Ιστορία του ΔΣΕ, μέρος 29: Η επίθεση στο Λιτόχωρο, η πρώτη ένοπλη απάντηση στην τρομοκρατία

Η επίθεση μιας ομάδας ενόπλων, καταδιωκομένων αγωνιστών στο Λιτόχωρο, που πραγματοποιήθηκε τη νύχτα της 30ής προς 31η Μάρτη του 1946, αποτέλεσε ουσιαστικά την πρώτη, ένοπλη απάντηση του λαϊκού κινήματος, στο όργιο της μεταβαρκιζιανής τρομοκρατίας και των εγκλημάτων. Και προφανώς, η επιλογή της ημερομηνίας που εκδηλώθηκε δεν έγινε τυχαία, αφού συμπίπτει με την ημέρα των ψευτοεκλογών πρωτοφανούς βίας και νοθείας της κυβέρνησης Σοφούλη. Γράφει σχετικά το Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ: «Η πρώτη σαφής προειδοποίηση έγινε την ίδια μέρα των εκλογών με την επίθεση ομάδας ενόπλων καταδιωκομένων αγωνιστών στο σταθμό χωροφυλακής Λιτόχωρου.

Ο Ν. Ζαχαριάδης, σε άρθρο του στο «Ριζοσπάστη» εξήρε την επίθεση αυτή και, υπογραμμίζοντας τον προειδοποιητικό της χαρακτήρα, τόνισε ενδεικτικά ότι «θα γεμίσουν τα βουνά Μπαρουτάδες». (Σημείωση «Ρ»: Ο Θωμάς Μπαρούτας (Λιόλιος) ήταν την εποχή εκείνη επικεφαλής ομάδας καταδιωκομένων αγωνιστών στην περιοχή Βέρμιου – Καϊμακτσαλάν)

Οι αντίπαλοι θεώρησαν την επίθεση στο Λιτόχωρο σαν έναρξη του ένοπλου αγώνα και συνεπώς σαν μια σοβαρή προειδοποίηση για την άμεση προετοιμασία αποφασιστικής αντιμετώπισής του. Ο στρατηγός Θ. Τσακαλώτος έγραψε ότι «τη νύκτα της 30 – 31 Μαρτίου του 1946 κάτω από τας σφαίρας των επαναστατών εις το Λιτόχωρον ήρχισεν η ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ». Και ο αντιστράτηγος Θωμ. Πετζόπουλος χαρακτήρισε την επίθεση στο Λιτόχωρο σαν την «πανηγυρικωτέρα διακήρυξη του ΚΚΕ, ότι αρχίζει την ένοπλη εξέγερσιν». (Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ, Α` τόμος, σελ. 552)

Για την πρώτη αυτή, ένοπλη απάντηση του ΕΑΜικού κινήματος και του λαού, φιλοξενούμε σήμερα τη μαρτυρία του Θανάση Ανάγνου, γραμματέα τότε της ΕΠΟΝ Κατερίνης και μέλους της Επιτροπής Πόλης της ΚΟ Κατερίνης του ΚΚΕ.

Η ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΛΙΤΟΧΩΡΟ

Η πρώτη ένοπλη απάντηση στην τρομοκρατία

Το δολοφονικό όργιο που εξαπόλυσαν μετά τη Βάρκιζα, με προτροπή των Αγγλων καταχτητών, οι εγκάθετες κυβερνήσεις τους, για την εξόντωση του παλλαϊκού απελευθερωτικού κινήματος είχε επεκταθεί, με ιδιαίτερη ένταση και στην περιοχή της Κατερίνης.

Ο υποφαινόμενος έχει προσωπικές μαρτυρίες και εμπειρίες από την κατάσταση που επικρατούσε στην περιοχή, ως γραμματέας της ΕΠΟΝ της πόλης της Κατερίνης και μέλος της Επιτροπής Πόλης του ΚΚΕ.

Την αρχή του δολοφονικού οργίου αποτέλεσε η δολοφονία στη Θεσσαλονίκη του Λιτοχωρίτη Βάργκα ή Βράγκα, στελέχους της ομάδας μεραρχιών Μακεδονίας του ΕΛΑΣ, λίγες μέρες μετά την είσοδο του τελευταίου στη Θεσσαλονίκη. Λίγους μήνες μετά, το μοναρχοφασιστικό τάγμα της Εθνοφυλακής, που εγκαταστάθηκε στην Κατερίνη έκαψε τη νύχτα της 7 προς 8 Μάρτη 1945 το κενοτάφιο των πεσόντων αγωνιστών της Αντίστασης, που είχε στηθεί στην πλατεία της πόλης. Τις επόμενες μέρες απολύουν τους δωσιλόγους εγκληματίες, συνεργάτες των Γερμανών, που τους είχε συλλάβει και παραδώσει ο ΕΛΑΣ. Τους οπλίζουν και τους οργανώνουν σε τρομοκρατική ομάδα. Σπάζουν και πυρπολούν τα γραφεία του ΕΑΜ, της ΕΠΟΝ, του ΚΚΕ, του Εργατικού Κέντρου. Επιτίθενται με φασιστική κτηνωδία στη Λέσχη της ΕΠΟΝ και διαλύουν την καλλιτεχνική βραδιά, που ήταν αφιερωμένη στους αποστρατευμένους ΕΛΑΣίτες. Χτυπούν με όπλα τους συγκεντρωμένους, σπάνε τα μουσικά όργανα και μετατρέπουν σε ερείπιο τη Λέσχη. Καταλαμβάνουν τα γραφεία της Περιφερειακής Επιτροπής του ΚΚΕ, που ήταν στο χτίριο «Αθανασιάδης» και τα μετατρέπουν σε φυλακή και άντρο βασανιστηρίων εκατοντάδων αγωνιστών, που συλλαμβάνανε.

Το καλοκαίρι του 1945 δολοφονείται, έξω από την Κατερίνη, στο «Κεραμίδι», ο καπετάνιος του 50ού Συντάγματος του ΕΛΑΣ Πιερρίων, Νικήτας (Συνεφάκης). Ελαφρά τραυματισμένος διαφεύγει τη σύλληψη ο Δήμος Σιδηρόπουλος, διοικητής του εφεδρικού ΕΛΑΣ Κατερίνης, ο δε Χαράλαμπος Μπούσιος, που βρισκόταν μαζί τους, κομματικός υπεύθυνος του Συντάγματος, συλλαμβάνεται και βασανίζεται. Στο ΒΑΤΑΝ, συνοικία της Κατερίνης, γίνεται απόπειρα δολοφονίας του γραμματέα του Επαρχιακού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ, Ν. Θεοδωρίδη (Πάρις), τον οποίο τραυματίζουν σοβαρά στο στήθος. Αποτυχαίνει επίσης η απόπειρα δολοφονίας του υποφαινόμενου στη συνοικία του Σταθμού. Συλλαμβάνεται ο Μητρουλιός Γιάννης, μέλος του Νομαρχιακού Συμβουλίου ΕΠΟΝ Βέροιας – Κατερίνης και από τα βασανιστήρια μετατρέπεται σε ζωντανό πτώμα. Τραγικό τέλος βρίσκει ο Γιώργος Δάμπασης, από τα βασανιστήρια που υπέστη στη Μυτιλήνη, ως γραμματέας περιοχής της ΕΠΟΝ. Να σημειωθεί, πως ο Γιώργος ήταν το δεύτερο θύμα της οικογένειας Δάμπαση. Τον αδερφό του, Δημήτρη, τον σκότωσαν οι Γερμανοί στου «Π. Μελά» της Θεσσαλονίκης. Τις διώξεις και τα βασανιστήρια δε γλίτωσε ούτε ο πατέρας τους, Β. Δάμπασης, γιατρός και παλιός κομμουνιστής, που είχε συλληφθεί από τους Γερμανούς και κλειστεί στο βαγόνι των μελλοθανάτων, που το συνδέανε οι Γερμανοί στους στρατιωτικούς συρμούς, για επιτόπου εκτελέσεις σε περίπτωση σαμποτάζ. Δε χαρίστηκαν ούτε στον Λεωνίδα Γιασημακόπουλο, που ήταν στο χιτλερικό στρατόπεδο «Π. Μελά» θεσσαλονίκης.

Παίρνεται απόφαση

Σ’ αυτές τις αφόρητες και δραματικές συνθήκες που επικρατούσαν στην περιοχή, για ένα χρόνο μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, συγκαλείται στα μέσα Μάρτη 1946 κομματικό αχτίφ της Περιφερειακής Οργάνωσης του ΚΚΕ Κατερίνης, στο οποίο πήρε μέρος και ο υποφαινόμενος. Το θέμα του αχτίφ ήταν η ανάλυση των αποφάσεων της 2ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ (Φλεβάρης 1946). Εισηγητής ήταν ο Ευριπίδης (Πάνος), καπετάνιος και μέλος του προεδρείου του Γραφείου Περιοχής Μακεδονίας – Θράκης, που παρακολουθούσε την Οργάνωσή μας.

Ο σ. Πάνος, αναλύοντας τις αποφάσεις της Ολομέλειας, στάθηκε αναλυτικά στο μεταβαρκιζιανό όργιο, που επικρατούσε σε όλη τη χώρα, ενάντια στους αγωνιστές της Αντίστασης και τις οργανώσεις της. Επίσης, στο ρόλο των Αγγλων και των ξενόδουλων κυβερνήσεων. Χαρακτηριστικά ανέφερε: Οι Αγγλοι κατακτητές και οι υπόδουλες σ’ αυτούς κυβερνήσεις, με το μονόπλευρο εξοντωτικό πόλεμο, που εξαπόλυσαν ενάντια στο αντιστασιακό κίνημα μετά τη Βάρκιζα, έφραξαν το δρόμο της δημοκρατικής εξέλιξης στο τόπο. Στους κατατρεγμένους αγωνιστές δεν απόμεινε άλλη επιλογή από την ένοπλη αυτοάμυνά τους στο δολοφονικό όργιο των μοναρχοφασιστικών συμμοριών. Ναι σύντροφοι, θα αυτοαμυνθούμε και με τα όπλα, ο ένοπλος αγώνας έγινε αναπόφευκτος. Η ευθύνη γι’ αυτή την επιλογή μας βαραίνει αποκλειστικά στους Αγγλους κατακτητές και τις εγκάθετες κυβερνήσεις τους.

Οι ομιλίες μας, στηριγμένες στα αδιάσειστα στοιχεία της περιοχής, υιοθέτησαν τις θέσεις της εισήγησης και της 2ης Ολομέλειας. Το αχτίφ ενέκρινε τις αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας και υπογράμμισε ότι «πρέπει να αντιδράσουμε αποφασιστικά. Στην ένοπλη τρομοκρατία θα αντιτάξουμε την ένοπλη αυτοάμυνά μας. Υποχωρήσεις και περαιτέρω ανοχές οδηγούν στην εξόντωση του Λαϊκού Αντιστασιακού Κινήματος».

Στο αχτίφ μπήκαν επίσης μια σειρά καθήκοντα, για τις οργανώσεις. Να δημιουργήσουμε άμεσα, σε μια βδομάδα, παράνομο μηχανισμό, γιάφκες, πολυγράφους και υλικά. Να επιλέξουμε συνδέσμους, για τις αναγκαίες επαφές των οργανώσεων και εφεδρικά καθοδηγητικά όργανα, που θα εξασφαλίζουν την καθοδήγησή τους, σε περίπτωση που αυτές «χτυπηθούν». Ολες οι οργανώσεις καταπιάστηκαν αμέσως.

Η οργάνωση του χτυπήματος

Την επόμενη του αχτίφ μέρα, ο Πάνος, συνοδευόμενος από τον Θανάση Ερμείδη, μέλος του Γραφείου της Περιφερειακής Επιτροπής του ΚΚΕ, μεταβαίνουν στο Λιτόχωρο. Εξω από το Λιτόχωρο γίνεται σύσκεψη των καταδιωκομένων αγωνιστών της πόλης. Μεταξύ αυτών ήταν οι: Ανδρεάδης Γ. (Κουκουτάτσιος Γ.), Φωτεινός, Τζαβέλας, Τσουκανάρας Κ., Καστάνης Γ., Κουφοδήμος, Κουφός Λ. και άλλοι. Στη σύσκεψη, μετά την ενημέρωση των σ. από τον Πάνο, καθορίστηκε ένοπλη επίθεση στο Λιτόχωρο, στις 30 – 31 Μάρτη, ενάντια στις εγκληματικές ένοπλες συμμορίες και το άντρο των βασανιστηρίων, το σταθμό της Χωροφυλακής. Την τελευταία βδομάδα του Μάρτη φτάνει παράνομα στο Λιτόχωρο και ο Υψηλάντης (Αλ. Ρόσιος) και αφού συνδέεται με την ομάδα των καταδιωκομένων, σχεδιάζουν μαζί το χτύπημα.

Στις 30 Μάρτη, 33 καταδιωκόμενοι αγωνιστές, οπλισμένοι και με επικεφαλής τον Υψηλάντη και τους Ανδρεάδη, Τζαβέλα, Φωτεινό κ.ά., χτυπούν και εξοντώνουν το σταθμό Χωροφυλακής και τους παρακρατικούς τρομοκράτες. Οι απώλειες των δεύτερων ήταν 13 νεκροί, που μεταφέρθηκαν στην Κατερίνη.

Ετσι άρχισε ο ένοπλος αγώνας ενάντια στο ματοβαμμένο μεταβαρκιζιανό καθεστώς. Το χτύπημα του Λιτόχωρου ήταν η αρχή της ένοπλης πάλης του ΔΣΕ. Η ομάδα, που χτύπησε το Λιτόχωρο, μαζί και με άλλους καταδιωκομένους αγωνιστές, αποτέλεσαν και το πρώτο ένοπλο συγκρότημα. Το Λιτόχωρο σηματοδότησε σε όλη την Ελλάδα την ένοπλη πάλη.

Θανάσης ΑΝΑΓΝΟΥ

Γραμματέας ΕΠΟΝ Κατερίνης και μέλος της Επιτροπής Πόλης του ΚΚΕ Κατερίνης

Μια ακόμη μαρτυρία

Επιστολή, σχετικά με το χτύπημα στο Λιτόχωρο, μας έχει στείλει και ο Νίκος Κουκουτάτσιος, πρώην δήμαρχος Λιτόχωρου, με αφορμή το προ δύο περίπου μηνών ρεπορτάζ του «Ρ», για το τριήμερο οδοιπορικό του ΚΜΕ στις τοποθεσίες, όπου γράφτηκαν οι ένδοξες σελίδες του ΔΣΕ.

Στην επιστολή του ο Ν. Κουκουτάτσιος, αφού σημειώνει, πως ο Θωμάς Μπαρούτας (Λιόλιος), δεν πήρε μέρος στο χτύπημα του Λιτόχωρου, όπως λαθεμένα είχε γραφτεί τότε, αναφέρει και τα παρακάτω:

«Την ένοπλη απάντηση στο όργιο της τρομοκρατίας των παρακρατικών, που υποδύονταν τις δυνάμεις της χωροφυλακής εκείνη την εποχή, την έδωσαν μερικά παλικάρια του Λιτόχωρου, που δεν άντεχαν άλλο τον δικό τους κατατρεγμό και τα καθημερινά βασανιστήρια και τις δολοφονίες γνωστών τους αγωνιστών του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ.

Η ένοπλη σύγκρουση έγινε ταυτόχρονα σε δύο σημεία του Λιτόχωρου. Στο σταθμό χωροφυλακής, κοντά στην κεντρική πλατεία και στο διώροφο κτίριο, που στεγαζόταν το μεταβατικό απόσπασμα της δήθεν χωροφυλακής στο δυτικό μέρος του χωριού, κοντά στη σημερινή πλατεία Εθνικής Αντίστασης. Το χτύπημα αυτό, ίσως και να γινόταν, κατά τη γνώμη μου, πολύ νωρίτερα, αν είχε δοθεί το πράσινο φως από την τότε καθοδήγηση του ΚΚΕ…

Στο Λιτόχωρο έγινε κι άλλο χτύπημα, για τη συλλογή οπλισμού και τροφίμων τον Δεκαπενταύγουστο του 1946, για να επιβιώσουν οι συνεχώς καταδιωκόμενοι αγωνιστές, ώσπου να συγκροτηθούν σε επίσημο αντάρτικο τμήμα με διοικητή τον άξιο και ακαταπόνητο Γιώργο Ελευθερίου «Φωτεινό». Το πρώτο εγχείρημα του Λιτόχωρου ήταν προϊόν της αγανάκτησης του ΕΑΜικού λαού του Λιτόχωρου και των πρωτοπόρων κομμουνιστών, που κρατούσαν ψηλά τη σημαία του Λαϊκού Κινήματος, από την εποχή του Ιδιώνυμου και που έδωσαν για τον αγώνα εκατοντάδες νεκρούς και τραυματίες, μέσα από τις παράνομες κομματικές οργανώσεις, το ΕΑΜ, τον ΕΛΑΣ και τον ΔΣΕ…».

Η φωτογραφία είναι από το αρχείο του «Ρ»

Πηγή: Ειδικό αφιέρωμα Ριζοσπάστη

Πίσω στα περιεχόμενα

https://erodotos.wordpress.com/istoria-dse/

Ιστορία του ΔΣΕ, μέρος 28: Το Δόγμα Τρούμαν και η ελληνοαμερικανική συμφωνία του 1947

Η συμφωνία του αίσχους

Η ελληνοαμερικανική συμφωνία
υλοποίησης του «Δόγματος Τρούμαν»,
της 20ής του Ιούνη 1947

Πρώτος από δεξιά ο αντιπλοίαρχος Μ. Σάντερλαντ. Ο Σμιθ, ο Μπέργκβιστ και ο Σάντερλαντ αποτελούσαν τους κεντρικούς άξονες των στρατιωτικών πληροφοριών των ΗΠΑ στην Ελλάδα την περίοδο του εμφυλίου πολέμου

Η αλλαγή φρουράς του ιμπεριαλισμού στην Ελλάδα με την υποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας και την παραχώρηση της πρωτοκαθεδρίας στις ΗΠΑ πραγματοποιήθηκε με την ανακοίνωση του γνωστού «Δόγματος Τρούμαν» στις 12 Μάρτη του 1947. Το δόγμα αυτό υποτίθεται ότι προκλήθηκε ύστερα από επίσημο αίτημα της ελληνικής κυβέρνησης προς τις ΗΠΑ, για βοήθεια στις 3 Μάρτη του ιδίου έτους. Η πραγματικότητα, βεβαίως, είναι διαφορετική. Η ελληνική διακοίνωση της 3ης Μάρτη φτιάχθηκε στο αμερικανικό υπουργείο των Εξωτερικών από τους ίδιους του Αμερικανούς και στη συνέχεια επιδόθηκε στην ελληνική κυβέρνηση. Αυτή την επέστρεψε με την σειρά της στην κυβέρνηση των ΗΠΑ, ως δήθεν έκκληση βοηθείας (Βλέπε: «Η Ελλάδα στη δεκαετία 1940 – 1950», Αργ. Φατούρου: «Πώς κατασκευάζεται ένα επίσημο πλαίσιο διείσδυσης», εκδόσεις ΘΕΜΕΛΙΟ, σελ. 419 – 460).

Το «Δόγμα Τρούμαν» έγινε νόμος των Ηνωμένων Πολιτειών στις 22 Μάη του 1947 κι από κει και μετά τέθηκε σε εφαρμογή. Η εφαρμογή του δε στην Ελλάδα άρχισε και τυπικά με την υπογραφή της Ελληνοαμερικανικής συμφωνίας της 20ής Ιουνίου 1947. Πριν την υπογραφή αυτής της συμφωνίας υποτίθεται ότι και πάλι η ελληνική κυβέρνηση είχε απευθύνει διακοίνωση προς τις ΗΠΑ, στις 15/6/1947, με την οποία ζητούσε βοήθεια και αναλάμβανε συγκεκριμένες δεσμεύσεις για την συγκεκριμένη αξιοποίησης αυτής της βοήθειας. Ομως κι αυτή η διακοίνωση της ελληνικής κυβέρνησης κατασκευάστηκε από το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών, επιδόθηκε στην ελληνική κυβέρνηση, η οποία επέφερε κάποιες δευτερεύουσες τροποποιήσεις και με την σειρά της την απηύθυνε προς την κυβέρνηση των ΗΠΑ, ως δήθεν δικό της κείμενο (Βλέπε σχετικά: στο ίδιο… ).

Τα βασικά σημεία της συμφωνίας

Στην πρώτη σειρά ο νέος πρεσβευτής των ΗΠΑ Χ. Γκρέιντι, με τα γυαλιά, επιδίδει τα διαπιστευτήριά του. Αριστερά ο Ράνκιν και δίπλα του ο στενός συνεργάτης του συνταγματάρχης Σμιθ

Με τη συμφωνία της 20ής Ιουνίου ουσιαστικός κυβερνήτης της Ελλάδας γινόταν η κυβέρνηση των ΗΠΑ και τοποτηρητής της εξουσίας τους ο αρχηγός της Αμερικανικής Αποστολής, ο οποίος θα είχε και τον έλεγχο ως προς την χρησιμοποίηση της «βοήθειας». Βάσει των άρθρων της συμφωνίας αυτής η αμερικανική αποστολή και ο αρχηγός της είχαν το δικαίωμα να ασκούν οποιαδήποτε λειτουργία – δηλαδή να κάνουν ό,τι θέλουν – που θα κρινόταν αναγκαία, για την σωστή αξιοποίηση της «βοήθειας». Κι αυτή τους η εξουσία δε θα αφορούσε μόνο την χρησιμοποίηση των αμερικανικών κεφαλαίων, που θα έρχονταν στην Ελλάδα, αλλά και τη χρησιμοποίηση των ιδίων πόρων της Ελλάδας (Αρθρο 4). Επίσης, η ελληνική κυβέρνηση ήταν υποχρεωμένη να δίνει στους Αμερικανούς, ό,τι της ζητούσαν (εκθέσεις – πληροφορίες κλπ.) ούτως ώστε οι τελευταίοι να ασκούν αυτό που θεωρούσαν καθήκον τους. Ο,τι, δηλαδή, αφορούσε τα αμερικανικά συμφέροντα (Αρθρο 6). Το άρθρο 8 μετέτρεπε την ελληνική κυβέρνηση σε υπηρέτη του Προέδρου των ΗΠΑ. Η κυβέρνηση της Ελλάδας θα προέβαινε σε κάθε ενέργεια, που κρινόταν απαραίτητη, εφόσον το ζητούσε ο Αμερικανός Πρόεδρος και δε θα μεταβίβαζε οτιδήποτε είχε στην κατοχή της (αντικείμενα – πληροφορίες κλπ.) σε τρίτους, χωρίς την συγκατάθεσή του. Με με το άρθρο 9 προβλεπόταν ότι ο τρόπος χρησιμοποίησης της αμερικανικής βοήθειας ήταν υπόθεση αποκλειστικά της αμερικανικής αποστολής. Ακόμη, η συμφωνία προέβλεπε την ελευθεριά κινήσεως του προσωπικού της αμερικανικής αποστολής, την παραχώρηση Ελλήνων πολιτών ως προσωπικού των Αμερικανών, τη χορήγηση προνομίων φοροαπαλλαγών και ασυλίας σαν αυτά που είχε το προσωπικό της αμερικανικής πρεσβείας.

Είναι δε αξιοσημείωτο, ότι η παροχή βοήθειας μπορούσε να διακοπεί εάν και όποτε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ θεωρούσε ότι η παύσις είναι προς το συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών (Αρθρο 10, παράγραφος 3). Αυτό σήμαινε πως ολόκληρη η οικονομική και πολιτική ζωή της Ελλάδας μετατρεπόταν σε υποχείριο των διαθέσεων των Αμερικάνων, οι οποίοι, για να πετύχουν τους εκάστοτε σκοπούς τους, μπορούσαν να εκβιάζουν με διακοπή της βοήθειας, γιατί έτσι τάχα επέτασσε το εθνικό τους συμφέρον. Βέβαια, η συμφωνία προέβλεπε ότι και η ελληνική κυβέρνηση μπορούσε μονομερώς να ζητήσει παύση της αποστολής βοήθειας. Η συμφωνία, όμως, προέβλεπε ότι τέτοιο δικαίωμα είχε μόνο εκείνη η κυβέρνηση που θα αντιπροσώπευε την πλειοψηφία του ελληνικού λαού!!! Ο όρος αυτός ήταν το λιγότερο απαράδεκτος και δεν μπήκε τυχαία. Μπήκε για να υποδηλώσει, ότι εκείνοι που θα έκριναν ποια κυβέρνηση εκπροσωπεί την πλειοψηφία του ελληνικού λαού και ποια όχι, θα ήταν οι ίδιοι οι Αμερικανοί, που ανεβοκατέβαζαν, στη συνέχεια, κυβερνήσεις στην Ελλάδα με μια κίνηση του χεριού.

Πώς υλοποιήθηκε η συμφωνία

Στα τέλη Μάη 1947 έφθασαν στην Ελλάδα το πρώτο και το δεύτερο κλιμάκιο Αμερικανών αξιωματικών. Αριστερά, καθιστός, ο συνταγματάρχης Σμιθ και δίπλα του ο υπουργός Στρατιωτικών, Στράτος, κατά την υποδοχή των πρώτων Αμερικανών αξιωματικών

Στις 14 Ιουλίου του 1947 έφτασε στην Ελλάδα ο αρχηγός της Αμερικανικής Αποστολής βοήθειας Ντουάιτ Γρίνσγουολντ κι από κει και μετά τα πράγματα πήραν το δρόμο τους. Εχει, πάντως, αξία να δούμε τον τρόπο, με τον οποίο η κυβέρνηση των Αθηνών υλοποίησε τα όσα προέβλεπε η συμφωνία της 20ής Ιουνίου. Καταρχήν, οφείλουμε να σημειώσουμε πως αυτή η συμφωνία, αν και τέθηκε σε ισχύ ευθύς εξαρχής, κυρώθηκε από τη Βουλή και έγινε νόμος του κράτους το Σεπτέμβρη του 1948. Νωρίτερα, όμως, το Μάη του 1948, εκδόθηκε προς υλοποίηση της συμφωνίας το ΝΔ 694/1948, το σημαντικότερο ίσως διάταγμα απ’ όσα εκδόθηκαν γι’ αυτό το σκοπό. Συνολικά εκδόθηκαν 26 νομοδιατάγματα για την υλοποίηση αυτής της συμφωνίας. Ομως μόνο τέσσερα από αυτά είχαν καταρτιστεί, με τη σύμφωνη γνώμη της αρμόδιας επιτροπής της Βουλής!!!

Το ΝΔ 694/1948 προέβλεπε τα εξής προνόμια για την αμερικανική αποστολή στην Ελλάδα:

– Παρείχε το δικαίωμα της ετεροδικίας για τα μέλη της. Δηλαδή, τα ελληνικά δικαστήρια δεν είχαν καμιά δικαιοδοσία πάνω στα μέλη της αμερικανικής αποστολής για οποιαδήποτε αξιόποινη πράξη τους.

– Παρείχε το δικαίωμα του απαραβίαστου της οικίας των μελών της και των οικημάτων που η αποστολή διέθετε, καθώς και της περιουσίας και των αρχείων τους.

– Απάλλασσε τα μέλη της και την ίδια την αποστολή ως οργανισμό από κάθε φόρο, δασμό, εισφορά κ.ο.κ. υπέρ του ελληνικού ή υπέρ άλλων φορέων του ελληνικού κράτους (δήμοι, κοινότητες κλπ.).

– Η αλληλογραφία της αποστολής και των μελών της απαλλασσόταν από κάθε έλεγχο. Επίσης χορηγούνταν απαλλαγή οποιουδήποτε τελωνειακού ελέγχου. Μ’ άλλα λόγια επρόκειτο για ελευθερία άσκησης λαθρεμπορίου, την οποία η αποστολή αξιοποίησε δεόντως.

– Παρείχε το δικαίωμα απαλλαγής οποιουδήποτε συναλλαγματικού ελέγχου στην αποστολή και στα μέλη της. Δηλαδή μπορούσε να γίνεται ελεύθερα εξαγωγή κεφαλαίων.

– Τα αυτοκίνητα της αποστολής και των μελών της απαλλάσσονταν από κάθε φόρο κυκλοφορίας κλπ.

– Παρείχε το δικαίωμα προτεραιότητας στην αποστολή και στα μέλη της όσον αφορά τις τηλεφωνικές, τηλεγραφικές και ταχυδρομικές ανταποκρίσεις.

Σε ό,τι αφορά το ελληνικό προσωπικό της αποστολής, το προαναφερόμενο διάταγμα όχι μόνο δεν προέβλεπε κανένα προνόμιο, αλλά αφαιρούσε και όλα τα δικαιώματα, που είχαν οι υπόλοιποι Ελληνες εργαζόμενοι (ασφάλιση, αποζημίωση σε περίπτωση απόλυσης κλπ.).

Το ΝΔ 694/1948 δεν προέβλεπε μόνο για την αμερικανική αποστολή αποικιοκρατικά δικαιώματα, αλλά και για τις αμερικανικές εταιρίες, που δρούσαν ή θα δρούσαν στην Ελλάδα, καθώς και για άλλες ξένες εταιρίες που είχαν συνεργασία με τις ΗΠΑ και ασκούσαν – ή θα ασκούσαν στο μέλλον – λειτουργία σε ελληνικό έδαφος. Συγκεκριμένα, στο άρθρο 4 αναφερόταν: «Αι αμερικανικαί εταιρείαι αι έχουσαι, εργολαβίας μετά της Αμερικανικής κυβερνήσεως, ή άλλαι ξέναι εταιρείαι, αίτινες θα συμβληθώσι μετ’ αυτής, προς εκτέλεσιν έργων εν Ελλάδι και αι αμερικανικαί ή ξέναι εταιρείαι αι μετ’ αυτών συνεργαζόμεναι τη εγκρίσει της Αμερικανικής κυβερνήσεως… έχουν αυταί και το προσωπικόν των τα κάτωθι δικαιώματα:

α. Απαλλάσσονται από τας διατυπώσεις και την διαδικασίαν της υφισταμένης νομοθεσίας περί αλλοδαπών εταιρειών.

β. Απαλλάσσονται από κάθε άμεσον ή έμμεσον φορολογίαν διά την περιουσίαν των, τα εισαγόμενα υπ’ αυτών είδη κλπ.

γ. Το προσωπικόν των (αλλοδαπό) δεν έχει ανάγκη αδείας εργασίας εις την Ελλάδα.

δ. Το προσωπικόν των (αλλοδαπό) απαλλάσσεται από κάθε φόρον εισοδήματος και όλων των άλλων φόρων».

Ακόμη να προσθέσουμε ότι για τους Ελληνες εργαζόμενους αυτών των εταιριών δεν προβλεπόταν κανένα δικαίωμα, ούτε αυτό της κοινωνικής ασφάλισης (Βλέπε: Ν. Ψυρούκη: «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας», Εκδόσεις ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ, τόμος Α`, σελ. 346 – 347).

ΕΛΛΗΝΟΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ

Το πλήρες κείμενο της υποτέλειας

Ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Εξωτερικών Κων. Τσαλδάρης, ενώ αποχαιρετάει τον Αμερικανό πρεσβευτή στην Αθήνα Λίνκολ Μακ Βι, μετά την υπογραφή της επαίσχυντης συμφωνίας

Το πλήρες κείμενο της ελληνοαμερικανικής συμφωνίας, αυτού του μνημείου της υποτέλειας και της ντροπής, που σφράγισε τις εξελίξεις στην Ελλάδα στις κατοπινές δεκαετίες, είναι το παρακάτω:

«Της Ελληνικής Κυβερνήσεως, αιτησομένης παρά της Κυβερνήσεως των Ηνωμένων Πολιτειών της Β. Αμερικής την παροχήν οικονομικής, υλικής και τεχνικής βοήθειας προς πρόληψιν της οικονομικής κρίσεως, προαγωγήν της εθνικής ανασυγκροτήσεως και αποκατάστασιν της εσωτερικής γαλήνης.

Του Κογκρέσου των Ηνωμένων Πολιτειών εξουσιοδοτήσαντος διά του εγκριθέντος την 22αν Μα`ϊου 1947 Νόμου του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών όπως παράσχη την ως άνω βοήθειαν προς την Ελλάδα επί τη βάσει όρων ευρισκομένων προς την κυρίαρχον ανεξαρτησίαν και ασφάλειαν των δύο χωρών.

Της Ελληνικής Κυβερνήσεως προτεινούσης, διά της από 15ης Ιουνίου 1947 διακοινώσεως προς την Κυβέρνησιν των Ηνωμένων Πολιτειών, ωρισμένα μέτρα εν Ελλάδι κρινόμενα ουσιώδη διά την τελεσφόρον χρησιμοποίησιν της βοήθειας των Ηνωμένων Πολιτειών και των ιδίων της Ελλάδος πόρων διά την όσον το δυνατόν ταχυτέραν προώθησιν της ανασυγκροτήσεως και ανορθώσεως της Ελλάδος.

Της Κυβερνήσεως των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ελληνικής Κυβερνήσεως πιστευουσών ότι η παροχή τοιαύτης βοηθείας θέλει συντείνει εις την επίτευξιν των βασικών αντικειμενικών σκοπών του Χάρτου των Ηνωμένων Εθνών και θέλει ενισχύσει περαιτέρω τους δεσμούς φιλίας μεταξύ των λαών της Αμερικής και της Ελλάδος.

Οι κάτωθι υπογεγραμμένοι δεόντως εξουσιοδοτηθέντες προς τούτο παρά των κυβερνήσεών των, συνεφώνησαν τα εξής:

ΑΡΘΡΟΝ 1: Η Κυβέρνησις των Ηνωμένων Πολιτειών θέλει παρέσχει εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν πάσαν βοήθειαν δι’ ην ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών έχει το δικαίωμα να δώση την εξουσιοδότησίν του συμφώνως προς τον εγκριθέντα την 22αν Μα`ϊου 1947 Νόμον του Κογκρέσου ως και προς πάντα τροποποιητικόν ή συμπληρωματικόν τούτου νόμον.

ΑΡΘΡΟΝ 2: Η Ελληνική Κυβέρνησις θέλει χρησιμοποιήσει τελεσφόρως πάσαν βοήθειαν χορηγουμένην εις την Ελλάδα υπό των Ηνωμένων Πολιτειών, ως και τους ιδίους της Ελλάδας πόρους, επί τω σκοπώ της ανασυγκροτήσεως και της εξασφαλίσεως της ανορθώσεως της Ελλάδος. Προς τον σκοπόν τούτον η Ελληνική Κυβέρνησις έχει αναλάβει και συμφωνεί διά του παρόντος, όπως θέση εις εφαρμογήν τα εν τη από 15 Ιουνίου 1947 διακοινώσει της προς την Κυβέρνησιν των Ηνωμένων Πολιτειών προτεινόμενα μέτρα. Θέλει δε προβή εις πάσαν ενδεδειγμένην πρόσθετον ενέργειαν.

ΑΡΘΡΟΝ 3: Η Κυβέρνησις των Ηνωμένων Πολιτειών θέλει αποστείλει εις την Ελλάδα αποστολήν της ήτις θα είναι γνωστή ως Αμερικανική Αποστολή Βοήθειας προς την Ελλάδα (αναφερομένη εν τοις επομένοις ως Αμερικανική Αποστολή). Ο Ορισθείς υπό του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών Αρχηγός της Αμερικανικής Αποστολής θα αντιπροσωπεύη την Κυβέρνησιν των Ηνωμένων Πολιτειών επί ζητημάτων σχετικώς κατά την παρούσαν Συμφωνίαν χορηγουμένην βοήθειαν.

ΑΡΘΡΟΝ 4: Ο αρχηγός της Αμερικανικής Αποστολής θα καθορίση, εν συνεννοήσει μετ’ αντιπροσώπων της Ελληνικής Κυβερνήσεως, τους όρους και τας συνθήκας υφ’ ας η ειδικώς καθοριζομένη βοήθεια θα χορηγήται από καιρού εις καιρόν κατά τη Συμφωνίαν ταύτην. Υπό τας οδηγίας του Αρχηγού η Αποστολή θα παρέχη πάσαν συμβουλευτικήν βοήθειαν και θα ενασκή πάσαν λειτουργίαν, αίτινες θα ήσαν αναγκαίαι και ενδεδειγμέναι, διά να βοηθήσουν την Ελληνικήν Κυβέρνησιν προς τελεσφορωτέραν χρησιμοποίησιν πάσης βοήθειας χορηγουμένης εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν υπό των Ηνωμένων Πολιτειών, ως και των ιδίων της Ελλάδος πόρων, και τη διά ταύτης όσον το δυνατόν ταχυτέραν προώθησιν της ανασυγκροτήσεως και εξασφάλισιν της ανορθώσεως εν Ελλάδι. Τινές των λειτουργιών τούτων περιλαμβάνονται εις τα υπό της Ελληνικής Κυβερνήσεως εν τη από 15 Ιουνίου διακοινώσει της προτεινόμενα μέτρα.

ΑΡΘΡΟΝ 5: – Η Ελληνική Κυβέρνησις θα προσφέρη πάσαν εφικτήν βοήθειαν εις την Αμερικανικήν Αποστολήν προς διευκόλυνσιν της διεξαγωγής των καθηκόντων της, της κινήσεως του προσωπικού της Αποστολής προς την Ελλάδα, εντός της Ελλάδος και εξ Ελλάδος, της χρησιμοποιήσεως προσώπων Ελληνικής Εθνικότητας και κατοικίας, της αποκτήσεως ευκολιών και υπηρεσιών και της διεξαγωγής ετέρων ενεργειών της Αποστολής. Το προσωπικόν της Αμερικανικής Αποστολής και η περιουσία της Αποστολής και του προσωπικού της θα απολαύωσιν εν Ελλάδι των αυτών προνομίων και φορολογικών απαλλαγών ως απολαύει το προσωπικόν της πρεσβείας των Ηνωμένων Πολιτειών εν Ελλάδι και η περιουσία της Πρεσβείας και του προσωπικού της.

ΑΡΘΡΟΝ 6: Η Ελληνική Κυβέρνησις θέλει επιτρέψει εις τα μέλη της Αμερικανικής Αποστολής να παρακολουθώσιν ελευθέρως τη χρησιμοποίησιν της παρεχομένης προς την Ελλάδα παρά των Ηνωμένων Πολιτειών βοηθείας. Η Ελληνική κυβέρνησις θα τηρή πάντας τους λογαριασμούς και τα στοιχεία και θα παρέχη πάσαν έκθεσιν και πληροφορίαν προς την Αμερικανικήν Αποστολήν, τα οποία θέλει ζητεί η Αποστολή προς διεξαγωγήν των καθηκόντων και ανειλημμένων υποχρεώσεών της.

ΑΡΘΡΟΝ 7: Η Ελληνική Κυβέρνησις και η Κυβέρνησις των ΗΠΑ θέλουσι συνεργασθή ίνα εξασφαλίσουν εις τους λαούς των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ελλάδας πλήρη ενημέρωσιν συμβιβαζομένην προς την ασφάλειαν των δύο χωρών, καθόσον αφορά τη χορηγούμενην εις την Ελλάδα βοήθειαν παρά των Ηνωμένων Πολιτειών.

Προς τον σκοπόν τούτον:

1. Θα επιτρέπεται εις αντιπροσώπους του Τύπου και της Ραδιοφωνίας των Ηνωμένων Πολιτειών να παρατηρώσιν ελευθέρως και ν’ αναφέρωσι πλήρως σχετικώς με τη χρησιμοποίησιν της βοηθείας ταύτης και

2. Η Ελληνική Κυβέρνησις θέλει παρέχει εις την Αμερικανικήν Αποστολήν την ευκαιρίαν και θέλει συνεργασθή μετ’ αυτής προς παροχήν πλήρους και συνεχούς δημοσιότητας εντός της Ελλάδος, περιλαμβανούσης περιοδικάς εκθέσεις της Αποστολής ως προς τας ενεργείας σχετικώς με την παρούσαν συμφωνίαν και τον σκοπόν, πηγήν, χαρακτήρα, έκτασιν, ποσά και πρόοδο της βοηθείας ταύτης.

ΑΡΘΡΟΝ 8: Η Ελληνική Κυβέρνησις θέλει προβή εις πάσαν ενέργειαν την οποία ήθελε ζητήσει ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών διά την ασφάλειαν παντός αντικειμένου, υπηρεσίας ή πληροφορίας ληφθείσης εν συνεπεία της Συμφωνίας ταύτης. Δε θέλει μεταβιβάζει άνευ της συγκαταθέσεως του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών, δικαίωμα ή κατοχήν οιουδήποτε τοιούτου αντικειμένου ή πληροφορίας, ουδέ θα επιτρέπη άνευ τοιαύτης συγκαταθέσεως, τη χρησιμοποίησιν ή αποκάλυψιν τοιαύτης τινός πληροφορίας παρ’ ουδενός μη όντος αξιωματούχου, υπαλλήλου ή εκπροσώπου της Ελληνικής Κυβερνήσεως, ή προς οιονδήποτε μη κατέχοντα την ιδιότητα ταύτην, ή προς οιονδήποτε άλλον σκοπόν πλην εκείνου δι’ ον χορηγούνται το αντικείμενον ή αι πληροφορίαι.

ΑΡΘΡΟΝ 9: Η Ελληνική Κυβέρνησις δε θέλει χρησιμοποιήσει οιονδήποτε μέρος του προϊόντος παντός δανείου, πιστώσεως, παροχής ή ετέρας μορφής της κατά την παρούσαν Συμφωνίαν βοηθείας διά τη διενέργειαν οιασδήποτε πληρωμής έναντι του κεφαλαίου ή τόκου οιουδήποτε δανείου χορηγηθέντος αυτή υπό ετέρας τινός ξένης Κυβερνήσεως. Η Ελληνική κυβέρνησις δε θέλει, ειμή κατόπιν συγκαταθέσεως της Κυβερνήσεως των Ηνωμένων Πολιτειών, χορηγήσει χρηματικά ποσά ή διαθέσει ξένον συνάλλαγμα διά την καταβολήν κεφαλαίου ή τόκου του εκκρεμούντος εξωτερικού χρέους της Ελληνικής Κυβερνήσεως και οιουδήποτε δημοσίου ή ιδιώτου οφειλέτου.

ΑΡΘΡΟΝ 10: Οιαδήποτε και πάσα βοήθεια χορηγηθησομένη κατά την παρούσαν Συμφωνίαν θέλει παύσει:

1. Εάν ζητήση τούτο Ελληνική Κυβέρνησις αντιπροσωπεύουσα την πλειοψηφίαν του Ελληνικού λαού.

2. Εάν το Συμβούλιον Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών κρίνη (εν τη περιπτώσει δε ταύτη αι Ηνωμέναι Πολιτείαι παραιτούνται της ασκήσεως παντός δικαιώματος αρνησικυρίας) ή εάν η Γενική Συνέλευσις των Ηνωμένων Εθνών κρίνη ότι ενέργεια γενομένη ή βοήθεια χορηγηθείσα παρά των Ηνωμένων Εθνών καθιστώσι τη συνέχισίν της κατά την παρούσαν Συμφωνίαν βοηθείας παρά της Κυβερνήσεως των Ηνωμένων Πολιτειών μη αναγκαίαν ή ανεπιθύμητον.

3. Εις οιανδήποτε των λοιπών περιπτώσεων των καθοριζομένων εις το τμήμα 5 του ανωτέρω νόμου του Κογκρέσου ή εάν ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών αποφασίση ότι η τοιαύτη παύσις είναι προς το συμφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών ή

4. Εάν η Ελληνική Κυβέρνησις δεν προβή εις τας ενδεδειγμένας ενεργείας προς πραγματοποίησιν των εν τη από 15 Ιουνίου 1947 διακοινώσει της προτεινομένων ή μεταγενεστέρως συμφωνηθέντων μέτρων άτινα είναι ουσιώδη διά την ανασυγκρότησιν και ανόρθωσιν της Ελλάδος.

ΑΡΘΡΟΝ 11: Η Συμφωνία αυτή θέλει τεθή εν ισχύ από της σήμερον. Θα εξακολουθήση δε ισχύουσα μέχρι ημερομηνίας συμφωνηθησομένης υπό των δύο Κυβερνήσεων.

ΑΡΘΡΟΝ 12: Η Συμφωνία αυτή θέλει κατατεθή εις τα Ηνωμένα Εθνη.

Εγένετο εις διπλούν εις την Αγγλικήν και Ελληνικήν γλώσσαν.

Εν Αθήναις σήμερον την εικοστήν του μηνός Ιουνίου 1947

Διά της Κυβερνήσεως των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής

Λίνκολ Μακ Βη

Πρέσβης Α` τάξεως

Διά την Ελληνικήν Κυβέρνησιν

Κωνσταντίνος Τσαλδάρης

Αντιπρόεδρος της Κυβερνήσεως και υπουργός επί των Εξωτερικών».

Οι φωτογραφίες από το βιβλίο του Φοίβου Οικονομίδη «Πόλεμος διείσδυση και προπαγάνδα» εκδόσεις «Ορφέα

Πηγή: Ειδικό αφιέρωμα Ριζοσπάστη

Πίσω στα περιεχόμενα

https://erodotos.wordpress.com/istoria-dse/