Οι Έλληνες εφοπλιστές που έσπασαν το εμπάργκο κατά του απαρτχάιντ στη Νότια Αφρική – ο ρόλος της ομογένειας στη στήριξη του καθεστώτος

Απαρτχάιντ: το βάρβαρο καθεστώς του ρατσισμού στη Ν. Αφρική

Δυστυχώς, η ομόθυμη αυτή αποδοκιμασία του απάνθρωπου καθεστώτος είναι κάπως όψιμη. Κατόπιν εορτής. Τότε που είχε σημασία η διεθνής απομόνωση της πολιτικής του απαρτχάιντ, οι περισσότερες δυτικές κυβερνήσεις δεν διακινδύνευαν να κακοκαρδίσουν τους τόσο πλούσιους σε ορυκτά και χρυσό «συμμάχους» τους και πίσω από τις διαμαρτυρίες των ανθρωπιστικών οργανώσεων, αλλά ακόμα και του ΟΗΕ, διέκριναν παντού σοβιετικό δάκτυλο.
Το ζήτημα αυτό αφορά ιδιαίτερα και την Ελλάδα που επί μισό σχεδόν αιώνα κρυβόταν πίσω από το δάκτυλό της και, ενώ στα λόγια καταδίκαζε την απάνθρωπη καταπίεση της μαύρης πλειοψηφίας, δίσταζε να προχωρήσει σε οποιοδήποτε μέτρο που όχι μόνο θα στεναχωρούσε τους έλληνες ομογενείς στο Γιοχάνεσμπουργκ και το Κέιπ Τάουν, αλλά θα δυσκόλευε και τη δράση των δαιμόνιων συμπατριωτών μας (κυρίως εφοπλιστών), οι οποίοι συνηθίζουν να εκμεταλλεύονται με το αζημίωτο παρόμοιες «ευκαιρίες».

Οι ομογενείς και το καθεστώς

Οσα ακολουθούν δεν αναφέρονται στους δηλωμένους υπερασπιστές κάθε είδους ρατσιστικής διακυβέρνησης. Δεν αναφέρονται δηλαδή στα στελέχη της ακροδεξιάς και ειδικότερα του ΛΑΟΣ που από τα έντυπά τους και το κομματικό τους κανάλι έχουν κατ’ επανάληψη εξάρει τις αρετές του νοτιοαφρικανικού ρατσιστικού καθεστώτος. Δεν αναφερόμαστε λ.χ. στους συνεργάτες του Καρατζαφέρη Βίρλα και Μιχαλόπουλο, οι οποίοι όχι μόνο καταγγέλλουν τον κομμουνιστή ΜαντΒέλα, αλλά μιλούν για «υποτιθέμενο ρατσιστικό καθεστώς», το οποίο ίδρυσε ο «μεγάλος οραματιστής» Φερβούρντ (Τηλεάστυ, 20.6.02). Δεν μιλάμε ούτε για το άλλο μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΛΑΟΣ, που έγραψε ολόκληρο βιβλίο για να μεταφέρει τις απόψεις του πρεσβευτή της Νότιας Αφρικής στην Ελλάδα και να καταγγείλει ως «τρομοκρατική οργάνωση» το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο και να δικαιολογήσει τη φυλάκιση του Μαντέλα (Ιωάννης Γιαννάκενας, «Αναζητώντας την αλήθεια για τη Δημοκρατία της Νοτίου Αφρικής», εκδ. «Πρωτοβουλία»).

Το θέμα μας είναι οι υπόλοιποι, οι ευυπόληπτοι δημοκράτες όλου του πολιτικού φάσματος που άργησαν τόσο πολύ να αντιληφθούν ότι το απαρτχάιντ δεν είναι «άλλη μία μορφή δυτικού πολιτεύματος» αλλά ένα καθεστώς βίας, καταναγκασμού και αίματος, ενώ ο φυλακισμένος Μαντέλα δεν είναι «τρομοκράτης» αλλά άξιος ηγέτης ενός ολόκληρου λαού! Συνήθως για να δικαιολογηθεί η ήπια ή αντιφατική στάση των ελληνικών κυβερνήσεων απέναντι στο απαρτχάιντ γίνεται επίκληση στα συμφέροντα και τις θέσεις των εκπροσώπων του ελληνισμού στην ίδια τη Νότια Αφρική. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία ο αριθμός των ομογενών στη χώρα έφτασε τους 170.000 την περίοδο 1963-1975, όταν το καθεστώς προωθούσε τη λευκή μετανάστευση για να ανατρέψει τα πληθυσμιακά δεδομένα στη χώρα. Μετά την έκρηξη της αντίστασης του μαύρου πληθυσμού και την αιματηρή καταστολή του 1976 πολλοί έλληνες μετανάστες επαναπατρίστηκαν ή μετακόμισαν σε άλλη χώρα. Ο αριθμός των ομογενών περιορίστηκε σε 80.000. Ενα δεύτερο κύμα φυγής παρατηρήθηκε κατά τη μεταβατική περίοδο του 1990, όταν πολλοί λευκοί φοβήθηκαν ότι θα υποστούν την εκδίκηση της μαύρης πλειοψηφίας.

Είναι αλήθεια ότι στη συντριπτική τους πλειοψηφία οι ελληνικές κοινότητες της Νότιας Αφρικής ταυτίστηκαν απολύτως με το καθεστώς. Μιλώντας σε γεύμα του Πανελλήνιου Ελληνοαφρικανικού Συνδέσμου τον Ιούλιο του 1966 στην Αθήνα, ο επιτετραμένος της Νότιας Αφρικής εκφράστηκε με θερμά λόγια για το ρόλο του «νομοταγούς ελληνικού πληθυσμού» στη χώρα του και διαβεβαίωσε ότι «κατά τας εκτιμήσεις αμερολήπτων παρατηρητών, το 90% των ελληνικής καταγωγής νοτιοαφρικανών θετικώς υποστηρίζουν την πολιτικήν της κυβερνήσεώς μας».
Ο κ. Χάρβεϊ δεν είχε άδικο. Ενα χρόνο νωρίτερα, όταν η κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου διανοήθηκε να διαθέσει μέσω του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών ποσό 1.000 (χιλίων) δολαρίων υπέρ των αγωνιζομένων για την κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων, ξεσηκώθηκε όλη η ομογένεια. Σε συγκέντρωση που πραγματοποιήθηκε στις 20.7.1965 πολλοί ομιλητές της ελληνικής παροικίας του Κέιπ-Τάουν χαρακτήρισαν την απόφαση της ελληνικής κυβέρνησης ως απαράδεκτη. Διαμαρτυρία εξέδωσαν και οι Ελληνες της Πρετόρια, «οι οποίοι σημειωτέον τονίζουν ότι η απόφασις αυτή της ελληνικής κυβερνήσεως ενθαρρύνει τα ανατρεπτικά στοιχεία εις την Νότιον Αφρικήν. Αντίγραφα της εν λόγω διαμαρτυρίας πρόκειται να σταλούν εις τον βασιλέα των Ελλήνων, την ελληνικήν κυβέρνησιν και εις το υπουργείον Εξωτερικών της Νοτίου Αφρικής» («Το Βήμα», 22.7.1965).

Η ταύτιση με το απαρτχάιντ ήταν πρώτα απ’ όλα ταξική. Γιατί ας μην ξεχνάμε ότι ο φυλετικός διαχωρισμός ήταν πρώτα απ’ όλα μια βαθιά τομή στον καταμερισμό εργασίας και ο λόγος της διατήρησής του ήταν ακριβώς η προστασία των οικονομικών και κοινωνικών προνομίων των λευκών. Το απαρτχάιντ υπήρξε εφαρμογή αποικιοκρατικού καθεστώτος στο εσωτερικό της ίδιας χώρας. Ο συντηρητικός έλληνας δημοσιογράφος Κώστας Καγκελάρης περιγράφει το 1986: «Τα σπίτια [των ομογενών] είναι άνετες εξοχικές κατοικίες, διαθέτουν μεγάλους κήπους, πισίνες, κτίσματα για το υπηρετικό προσωπικό, που είναι κυρίως μισθωτοί μαύροι και το απαραίτητο γκαράζ για δύο ή τρία αυτοκίνητα, ανάλογα με τα μέλη της οικογένειας. Ενας μαύρος επίσης κηπουρός φροντίζει για την περιποίηση του κήπου και για τους πιο πολλούς Ελληνες ένας ακόμη για εξωτερικές δουλειές φροντίζει για τα ψώνια και φέρνει στο σπίτι τις εφημερίδες». Οσο για τις σχέσεις των ομογενών με τους μαύρους, τις περιγράφει με αφέλεια ή κυνισμό στο ίδιο βιβλίο ο πρόεδρος της ελληνικής κοινότητας του Γιοχάνεσμπουργκ: «Είμαστε συμπαθείς στους μαύρους, γιατί τους έχουμε στην υπηρεσία μας και τους φροντίζουμε σαν να είναι μέλη της οικογένειάς μας».
Ηταν φυσικό, λοιπόν, οι Ελληνες να ταυτιστούν με το καθεστώς, γεγονός που, όπως γράφει ο Γιάννης Μαρκάκης, «αποδεικνύεται από τα σχόλια των ελληνόγλωσσων εφημερίδων, από τις ενέργειες των αξιωματούχων των κοινοτήτων και διάφορες χειρονομίες ομογενών, όπως τις χρηματικές δωρεές για τις νοτιοφρικανικές ένοπλες δυνάμεις, την απονομή βραβείου στον επικεφαλής των Σωμάτων Ασφαλείας μετά τις συνεχείς σφαγές των μαύρων διαδηλωτών το 1988 και τις έντονες και πικρόχολες διαμαρτυρίες εναντίον των ελληνικών κυβερνήσεων που συμμορφώθηκαν με τα μέτρα που έλαβαν τα Ηνωμένα Εθνη και η Ευρωπαϊκή Κοινή Αγορά εναντίον της Νότιας Αφρικής».

Ας μην ξαφνιαζόμαστε, λοιπόν, που ο πρόεδρος της ομοσπονδίας των ελληνικών κοινοτήτων Πέτρος Παΐζης υπήρξε υποψήφιος βουλευτής του κυβερνητικού κόμματος ΑΝΡ, ενώ ο τελευταίος θιασώτης του απαρτχάιντ πρωθυπουργός Πίτερ Μπότα ευχαριστούσε «ιδιαιτέρως την ελληνική κοινότητα για την υποστήριξή της» την περίοδο πουκορυφωνόταν η προσπάθεια της διεθνούς κοινότητας να επιβάλει νέες κυρώσεις στη Νότια Αφρική (15.8.85).

Η συνεργασία με το απαρτχάιντ

Θα ήταν όμως αδικία να ρίξουμε όλο το φταίξιμο στην ελληνική ομογένεια. Πίσω από τη διφορούμενη επίσημη ελληνική στάση κρύβονται κυρίως άλλες σκοπιμότητες οικονομικής φύσης. Σημείο καμπής για τις οικονομικές σχέσεις των δύο χωρών αποτελούν οι συνομιλίες που είχε με τους νοτιοαφρικανούς αρμόδιους η ειδική εμπορική επιτροπή που στάλθηκε από την Ελλάδα στο Γιοχάνεσμπουργκ και την Πρετόρια το καλοκαίρι του 1965, εν μέσω των «Ιουλιανών» (26.7-5.8.1965). Χάρη στην ιδιότυπη σύνθεση της επιτροπής, όπου εκτός από τους εκπροσώπους του ΕΒΕΑ, της ΔΕΗ, των ΣΕΚ και της ΕΤΒΑ μετείχαν και δύο δημοσιογράφοι, έχουν δημοσιευτεί αναλυτικές περιγραφές του περιεχομένου αυτών των συναντήσεων. Ο ένας από τους δύο δημοσιογράφους της επιτροπής, ο Γιάννης Μαρίνος, ήταν ήδη τότε διευθυντής του «Οικονομικού Ταχυδρόμου», ενώ ο δεύτερος, ο Ευάγγελος Ανδρουλιδάκης, διευθυντής σύνταξης της «Ναυτεμπορικής». Ο μετέπειτα ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Γιάννης Μαρίνος με διαδοχικά πρωτοσέλιδα άρθρα του στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» υποστηρίζει θερμά τη συνεργασία Ελλάδας-Νότιας Αφρικής και προτείνει να εκμεταλλευτεί η χώρα μας την απομόνωση του απαρτχάιντ από τις περισσότερες χώρες. Η πρότασή του είναι να λειτουργήσει η Ελλάδα ως ενδιάμεσος σταθμός για να σπάσει το εμπορικό μποϊκοτάζ του ΟΗΕ: «Η Νότιος Αφρική, συνεπεία της γνωστής πολιτικής του φυλετικού χωρισμού, που εφαρμόζεται υπό της κυβερνήσεώς της, αντιμετωπίζει από τινος χρόνου την οργανωμένην πολεμικήν των πλείστων χωρών και μάλιστα όχι μόνον εις τον πολιτικόν, αλλά και εις τον οικονομικόν τομέα. […] Ανεξαρτήτως της απολύτου ή μη επιτυχίας του εν λόγω μποϊκοτάζ, γεγονός είναι ότι το εξωτερικόν εμπόριον της Νοτίου Αφρικής έχει αρχίσει να δυσχεραίνεται. […] Η χώρα μας εκρίθη ως ιδανική διέξοδος διά τα εξαγωγικά πλεονάσματα της Νοτίου Αφρικής. Οχι φυσικά μόνον διά της απορροφήσεώς των υπό της περιορισμένης ελληνικής αγοράς. Εκείνο που κυρίως έχει σημασία είναι προφανώς ότι η Ελλάς θα δύναται να αποτελέσει ένα ιδανικό σταθμό τράνζιτο για τα αφρικανικά προϊόντα, τα οποία επανεξαγόμενα μετά από μίαν ελαφράν τελικήν επεξεργασίαν ή συσκευαζόμενα καταλλήλως θα ήτο ευχερέστερον να διατεθούν όχι μόνον εις την ευρωπαϊκήν, αλλά και εις τας Μεσανατολικάς ακόμη αγοράς, ως ελληνικά πλέον προϊόντα» (12.8.1965).

Αυτό που προτείνεται είναι δηλαδή το «ξέπλυμα» των νοτιοαφρικανικών προϊόντων με ένα μικρό πέρασμα από την Ελλάδα για να πάρουν την ελληνική σφραγίδα και να μην υπάγονται πλέον στο εμπάργκο του ΟΗΕ. Εκείνη την περίοδο διπλωματικός εκπρόσωπος της χώρας μας στη Νότια Αφρική ήταν ο Πέτρος Μολυβιάτης, ενώ διευθυντής μάρκετινγκ του Νοτιοαφρικανικού Οργανισμού Εξωτερικού Εμπορίου ο ομογενής Μιχαήλ Φασουλάκης. Ο κ. Μαρίνος σε επόμενο άρθρο του επιμένει: «Η κυβέρνησις της Νοτίου Αφρικής πιέζεται από το οικονομικό μποϊκοτάζ των άλλων χωρών. Ακριβώς δι’ αυτό ευρίσκεται η Ελλάς εις ισχυράν διαπραγματευτικήν θέσιν» (19.8.1965).
Είναι φυσικό ότι οι διαπραγματεύσεις που ξεκίνησαν επί κυβερνήσεων αποστατών ευοδώθηκαν κατά την περίοδο της δικτατορίας και κορυφώθηκαν με τη συμφωνία αεροπορικής σύνδεσης των δύο χωρών μέσω της Ολυμπιακής.

Οι αποκλεισμοί και η Ελλάδα

Η θεωρία του κ. Μαρίνου βρήκε πρόθυμους υποστηρικτές ύστερα από λίγα χρόνια, όταν η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ προχώρησε σε αυστηρό εμπάργκο πετρελαίου εναντίον της Νότιας Αφρικής θεωρώντας ότι πρέπει να πιέσει με κάθε τρόπο για την άρση του απαρτχάιντ. Ηδη από το 1963 είχε τεθεί σε συζήτηση στο πλαίσιο του ΟΗΕ το ζήτημα των κυρώσεων κατά της Νότιας Αφρικής και ειδικότερα το εμπάργκο όπλων και πετρελαίου. Η πρώτη σχετική απόφαση της Γενικής Συνέλευσης πάρθηκε στις 12.12.79, με 123 ψήφους υπέρ, 7 κατά (Δυτική Γερμανία, ΗΠΑ, Βέλγιο, Βρετανία, Γαλλία, Λουξεμβούργο και Καναδάς) και 13 αποχές (ανάμεσά τους Ελλάδα, Αυστρία, Ιαπωνία, Ιταλία). Πανομοιότυπες αποφάσεις παίρνονταν κάθε χρόνο στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ με παρόμοιες τοποθετήσεις των κρατών. Πάντως το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν επικύρωσε ποτέ την απόφαση αυτή όπως ζητούσε επίμονα η Γενική Συνέλευση, ώστε να καταστεί υποχρεωτική για τα κράτη-μέλη. Αντιδρούσαν με βέτο οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Γαλλία.
Δεν ήταν βέβαια μόνο το εμπάργκο πετρελαίου. Σε όλους τους τομείς που επιβλήθηκαν από τα αρμόδια όργανα του ΟΗΕ αποκλεισμοί, διαπιστώνουμε ότι πολλοί γνωστοί Ελληνες επέλεξαν να τους σπάσουν και βρέθηκαν έτσι στις μαύρες λίστες που δημοσίευε κάθε χρόνο ο διεθνής οργανισμός. Σε παρόμοιες λίστες καλλιτεχνών θα συναντήσουμε τη Νάνα Μούσχουρη, τον Γιάννη Μαρκόπουλο, τον Νίκο Ξανθόπουλο και την Ελσα Βεργή, ενώ μεταξύ των αθλητών που επισκέφτηκαν τη Νότια Αφρική θα βρούμε τα ονόματα της Αγγελικής Κανελλοπούλου (τένις), του Β. Καρατζά (γκολφ) και των Δημήτρη Παπανδρέου και Κώστα Λω (μηχανοκίνητος αθλητισμός).

Αλλά το εμπάργκο του πετρελαίου είχε ιδιαίτερο βάρος γιατί αποτελούσε πραγματική πίεση προς το καθεστώς. Και εδώ δυστυχώς είναι που μεγαλούργησαν οι συμπατριώτες μας. Σύμφωνα με τις ετήσιες εκθέσεις του ειδικευμένου ανεξάρτητου γραφείου ερευνών SRB (Shipping Research Bureau), κατά την περίοδο 1979-1990 ελληνικές εταιρείες φέρονται αναμειγμένες σε τουλάχιστον 77 αποστολές μεταφοράς πετρελαίου προς τη Νότια Αφρική. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980 το SRB διαπιστώνει ότι υπήρχαν αρκετές εταιρείες ελληνικών συμφερόντων που φέρονται ότι ανέλαβαν μία μόνο παρόμοια αποστολή. Από το 1986 αυτές οι μεταφορές συγκεντρώνονται σε ορισμένους εφοπλιστικούς ομίλους και πολλαπλασιάζεται ο αριθμός τους. Ενδεικτικά αναφέρεται ο όμιλος Λιβανού-Καρρά με 4 φορτία το διάστημα 1979-1985 και 12 μετά το 1986, ο όμιλος Λαιμού (2 και 12), Χατζηπατέρα (3 και 7), Κουλουκουντή (κανένα και 6) και Εμπειρίκου (κανένα και 4). Σε άλλη μελέτη ειδικά για την κρίσιμη περίοδο που κατέρρεε το απαρτχάιντ (1989-1991) το SRB διαπιστώνει ραγδαία αύξηση των ελληνικών φορτίων (49 σε σύνολο 122). Εδώ ξεχωρίζει ο όμιλος Εμπειρίκου (22 περιπτώσεις) και ακολουθούν οι Λιβανός-Καρράς (9 φορτία), Κουλουκουντής (7) και Χατζηπατέρας (5).

Στη μακρά λίστα αναφέρονται βέβαια και τα ονόματα άλλων γνωστών εφοπλιστικών ομίλων: Ωνάση, Λάτση, Αλαφούζου, Νομικού. Οσο για τα νούμερα, αυτά αφορούν μόνο τις βεβαιωμένες περιπτώσεις. Είναι σίγουρο ότι ο σχετικός κατάλογος είναι πολύ μεγαλύτερος, διότι οι μεταφορές αυτές γίνονταν κατά κανόνα με μεγάλη μυστικότητα, με μεταφορτώσεις από πλοίο σε πλοίο, με αλλαγές σημαίας και ονομασίας πλοίου, κ.λπ.
Αποκαλυπτική για τον τρόπο που αναμείχθηκε η χώρα μας στο σπάσιμο του εμπάργκο που είχε κηρύξει ο ΟΗΕ είναι το ναυάγιο του σούπερ τάνκερ «Σάλεμ» στα ανοιχτά των ακτών της Νότιας Αφρικής. Η υπόθεση θεωρείται μέχρι σήμερα η μεγαλύτερη ναυταπάτη της ιστορίας. Ναυλωμένο από εταιρεία με έδρα τον Πειραιά και με έλληνα πλοίαρχο και πρώτο μηχανικό το «Σάλεμ» ναυάγησε τον Ιανουάριο του 1980 στα ανοιχτά της Δυτικής Αφρικής και έχασε υποτίθεται το φορτίο του. Οπως αποδείχτηκε είχε ξεφορτώσει πρώτα στο λιμάνι του Ντάρμπαν της Νότιας Αφρικής σπάζοντας το εμπάργκο και ναυάγησε για να καλυφτεί η απαγορευμένη πώληση και να αποζημιωθεί από την ασφαλιστική του εταιρεία.

Ειρωνεία της τύχης: το κρίσιμο διάστημα που κορυφωνόταν η προσπάθεια του ΟΗΕ να σκληρύνει τις κυρώσεις κατά του νοτιοαφρικανικού καθεστώτος, διευθυντής του Κέντρου Εναντίον των Φυλετικών Διακρίσεων (απαρτχάιντ) και αναπληρωτής γενικός γραμματέας του Οργανισμού ήταν ένας Ελληνας, ο Σωτήρης Μουσούρης.

Πηγή: http://www.iospress.gr.

Τουρκία – Ισραήλ – Ιράν – Ελλάδα: συμμαχίες και συμφέροντα, ρήξεις και σύννεφα πολέμου

Η συνεργασία μεταξύ των ενόπλων δυνάμεων των τριών χωρών και οι κλιμακούμενες αντιθέσεις στην περιοχή αποτελούν εκρηκτικό μείγμα για τις εξελίξεις

Χάρτης της Ανατολικής Μεσογείου, όπου διακρίνονται τα όρια του FIR των χωρών της περιοχής. Είναι φανερό ότι το Ισραήλ, προκειμένου να πραγματοποιεί αεροπορικές ασκήσεις μεγάλων αποστάσεων, έχει κυρίως ανάγκη το ελληνικό FIR, όπως και το κυπριακό

Η βάρβαρη ισραηλινή επίθεση ενάντια στη νηοπομπή αλληλεγγύης προς τον παλαιστινιακό λαό της Γάζας, τα ξημερώματα της περασμένης Δευτέρας, είναι η κορυφή του παγόβουνου στο σκηνικό έντασης που διαμορφώνουν εδώ και καιρό στην ανατολική Μεσόγειο οι ανταγωνισμοί και οι αντιθέσεις ανάμεσα σε ισχυρά ιμπεριαλιστικά κέντρα, όπως οι ΗΠΑ και η ΕΕ, αλλά ανάμεσα και σε περιφερειακούς «παίχτες», όπως η Τουρκία και το Ισραήλ.

Η εμπλοκή της χώρας μας σ’ αυτούς τους ανταγωνισμούς, τα παιχνίδια με τη μια ή την άλλη ιμπεριαλιστική δύναμη, με στόχο να υπηρετηθούν τα συμφέροντα της ντόπιας αστικής τάξης, δημιουργούν νέους κινδύνους για τον ελληνικό και τους άλλους λαούς της περιοχής. Αποτελούν, ταυτόχρονα, μόνιμη απειλή για την ειρήνη στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, η οποία συγκεντρώνει έντονα το ενδιαφέρον του ΝΑΤΟ.

Οι συμφωνίες στρατιωτικής συνεργασίας Ελλάδας και Ισραήλ, που έχουν υπογραφεί και εφαρμόζονται την τελευταία δεκαετία, συνδέονται άμεσα με την ιμπεριαλιστική στρατηγική περί «νέας Μέσης Ανατολής» που έχει διακηρύξει το ΝΑΤΟ από το 2004. Στο πλαίσιο αυτό, η Τουρκία διεκδικεί πιο κεντρικό ρόλο ως περιφερειακή ιμπεριαλιστική δύναμη, έχοντας και την κάλυψη των ΗΠΑ που στοχεύουν στον αραβικό και στο μουσουλμανικό κόσμο. Η στενότερη οικονομική και στρατιωτική συνεργασία Ελλάδας – Τουρκίας και η όξυνση των ανταγωνισμών μεταξύ της δεύτερης και του Ισραήλ, δημιουργούν νέες, επικίνδυνες αναταράξεις.

Η υποκρισία της ελληνικής κυβέρνησης απέναντι στα απανωτά εγκλήματα του κράτους του Ισραήλ δίνει το στίγμα της συνενοχής στο διαρκές έγκλημα σε βάρος του παλαιστινιακού λαού. Είναι χαρακτηριστικό ότι την ίδια ώρα που γινόταν η νέα δολοφονική επίθεση των Ισραηλινών, ήταν σε εξέλιξη ελληνοϊσραηλινή άσκηση, η οποία τελικά κάτω από το βάρος της κατακραυγής διακόπηκε.

Ωστόσο, είχε σχεδόν ολοκληρωθεί, ενώ ανοιχτό αφήνει η κυβέρνηση το ενδεχόμενο για διεξαγωγή της δεύτερης φάσης της το τελευταίο δεκαήμερο του Ιούνη. Επίσης σε κοντινή απόσταση από το χώρο του μακελειού έπλεε η ελληνική κανονιοφόρος «Μαχητής», που περιπολεί στα ανοικτά του Λιβάνου, στο πλαίσιο της εφαρμογής του ιμπεριαλιστικού αποκλεισμού μετά την επίθεση του Ισραήλ το 2006.

Επικίνδυνες στρατιωτικές κολεγιές

Η στρατιωτική συνεργασία Ελλάδας – Ισραήλ, όπως και αυτή της Τουρκίας – Ισραήλ, ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του ’90 και αποτελεί ένα κομμάτι του παζλ της ιμπεριαλιστικής στρατηγικής στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Εντάσσεται και υπηρετεί το νέο στρατηγικό δόγμα του ΝΑΤΟ που αναμένεται να επικυρωθεί το Νοέμβρη στη Λισαβόνα, με κύριο χαρακτηριστικό την παγκοσμιοποίηση του ρόλου της λυκοσυμμαχίας, ιδιαίτερα σε συνθήκες καπιταλιστικής κρίσης και όξυνσης των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και αντιθέσεων.

Η στρατιωτική συνεργασία Ελλάδας – Ισραήλ έχει μια προϊστορία. Η «Συμφωνία Αμυντικοτεχνικής Συνεργασίας Ελλάδος – Ισραήλ» υπογράφηκε αρχικά το 1994 από τον τότε υπουργό Εθνικής Αμυνας Γ. Αρσένη, ανανεώθηκε στη συνέχεια το 1999 από τον Α. Τσοχατζόπουλο και το 2005 από τον Σπ. Σπηλιωτόπουλο που μετέβη στο Τελ Αβίβ.

Ακολούθησε η συμμετοχή της Πολεμικής Αεροπορίας και του Πολεμικού Ναυτικού στις πολυεθνικές αεροναυτικές ασκήσεις «Dolphin» των χωρών του Μεσογειακού Διαλόγου τα έτη 2005 και 2006. Οι δύο Αεροπορίες συνεκπαιδεύτηκαν για πρώτη φορά στην άσκηση «Glorious Spartan 2008» που περιλάμβανε «ασκήσεις απόκτησης εναέριας υπεροχής, εναέριου ανεφοδιασμού, προσβολής στόχων εδάφους σε μεγάλες αποστάσεις και αποστολές έρευνας και διάσωσης μάχης».

Οι ασκήσεις των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων με το Ισραήλ είναι μέρος του ευρύτερου καταμερισμού καθηκόντων που έχουν κάνει τα ιμπεριαλιστικά επιτελεία. Οι προθέσεις του ΝΑΤΟ για διεύρυνση του ρόλου του στη Μεσόγειο και την ευρύτερη ενδοχώρα της, στη Β. Αφρική και τη Μέση Ανατολή, έχουν καταγραφεί και στις αποφάσεις των τελευταίων Συνόδων Κορυφής του ΝΑΤΟ. Αυτές εφαρμόζουν οι ελληνικές κυβερνήσεις.

Η Ελλάδα έρχεται να προσφέρει «γην και ύδωρ» στην πολεμική μηχανή του Ισραήλ, να διευκολύνει το ετοιμοπόλεμο των πολεμικών αεροσκαφών της χώρας αυτής, τα ίδια αεροσκάφη που χτυπάνε παλαιστινιακούς στόχους. Ετσι καλύπτεται ένα κρίσιμο κενό που υπήρχε, αφού το Ισραήλ, λόγω της γεωγραφικής του θέσης – περιβάλλεται από αραβικά κράτη – έχει πρόβλημα στην εκπαίδευση των πληρωμάτων των μαχητικών αεροσκαφών του σε αποστολές μεγάλων αποστάσεων. Αυτήν την αδυναμία καλύπτει η ελληνική προσφορά.

Η συγκεκριμένη συνεργασία μάλιστα παίρνει νέες διαστάσεις τα τελευταία χρόνια, με τη στoχοποίηση του Ιράν για το πυρηνικό του πρόγραμμα και την εσπευσμένη παρέμβαση της Τουρκίας, μαζί με τη Βραζιλία, για τη διάσωση επί της ουσίας των πυρηνικών φιλοδοξιών ενός παραδοσιακού εχθρού του Ισραήλ.

Σχέδιο ΝΑΤΟποίησης της Μεσογείου

Την ίδια ώρα, τα γεωστρατηγικά σχέδια των ιμπεριαλιστικών επιτελείων, που στοχεύουν στην πλήρη ΝΑΤΟποίηση της Μεσογείου, ήδη προωθούνται με ενεργό ελληνική συμμετοχή και με το προκλητικό επιχείρημα ότι «αν δεν το κάνουμε, θα μας προλάβει η Τουρκία».

Από το 1997 Ελλάδα και Τουρκία, σε εφαρμογή του νέου δόγματος του ΝΑΤΟ για διεύρυνση των ορίων του και προς τη Μέση Ανατολή, ανακοίνωσαν η μια μετά την άλλη τη διεξαγωγή κοινών στρατιωτικών γυμνασίων με το Ισραήλ στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Στις 9 Μάη 1997, ο υπουργός Τύπου, Δ. Ρέππας, ανακοίνωσε ότι σε εφαρμογή της υπάρχουσας ελληνο-ισραηλινής συμφωνίας, θα πραγματοποιηθεί κοινή στρατιωτική άσκηση των δύο χώρων στα Δωδεκάνησα, στην περιοχή Ρόδου – Καστελόριζου το διάστημα 24 – 29 Ιούνη 1997. Είχε προηγηθεί η ανακοίνωση κοινών ναυτικών γυμνασίων Τουρκίας – Ισραήλ – ΗΠΑ για το καλοκαίρι του 1997 στη Μεσόγειο.

Να σημειωθεί ότι το Ισραήλ, μετά την υπογραφή της συμφωνίας στρατιωτικής συνεργασίας με την Τουρκία, ανέπτυξε δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή. Μάλιστα, Ισραηλινοί πιλότοι ανέλαβαν την εκπαίδευση Τούρκων συναδέλφων τους στις παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου στο Αιγαίο.

Το γεγονός επιβεβαιώθηκε, όταν αποκαλύφθηκε ότι στο τουρκικό μαχητικό «F-16» που συνετρίβη στις 8 Οκτώβρη 1996 νοτιοδυτικά της Χίου, το μέλος του πληρώματός που διεσώθη, ήταν, όπως αποκαλύφθηκε αργότερα, Ισραηλινός που εκπαίδευε τον Τούρκο πιλότο, ο οποίος σκοτώθηκε. Για το συμβάν αυτό, γράφτηκε αργότερα στον τουρκικό Τύπο πως επρόκειτο για κατάρριψη από πύραυλο προερχόμενο από το ελληνικό μαχητικό.

Η έξοδος του Ισραήλ προς τη Μεσόγειο, αλλά και ταυτόχρονα η εξάπλωση του ΝΑΤΟ προς τις αραβικές χώρες σηματοδοτήθηκε με την πρώτη κοινή στρατιωτική άσκηση που πραγματοποίησε το ΝΑΤΟικό παραμάγαζο του λεγόμενου Μεσογειακού Διαλόγου (ΜΔ), στο διάστημα 30 Οκτώβρη – 1 Νοέμβρη 2005.

Ηταν μια άσκηση με το μανδύα της παροχής «Ανθρωπιστικής Βοήθειας – Ερευνας και Διάσωσης», με την επωνυμία «DOLPHIN-2005» που διεξήχθη στη θαλάσσια περιοχή νότια της Κρήτης. Πήραν μέρος οι έξι χώρες του ΜΔ, δηλαδή Ελλάδα, Αίγυπτος, Αλγερία, Ιορδανία, Ισραήλ, Μαρόκο και Τυνησία. Η άσκηση επαναλήφθηκε και το 2006 με την επωνυμία «DOLPHIN-2006» και ταυτόχρονα έγινε στην Αθήνα «ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ».

Οι παραπάνω ασκήσεις ήταν στην ουσία προπαρασκευαστικές για τη μεγάλη έξοδο της Πολεμικής Αεροπορίας του Ισραήλ στη Μεσόγειο. Στις αρχές Φλεβάρη 2007 πραγματοποιήθηκε άσκηση του Ισραήλ στο ελληνικό FIR, νότια της Κρήτης και σε απόσταση μέχρι 30 ν. μίλια από τις ακτές της, με τη συμμετοχή 25 μαχητικών αεροσκαφών του Ισραήλ, καθώς και αεροσκάφους εναέριου ανεφοδιασμού με καύσιμα.

Μάλιστα τότε από την ελληνική πλευρά, προβαλλόταν η διάσταση ότι παρέχοντας το ελληνικό FIR στην Πολεμική Αεροπορία του Ισραήλ δημιουργείται «ρήγμα» στη στρατιωτική συμμαχία Τουρκίας – Ισραήλ.

Ευθεία προσομοίωση επίθεσης στο Ιράν

Ομως, η μεγαλύτερη «κοινή εκπαιδευτική άσκηση» των Πολεμικών Αεροποριών Ελλάδας και Ισραήλ έλαβε χώρα το διάστημα 28 Μάη – 12 Ιούνη 2008 με την ονομασία «Γκλόριους Σπάρταν» (Ενδοξος Σπαρτιάτης) και το σενάριο προέβλεπε την προσβολή στόχων σε μεγάλες αποστάσεις, φωτογραφίζοντας ένα ενδεχόμενο πλήγμα κατά του Ιράν.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, στη διάρκεια της άσκησης πραγματοποιήθηκαν 120 έξοδοι ελληνικών μαχητικών και άλλες 120 έξοδοι ισραηλινών. Η απόσταση που διάνυσαν τα μαχητικά του Ισραήλ για να έρθουν στον ελληνικό εναέριο χώρο, αντιστοιχεί στην απόσταση των 1.450 χιλιομέτρων μεταξύ Ισραήλ και Νατάζ, περιοχής του Ιράν όπου βρίσκονται οι στοχοποιημένες από τους Ισραηλινούς πυρηνικές εγκαταστάσεις.

Από την ελληνική πλευρά, επιχειρήθηκε να αποσιωπηθεί το θέμα και μόνο μετά από σχετικό δημοσίευμα της αμερικανικής εφημερίδας «Νιου Γιορκ Τάιμς» υπήρξαν ανακοινώσεις από το ελληνικό ΓΕΑ και μάλιστα μια βδομάδα μετά τη λήξη της άσκησης.

Η δεύτερη φάση της άσκησης αυτής έγινε στις αρχές του 2009 και μέχρι το τέλος του Μάρτη και περιελάμβανε ασκήσεις ηλεκτρονικού πολέμου και αντιπυραυλικής προστασίας στο διεθνή εναέριο χώρο της Ανατολικής Μεσογείου και σε τμήμα του ελληνικού FIR, που βρίσκεται μεταξύ Ρόδου – Καστελόριζου, Κύπρου και Αιγύπτου. Στην άσκηση αυτή, πήραν μέρος δύο μαχητικά του Ισραήλ, ένα αεροσκάφος εναέριου ανεφοδιασμού και ένα αεροσκάφος – ιπτάμενο ραντάρ εφοδιασμένο με συστήματα ραντάρ και ηλεκτρονικού πολέμου.

Φθάσαμε έτσι στην άσκηση «Μίνωας 2010», αυτή που διακόπηκε τη Δευτέρα, η οποία παραπέμπει και αυτή σε σενάριο μιας αστραπιαίας αεροπορικής επίθεσης του Ισραήλ στις πυρηνικές υποδομές του Ιράν. Μάλιστα, το Ισραήλ αξιοποίησε της ελληνοτουρκικές τριβές για το Αιγαίο, βάζοντας θέμα στη φάση του σχεδιασμού της άσκησης να αποφευχθούν οι πτήσεις στο ανατολικό Αιγαίο, ώστε να μην ενοχληθεί η Τουρκία.

Τελικά η ισραηλινή πλευρά, παίζοντας το χαρτί των ανταγωνισμών της με την Τουρκία, έκανε δεκτό και υπήρξαν πτήσεις και δραστηριότητα ανατολικά του 25ου Μεσημβρινού, δείχνοντας ωστόσο το πόσο επικίνδυνος είναι ο εγκλωβισμός της Ελλάδας στους ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς.

ΡΩΣΙΑ – ΤΟΥΡΚΙΑ

Σχέσεις συνεργασίας και ανταγωνισμού

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Ρώσου Προέδρου Ντμίτρι Μεντβέντεφ στην Τουρκία, από τις 25 διακρατικές συμφωνίες υπογράφτηκαν οι 17, συνολικού ύψους 25 δισεκατομμυρίων δολαρίων, το βασικό μέρος των οποίων είναι άμεσες ρωσικές επενδύσεις στην τουρκική οικονομία.

Από το σύνολο των συμφωνιών, οι πιο εντυπωσιακές είναι: Η συμφωνία για την κατασκευή του σταθμού πυρηνικής ενέργειας στο έδαφος της Τουρκίας (Ακουγιού). Η Ρωσία είναι έτοιμη να παραχωρήσει δάνειο ύψους έως 20 δισεκατομμύρια δολάρια για την κατασκευή αυτού του σταθμού. Επίσης, έγινε γνωστό πως η Ρωσία θα επενδύσει ποσό ύψους 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην κατασκευή του πετρελαιαγωγού «Σαμψούντα – Τσεϊχάν». Ο πετρελαιαγωγός θα χρησιμοποιείται για τη μεταφορά πετρελαίου από Καζαχστάν, Τουρκμενιστάν και τη Ρωσία προς τη Δύση, χωρίς να «φορτώνεται» η κίνηση των στενών του Βοσπόρου. Ανάλογη χρησιμότητα για τις πετρελαϊκές εταιρείες θα είχε και ο αγωγός Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη, που, μετά την ενσωμάτωση των ρωσικών εταιρειών στον αγωγό «Σαμψούντα – Τσεϊχάν», μοιάζει πλέον να «στοιχειώνει».

Βεβαίως, και άλλες συμφωνίες έχουν τη σημασία τους, όπως αυτή που προβλέπει την κατάργηση της βίζας. Σύμφωνα με τη συμφωνία αυτή, οι Ρώσοι τουρίστες μπορούν να βρίσκονται στην Τουρκία χωρίς βίζα έως 30 μέρες. Η συμφωνία αυτή έρχεται σε μια στιγμή που η Ρωσία παζαρεύει το ζήτημα της κατάργησης της βίζας με την ΕΕ, χωρίς, ωστόσο, να συναντά την ανάλογη προσοχή της.

Την ίδια ώρα, όπως σημειώνουν τα ρωσικά ΜΜΕ, από τις ρωσο-τουρκικές σχέσεις δεν έλειψαν και τα προβλήματα. Ετσι, ανάμεσα στις συμφωνίες που αναμένονταν, αλλά τελικά δεν υπογράφτηκαν, ήταν αυτές που θα έδιναν πράσινο φως για την κατασκευή των υποθαλάσσιων αγωγών φυσικού αερίου του «South Stream», που στοχεύει στη μεταφορά ρωσικού αερίου στις αγορές της Ευρώπης, καθώς και «Blue Stream-2» που θα μεταφέρει το ρωσικό φυσικό αέριο στην Τουρκία, με την προοπτική, αν καλύψει τις τουρκικές ανάγκες (μαζί με τον υπάρχοντα αγωγό «Blue Stream-1»), να φτάσει μέχρι άλλες χώρες, νοτίως της Τουρκίας.

Σύμφωνα με τους εμπειρογνώμονες, οι δύο πλευρές μέχρι τώρα δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν σε βασικά ζητήματα. «Οι σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας είναι πολύ ασταθείς και σκοντάφτουν από τα εμπόδια σε κάθε στροφή», σημείωσε ο επικεφαλής του ρωσικού Ιδρύματος Εθνικής Ενεργειακής Ασφάλειας, Κωνσταντίν Σίμονοφ.

Να σημειωθεί πως τον Αύγουστο του 2009 οι πρωθυπουργοί της Ρωσίας και της Τουρκίας συμφώνησαν για τη διενέργεια ερευνών στα τούρκικα χωρικά ύδατα, από όπου σχεδιάζεται να περάσει ο «South Stream». Ωστόσο, φαίνεται πως η Τουρκία ζητά περισσότερα ανταλλάγματα από τη Ρωσία, ώστε να επιτρέψει την κατασκευή αυτού του αγωγού, που θα αποτελέσει τον άμεσο ανταγωνιστή του αγωγού «Nabucco», που σχεδιάζεται να μεταφέρει κεντρο-ασιατικό (και ίσως προοπτικά και ιρανικό) φυσικό αέριο στην Ευρώπη και τον οποίο πατρονάρουν ΕΕ – ΗΠΑ. Βεβαίως, μετά τις τελευταίες εξελίξεις στην Ουκρανία και τη σαφή καλυτέρευση των ρωσο-ουκρανικών σχέσεων, η Ρωσία επανεξετάζει το συνολικό σχεδιασμό της γύρω από τους αγωγούς φυσικού αερίου, που χρησιμοποιεί ή θα κατασκευάσει.

«Αγκάθι» η συμφωνία Τουρκίας, Ιράν, Βραζιλίας

Στις ρωσο-τουρκικές σχέσεις, λίγο πριν την επίσκεψη του Ρώσου Προέδρου, υπήρξε ένα σημαντικό γεγονός, που χαρακτηρίστηκε από τα ΜΜΕ ως «ερεθιστικό». Οπως είναι γνωστό, το Ιράν συμφώνησε να παραδώσει στην Τουρκία 1.200 κιλά του ελαφρώς εμπλουτισμένου ιρανικού ουρανίου, αντικαθιστώντας το με υψηλά εμπλουτισμένο πυρηνικό καύσιμο, η επεξεργασία του οποίου θα γίνει στην Τουρκία, που θα είναι το σημείο που θα γίνει η ανταλλαγή ουρανίου μεταξύ του Ιράν και της Δύσης. Ετσι, η Ρωσία και η Γαλλία, που σκόπευαν να παίξουν ακριβώς αυτόν το ρόλο, δηλαδή να αναλάβουν την ανταλλαγή και τον εμπλουτισμό του ιρανικού ουρανίου, θα παραμείνουν εκτός σχεδίου.

Αναλυτές και εμπειρογνώμονες εξηγούν την πολύπλευρη διπλωματία της Τουρκίας με την επιδίωξη της Αγκυρας να εκμεταλλευτεί την εξαιρετική γεωγραφική θέση της ως διαμετακομιστικού κέντρου προς την Ευρώπη για να πετύχει σημαντικές οικονομικές υποχωρήσεις από τη Μόσχα. Ο αναλυτής της επενδυτικής εταιρείας «Μετροπόλ», Ντμίτρι Μάσλοφ, υποστήριξε πως η Τουρκία πιέζει τη Ρωσία με σκοπό να κατεβάσει την τιμή του ρωσικού φυσικού αερίου κατά 10%, καθώς και να καταργήσει τα συμβόλαια της εταιρείας «Gazprom», που προϋποθέτουν πως ο αγοραστής εισάγει τον όγκο του φυσικού αερίου που έχει συμφωνηθεί, άσχετα από το εάν του χρειάζεται τελικά η συγκεκριμένη ποσότητα, ενώ, σε περίπτωση άρνησης της εισαγωγής, πληρώνει πρόστιμο. Να σημειωθεί πως σήμερα η Τουρκία αγοράζει το 62% του φυσικού αερίου που καταναλώνει από τη ρωσική «Gazprom» και είναι ο δεύτερος εισαγωγέας του ρωσικού γαλάζιου καύσιμου, αμέσως μετά τη Γερμανία. Πρόσφατα, η Ρωσία έκανε ανάλογες υποχωρήσεις στην Ουκρανία και, σύμφωνα με τα λόγια του Μάσλοφ, η Τουρκία μπορεί να κερδίσει έως 7 δισεκατομμύρια δολάρια, εάν ο όρος «πάρε και πλήρωσε» καταργηθεί.

Πάντως, σε σχέση με τις συμφωνίες που υπογράφηκαν, αυτές ισχυροποιούν ακόμη περισσότερο το ρόλο της Τουρκίας στην περιοχή. Ταυτόχρονα, κανείς δεν πρέπει να ξεχνά πως ανάμεσα στις αστικές τάξεις των δύο αυτών χωρών εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές αντιθέσεις. Τέτοιες πλευρές διαφάνηκαν και στο παρελθόν, όπως με τις ρωσικές αντιδράσεις στην προσπάθεια διείσδυσης της Τουρκίας στην Κεντρική Ασία και στον Καύκασο, με αποκορύφωμα το ρόλο της Τουρκίας στην προσπάθεια απόσχισης της ρωσικής αυτόνομης περιοχής της Τσετσενίας, από τη σύνθεση της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Πρόκειται για αντιθέσεις και ανταγωνισμούς στρατηγικής σημασίας, όπως και αυτή που εκδηλώθηκε πρόσφατα στην περίπτωση του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος.

Είναι φανερό πως στις σχέσεις των αστικών τάξεων, αυτών των δύο μεγάλων χωρών, που γειτονεύουν, συνυπάρχει τόσο η τάση της συνεργασίας, όσο και αυτή του ανταγωνισμού. Πολλά θα εξαρτηθούν από το πώς θα «δεθεί» το συνολικό «παζλ» των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών στην περιοχή, στο οποίο εμπλέκονται επίσης ισχυρές ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, όπως οι ΗΠΑ και η ΕΕ, αλλά και ανερχόμενες, όπως η Κίνα. Είναι, λοιπόν, νωρίς να προβλεφτεί το πόσο «στρατηγική» θα είναι η σχέση που διαμορφώνει η Μόσχα με την Αγκυρα, όπως, επίσης, το αν θα τηρηθούν και θα εφαρμοστούν στο σύνολό τους οι ρώσο-τουρκικές συμφωνίες που πρόσφατα υπογράφτηκαν.

Αναδημοσίευση από τον «Ρ», 6/6/2010