συνεπώς τους είχε καταδικάσει σε ένα κατώτερο επίπεδο πολιτισμού. Βεβαίως, το θρησκευτικό αίσθημα καλλιεργούσε ανέκαθεν τη φιλευσπλαχνία απέναντι στους φτωχούς, και οπωσδήποτε η σύνεση υποδείκνυε πως έπρεπε να τους φροντίζουν…Ωστόσο, για τους πουριτανούς αστούς της Μεγάλης Βρετανίας, η φτώχεια αποτελούσε ένδειξη θεϊκής αποδοκιμασίας, ενώ αντιθέτως ο πλούτος οριζόταν ως προνόμιο των εκλεκτών της θείας χάριτος. Καθώς προόδευε η καπιταλιστική οικονομία, στη ηπειρωτική Ευρώπη διαδιδόταν ευρύτερα η άποψη πως η φτώχεια αντιπροσώπευε την αρμόζουσα τιμωρία για την έλλειψη εργατικότητας και αρετής. Οπωσδήποτε οι κυρίαρχες τάξεις αισθάνονταν απέχθεια ή περιφρόνηση για τους απόκληρους: όλος ο κόσμος έτρεμε τα κακουργήματα που μπορούσαν αυτοί να διαπράξουν ατομικά ή τις συλλογικές εξεγέρσεις του ‘όχλου’, του ‘σκυλολογιού’.»[i]
Ο Βασήλειος Καργαλάσεβ, πρόεδρος της Επαναστατικής Επιτροπής του χωριού Βαραντσόβκα της Αρμενίας (Αρχείο Ελληνισμού Μαύρης Θάλασσας)
Για πρώτη φορά λοιπόν στην ιστορία της ανθρωπότητας η πολιτική έπαψε να είναι προνόμιο των λίγων. Η Οκτωβριανή Επανάσταση απελευθέρωσε ανεξάντλητες κοινωνικές δυνάμεις, έθεσε νέο νόημα και περιεχόμενο στις έννοιες της αυτοθυσίας και του ηρωισμού. Ο εργάτης, ο έως πρότινος απόκληρος της αστικής κοινωνίας, έγινε συνειδητός συνδημιουργός της ιστορίας παίρνοντας την τύχη του στα ίδια του τα χέρια.
Ωστόσο, σήμερα υπάρχουν ορισμένοι που παρουσιάζουν τον «Κόκκινο Οκτώβρη» ως ένα πραξικόπημα μιας μικρής ομάδας συνωμοτών. Που εμφανίζουν τους Έλληνες της τσαρικής Ρωσίας να στέκονται αντίθετοι –ή στην καλύτερη περίπτωση απαθείς- στις εξελίξεις.
Και όμως, η έκθεση του ελληνικού Υπουργείου των Εξωτερικών το 1919 «Περί της καταστάσεως εν Ρωσία» είναι ξεκάθαρη: «Η γενική εντύπωσις ήτις παράγεται εις τους μεταβαίνοντας κατά πρώτην φοράν εις Ρωσίαν είναι ότι ολόκληρος ο ρωσικός λαός είναι Μπολσεβίκος. Πράγματι, παρ’όλην την μέχρι τούδε παρουσίαν των Συμμάχων εις τους λιμένας του Ευξείνου [σ.σ. πρόκειται την ιμπεριαλιστική επέμβαση 16 κρατών ενάντια στην Επανάσταση], παρά την διοίκησιν των συντηρητικών κυβερνήσεων και παρά την ισχύν του εθελοντικού στρατού [σ.σ. δηλαδή της αντεπανάστασης], η σφραγίς του Μπολσεβικισμού υπάρχει παντού, εις τας πόλεις και την ύπαιθρον χώραν.»[ii]
Παρά τους ισχυρούς μηχανισμούς πολιτικής και ιδεολογικής ενσωμάτωσης που διέθετε η άρχουσα τάξη, Έλληνες προλετάριοι, χωρικοί και άλλοι προοδευτικοί άνθρωποι, συμμετείχαν ενεργά στις επαναστατικές διαδικασίες δίπλα στους αλλοεθνείς -άλλα ομοίους ταξικά- συναγωνιστές τους.
Μνημείο των 26 Επιτρόπων του Μπακού, ένας εκ των οποίων υπήρξε ο Ηρακλής Μεταξάς (μέλος του Κόμματος των Μπολσεβίκων από το 1913). Οι Επίτροποι εκτελέστηκαν από τους Άγγλους με την κατάλυση της σοβιετικής εξουσίας («Κομμούνα του Μπακού») στις 4 Αυγούστου 1918 (βλέπε υποσημείωση 41). Όταν αρχικά συνελήφθη, πραγματοποιήθηκαν πολλές προσπάθειες για την απελευθέρωσή του. Όμως εκείνος αρνήθηκε να αποχωριστεί στους συντρόφους του: «πρέπει να συνεχίσω τον αγώνα μου» είπε. «Κανείς, και ποτέ δεν μπορεί να με χωρίσει από τον αγώνα της νίκης της σοσιαλιστικής επανάστασης.» (Αρχείο Ελληνισμού Μαύρης Θάλασσας)
Καταρχάς δεν ήταν λίγοι εκείνοι, οι οποίοι ανέπτυξαν πολιτική και συνδικαλιστική δραστηριότητα πολύ πριν την Επανάσταση, όπως ο Βλαδίμηρος Παπαδόπουλος ή η Παρασκευή Γεωργατζή. Η τελευταία μάλιστα, μαζί με την Ευδοκία Παπαδοπούλου, συμμετείχε και στη πρώτη Συνδιάσκεψη των εργατριών και αγροτισσών της Οδησσού το 1920. Πολλοί εντάχθηκαν και έδρασαν μέσα από τις γραμμές του Κόκκινου Στρατού και του Κόμματος των Μπολσεβίκων. Στις μάχες του μετώπου της Μαριούπολης για παράδειγμα (Μάρτης 1919) πολέμησε στο πλευρό των επαναστατικών δυνάμεων στρατιωτικό κίνημα αποτελούμενο αμιγώς από Έλληνες της περιοχής. Στην πολυεθνική μονάδα της Κόκκινης Εθνοφρουράς της Γιάλτας εντάχθηκαν επίσης πολλοί Έλληνες, ενώ σημαντική ήταν και η παρουσία τους στις τακτικές και αντάρτικες μονάδες του Κόκκινου Στρατού που έδρασαν εντός και εκτός της πόλης της Οδησσού.
Πόντιοι εθελοντές, όπως οι Κ. Ζαχαρίδης και Σ. Παπαδόπουλος, μετείχαν ακόμα και στις πιο προωθημένες επιχειρήσεις του Κόκκινου Στρατού στα βάθη της Ασίας. Ένας άλλος Έλληνας, εν ονόματι Μοραντής, διετέλεσε Διευθυντής του Χαρτογραφικού Τμήματος του Γενικού Επιτελείου Στρατού στο Τουρκεστάν.[iii]
Αξιοσημείωτη υπήρξε όμως και η παρουσία των Ελλήνων στο πεδίο της διαφώτισης, της υπεράσπισης και μεταλαμπάδευσης των σοσιαλιστικών θέσεων και ιδεών. Όπως στην περίπτωση του Κωνσταντίνου Γ. Σεμερτζίεφ, ο οποίος, κατά τη διάρκεια της κατάληψης της πόλης Γιάγκρα από τους Μπολσεβίκους το 1917, εκλέχθηκε υπεύθυνος διαφώτισης της Επαναστατικής Επιτροπής και το 1920 πρόεδρος της Περιφερειακής Επιτροπής της Κομσομόλ στην περιοχή του Σοχούμ (Αμπχαζία).
Στο Κυβερνείο της Σταυρούπολης προσέφερε σημαντικές υπηρεσίες στο Κόμμα και τον Τομέα Διαφώτισης η δασκάλα Μαρία Βαλλιανού του Κωνσταντίνου, μέλος του ρωσικού Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος από 1914. Η ίδια, την περίοδο του Εμφυλίου και της ξένης στρατιωτικής επέμβασης, πήρε δραστήρια μέρος στην απόκρουση του εχθρού και την υπεράσπιση της σοβιετικής εξουσίας, κατέχοντας παράλληλα τη θέση της Αντιπροέδρου της Διεύθυνσης του Πολιτικού Τμήματος του Ανατολικού Μετώπου. Στη συνέχεια διετέλεσε επικεφαλής του Τμήματος της Λαϊκής Παιδείας της Σταυρούπολης.
Τέλος, πολλοί Έλληνες Πόντιοι της Οδησσού, της Σεβαστούπολης, του Σοχούμ, του Βατούμ και άλλων πόλεων με ελληνικές παροικίες, εκλέχθηκαν στα τοπικά σοβιέτ και άλλα όργανα της σοβιετικής εξουσίας.
«Γιατί στον εμφύλιο [μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση] κερδίσανε οι μπολσεβίκοι;» διερωτάται ένας Πόντιος από την Ρωσία. «Αφού όλα τα γεγονότα και όλες οι ενδείξεις ήταν εναντίον τους…Ε λοιπόν, η πλειοψηφία του λαού της Ρωσίας είχε κάνει την επιλογή του…Ο λαός ήταν με τους μπολσεβίκους. Πως έγινε όμως και αυτή η φτωχολογιά, οι κατώτεροι αξιωματικοί νίκησε τους στρατηγούς; Μα δεν μπορούσε να γίνει και αλλιώς, αφού η πλειοψηφία του λαού δεν ήταν ούτε κουλάκοι, ούτε αστοί, ούτε κατείχε τίτλους ευγενείας, αλλά ήταν φτωχοί, κατατρεγμένοι, καταπονημένοι, αγριεμένοι με την εξουσία άνθρωποι που έπρεπε μόνο να τους ενώσεις και να τους κατευθύνεις, όπως ακριβώς έκαναν οι μπολσεβίκοι.»[iv]
Προκήρυξη του Ελληνικού Τμήματος του Κομμουνιστικού Κόμματος (των Μπολσεβίκων) της Ουκρανίας προς «τους Έλληνας εργάτας και βιοπαλεστάς» (1921) (Συλλογή Κώστα Αυγητίδη)
[i] Lefebvre G (2003) «Η Γαλλική Επανάσταση» (Αθήνα: ΜΙΕΤ) σελ.64-65
[ii] Έκθεση Ι. Σταυριδάκη προς τον Υπουργό Εξωτερικών Ν. Πολίτη περί της καταστάσεως εν Ρωσία, 1919, σελ.5, Αρχείο Βενιζέλου, Υποφάκελος 9.5, Αρχείο ΕΛΙΑ
[iii] Οζέροφ Ν (1967) «Στα ίχνη της Επανάστασης» (Συμφερούπολη) σελ.20
[iv] Αθηναϊκός Κούριερ, 14-21Οκτώβρη 2005, του Μπαρίς Μανέλοφ
Περιεχόμενα
Erodotos Weblog 
Σχολιάστε