Τάσος Λειβαδίτης: «Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν’ αγωνίζεσαι για την ειρήνη και για το δίκιο» (ζωή & εργογραφία)

Τάσος Λειβαδίτης

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος

Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
δεν θα πάψεις ούτε στιγμή ν’ αγωνίζεσαι
για την ειρήνη και για το δίκιο.
Θα βγεις στους δρόμους, θα φωνάξεις
τα χείλη σου θα ματώσουν απ’ τις φωνές.
Το πρόσωπό σου θα ματώσει από τις σφαίρες
μα δε θα κάνεις ούτε βήμα πίσω.
Κάθε κραυγή σου θα΄ ναι μια πετριά
στα τζάμια των πολεμοκάπηλων.
Κάθε χειρονομία σου θα΄ ναι
για να γκρεμίζει την αδικία.
Δεν πρέπει ούτε στιγμή να υποχωρήσεις,
ούτε στιγμή να ξεχαστείς.
Είναι σκληρές οι μέρες που ζούμε.
Μια στιγμή αν ξεχαστείς,
αύριο οι άνθρωποι θα χάνονται
στη δίνη του πολέμου,
έτσι και σταματήσεις
για μια στιγμή να ονειρευτείς
εκατομμύρια ανθρώπινα όνειρα
θα γίνουν στάχτη απ΄ τις φωτιές.
Δεν έχεις καιρό, δεν έχεις καιρό για τον εαυτό σου
αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
μπορεί να χρειαστεί και να πεθάνεις
για να ζήσουν οι άλλοι.
Θα πρέπει να μπορείς να θυσιάζεσαι
ένα οποιοδήποτε πρωινό.
Αν θέλεις να λέγεσαι άνθρωπος
θα πρέπει να μπορείς να στέκεσαι
μπρος στα ντουφέκια!

Βιογραφικά στοιχεία για τον Τάσο Λειβαδίτη

Ο Τάσος Λειβαδίτης (Αναστάσιος-Παντελεήμων Λειβαδίτης είναι το πλήρες όνομά του), γιος του Λύσανδρου και της Βασιλικής, γεννήθηκε στην Αθήνα το βράδυ της Αναστάσεως του 1922. Είχε τρεις αδελφούς και μία αδελφή, όλοι μεγαλύτεροι σε ηλικία από τον ίδιο.

Σπούδασε νομικά, όμως τον κέρδισε η λογοτεχνία και συγκεκριμένα η ποίηση. Ανέπτυξε έντονη πολιτική δραστηριότητα στο χώρο της αριστεράς με συνέπεια να εξοριστεί από το 1947 έως το 1951. Στο Μούδρο, στη Μακρόνησο και μετά στον Αϊ Στράτη κι από κει στις φυλακές Χατζηκώστα στην Αθήνα, απ’ όπου αφέθηκε ελεύθερος το 1951.

Στο ελληνικό κοινό ο Τάσος Λειβαδίτης εμφανίστηκε το 1946, μέσα από τις στήλες του περιοδικού Ελεύθερα Γράμματα (τεύχ. 55,15-11-46) με το ποίημα «Το τραγούδι του Χατζηδημήτρη».

Το «Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου» θεωρήθηκε «κήρυγμα ανατρεπτικό» και κατασχέθηκε. Τελικά το δικαστήριο τον απάλλαξε λόγω αμφιβολιών. Το 1952 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική σύνθεση με τίτλο «Μάχη στην άκρη της νύχτας» και εργάστηκε επίσης σαν κριτικός ποίησης στην εφημερίδα Αυγή, από το 1954 έως το 1980.Στίχοι του μελοποιήθηκαν από τον Μίκη Θεοδωράκη, στο δίσκο «Πολιτεία» (1961), «Της εξορίας» (1976), «Πολιτεία Γ’ – Οκτώβρης ’78» (1976), «Τα Λυρικά» (1977), «Λειτουργία Νο2: Για τα παιδιά που σκοτώνονται στον πόλεμο» (1987), τον Μάνο Λοΐζο στο δίσκο «Για μια μέρα ζωής» (1980), τον Γιώργο Τσαγκάρη στο δίσκο «Φυσάει» (1993) με ερμηνευτή το Βασίλη Παπακωνσταντίνου και τη συμμετοχή του ηθοποιού Γιώργου Μιχαλακόπουλου, τον Μιχάλη Γρηγορίου στο δίσκο «Σκοτεινή πράξη, ένα Ορατόριο σε ποίηση Τάσου Λειβαδίτη» (1997) και από το συγκρότημα Όναρ στο δίσκο «Αλαντίν, τελειώσαν οι ευχές σου» (2003).

Συνυπέγραψε ακόμη με τον Κώστα Κοτζιά τα σενάρια των ελληνικών ταινιών «Ο θρίαμβος» και «Η συνοικία το όνειρο» σε σκηνοθεσία του Αλέκου Αλεξανδράκη,.

Τα ποιήματά του μεταφράστηκαν στα Ρωσικά, Σερβικά, Ουγγρικά, Σουηδικά, Ιταλικά, Γαλλικά, Αλβανικά, Βουλγαρικά, Κινέζικα και Αγγλικά.

Τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο ποίησης στο Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας στη Βαρσοβία (1953 για τη συλλογή του «Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου»), το πρώτο βραβείο ποίησης του Δήμου Αθηναίων (1957 για τη συλλογή του «Συμφωνία αρ.Ι»), το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1976 για τη συλλογή «Βιολί για μονόχειρα»), το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1979 για το «Εγχειρίδιο ευθανασίας»).

Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της «Εταιρείας Συγγραφέων». Έγραψε επίσης κι ένα μικρό τόμο με τίτλο: «Έλληνες ποιητές», ο οποίος αναφέρεται στις συλλογές που εκδόθηκαν την περίοδο 1978-1981, και αποτελεί μια απογραφή 74 ποιητικών συλλογών.Όπως σημειώνει ο Τίτος Πατρίκιος, φίλος και συνεργάτης του Λειβαδίτη, ήταν τόσο αφοσιωμένος στην ποίηση ώστε όσα ποιήματα του έστελναν «τα διάβαζε όλα ως το κόκαλο και όσο μεγαλύτερη αξία τους έβρισκε, τόσο την αναγνώριζε και τη διακήρυσσε». Και παρακάτω: «άσκησε την κριτική με διεισδυτική ευαισθησία, με στοχασμό που δεν κατέληγε σε κάποια κανονιστικότητα, με άνοιγμα σε όλους τους τρόπους της ποίησης και αγάπη για όλους τους ποιητές, χωρίς εύνοιες και πατερναλισμούς».

Εργογραφία του Τάσου Λειβαδίτη

• Ποίηση:

1. «Μάχη στην άκρη της νύχτας». Αθήνα, Κέδρος, 1952.
2. «Αυτό το αστέρι είναι για όλους μας». Αθήνα, Κέδρος, 1952.
3. «Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου». Αθήνα, Κέδρος,1953.
4. «Ο άνθρωπος με το ταμπούρλο». Αθήνα, Κέδρος, 1956.
5. «Συμφωνία αρ.Ι». Αθήνα, Κέδρος, 1957.
6. «Οι γυναίκες με τ’ αλογίσια μάτια». Αθήνα, Κέδρος, 1958.
7. «Καντάτα». Αθήνα, Κέδρος, 1960.
8. «25η ραψωδία της Οδύσσειας. Αθήνα, Κέδρος, 1963.
9. «Ποίηση (1952-1963)». Αθήνα, Κέδρος, 1965.
10. «Οι τελευταίοι». Αθήνα, Κέδρος, 1966.
11. «Νυχτερινός επισκέπτης». Αθήνα, Κέδρος, 1972.
12. «Σκοτεινή πράξη». Αθήνα, Κέδρος, 1974.
13. «Οι τρεις». Αθήνα, Κέδρος, 1975.
14. «Ο διάβολος με το κηροπήγιο». Αθήνα, Κέδρος, 1975.
15. «Βιολί για μονόχειρα». Αθήνα, Κέδρος, 1976.
16. «Ανακάλυψη». Αθήνα, Κέδρος, 1978.
17. «Ποιήματα (1958-1963)». Αθήνα, Κέδρος, 1978.
18. «Εγχειρίδιο ευθανασίας». Αθήνα, Κέδρος, 1979.
19. «Ο Τυφλός με το λύχνο». Αθήνα, Κέδρος, 1983.
20. «Βιολέτες για μια εποχή». Αθήνα, Κέδρος, 1985.
21. «Μικρό βιβλίο για μεγάλα όνειρα». Αθήνα, Κέδρος, 1987.
22. «Τα χειρόγραφα του Φθινοπώρου». Αθήνα, Κέδρος, 1990.
23. «Απάνθισμα». Αθήνα, Κέδρος, 1997.
24. Συγκεντρωτικές εκδόσεις:
    1. «Ποίηση 1» (1952-1966). Αθήνα, Κέδρος, 1985.
    2. «Ποίηση 2» (1972-1977). Αθήνα, Κέδρος, 1987.
    3. «Ποίηση 3» (1979-1987). Αθήνα, Κέδρος, 1988.

• Πεζογραφία:

1. «Το εκκρεμές». Αθήνα, Κέδρος, 1966.

Βλέπε επίσης

Τέχνη και Κίνημα

Την Κυριακή 8 Μαΐου η 32η Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης – Ένα σύντομο χρονικό του κινήματος ειρήνης στην Ελλάδα

Το σύμβολο του ελληνικού φιλειρηνικού κινήματος Γρηγόρης Λαμπράκης

Οι καταβολές

Το κίνημα ειρήνης στην Ελλάδα στηρίχτηκε στις πολύχρονες και πλούσιες φιλειρηνικές παραδόσεις του ελληνικού λαού. Παραδόσεις που οι ρίζες τους φθάνουν στην αρχαιότητα, που το ιδανικό της ειρήνης αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για ιστορικούς, ποιητές, φιλοσόφους. Τότε δημιουργήθηκαν φιλειρηνικοί θεσμοί, όπως οι Αμφικτιονίες και οι Ολυμπιακοί Αγώνες με αντοχή στο χρόνο, που σήμερα αποτελούν πανανθρώπινη κληρονομιά.

Οι μεταγενέστεροι αγώνες του ελληνικού λαού για εθνική ανεξαρτησία και δημοκρατία και ο αγώνας για ειρήνη αποτέλεσαν τις δύο όψεις του αυτού νομίσματος. Παντού βάδιζαν μαζί, με αποκορύφωμα τον μεγάλο αγώνα ενάντια στο φασισμό και στον πόλεμο. Σε αυτό το έδαφος γεννήθηκε και ανδρώθηκε το ελληνικό φιλειρηνικό κίνημα. Τότε που στην Ελλάδα όλα «τα σκιαζε η φοβέρα» του εμφυλιοπολεμικού κράτους και της αμερικανοκρατίας, μπήκαν τα θεμέλια αυτού του κινήματος, που ο Νίκος Νικηφορίδης τα έβαψε με το αίμα του. Ο νεαρός αγωνιστής της ειρήνης, εκτελέστηκε στις 5 Μάρτη 1951 στη Θεσσαλονίκη σε ηλικία 22 χρόνων, μετά από την καταδίκη του σε θάνατο από έκτακτο στρατοδικείο, γιατί μάζευε υπογραφές για την «Εκκληση της Στοκχόλμης»,που απαιτούσε των κατάργηση και απαγόρευση των ατομικών όπλων.

Τα πρώτα βήματα

Η συγκέντρωση υπογραφών κάτω από την «Εκκληση της Στοκχόλμης» αποτελεί την πρώτη παγκόσμια εκστρατεία που οργάνωσε το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ειρήνης (ΠΣΕ) και στην οποία συμμετείχε και το ελληνικό κίνημα ειρήνης, όταν ακόμα ήταν στα σπάργανά του. Της ίδρυσης της ΕΕΔΥΕ είχε προηγηθεί, πέντε χρόνια πριν, η ίδρυση του ΠΣΕ. Το παγκόσμιο φιλειρηνικό κίνημα άρχισε να εμφανίζεται αμέσως μετά τη λήξη του Β Παγκόσμιου Πολέμου. Η έναρξη της πυρηνικής εποχής με την τραγωδία της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι το 1945 ξεσήκωσε την παγκόσμια συνείδηση και έκανε επιτακτική την ανάγκη για οργάνωση και κλιμάκωση του αγώνα για ειρήνη και αφοπλισμό.

Ψυχρός πόλεμος

Την εποχή εκείνη ο κίνδυνος ενός τρίτου παγκόσμιου πολέμου ήταν ορατός. «Ο ψυχρός πόλεμος»,που είχε αρχίσει από τα μέσα του 1946, πολύ εύκολα θα μπορούσε να μεταβληθεί και σε θερμό πυρηνικό ολοκαύτωμα της ανθρωπότητας λόγω της ανάπτυξης των ατομικών όπλων. Οι ΗΠΑ έχοντας μέχρι το 1950 το μονοπώλιο της ατομικής βόμβας απειλούσαν διαρκώς ότι θα της κάνουν χρήση. Ετσι, η αποτροπή ενός παγκόσμιου πυρηνικού πολέμου, το σταμάτημα του ανταγωνισμού των εξοπλισμών και ο τερματισμός των τοπικών πολέμων αποτέλεσαν τη βάση ανάπτυξης του φιλειρηνικού κινήματος. Οι στόχοι αυτοί δεν άφησαν ασυγκίνητες και τις φιλειρηνικές δυνάμεις στην Ελλάδα.

Στις 6 Αυγούστου 1948 συνήλθε στο Βρότσλαβ της Πολωνίας το πρώτο Παγκόσμιο Συνέδριο διανοουμένων για την ειρήνη.Στο ιστορικό αυτό συνέδριο συμμετείχε και ελληνική αντιπροσωπεία από την Ελλη Αλεξίου,τον Πέτρο Κόκκαλη και άλλους Ελληνες διανοουμένους – αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης. Το συνέδριο έκανε έκκληση για την οργάνωση του αγώνα για την ειρήνη σε όλο τον κόσμο.

Στις 20 Απρίλη 1949 συνήλθε ταυτόχρονα στο Παρίσι και στην Πράγα (ο ψυχρός πόλεμος δεν επέτρεψε σε όλους να συγκεντρωθούν σε μια πόλη) το Παγκόσμιο Συνέδριο των δυνάμεων της ειρήνης.Στο Συνέδριο αυτό αποφασίστηκε η δημιουργία του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ειρήνης,που συγκροτήθηκε ένα χρόνο αργότερα στη Βαρσοβία με πρόεδρο τον Γάλλο νομπελίστα φυσικό Φρεντερίκ Ζολιό – Κιουρί.

Φθάσαμε έτσι στην «Εκκληση της Στοκχόλμης» και στη συγκέντρωση υπογραφών κάτω από αυτό το κείμενο, που αποτέλεσε και την αφορμή για την εκτέλεση του Ν. Νικηφορίδη. Στην εκστρατεία αυτή συμμετείχε και το ελληνικό φιλειρηνικό κίνημα, κάτω βέβαια από τρομερά δύσκολες συνθήκες. Ωστόσο, το κίνημα για την ειρήνη στην Ελλάδα συνέχιζε την ανάπτυξή του. Αντιτάσσεται στην ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ,στις 18 Φλεβάρη 1952 και στην υπογραφή της υποδουλωτικής ελληνοαμερικανικής συμφωνίας για τις βάσεις στις 12 Οκτώβρη 1953.

Η ίδρυση της ΕΕΔΥΕ

Η ανάπτυξη αυτών των αγώνων οδήγησε στη δημιουργία της Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Υφεση και Ειρήνη.Στις 15 Μάη 1955 δημοσιεύεται η Ιδρυτική της Διακήρυξη:

«Από την αυτήν αγωνίαν συνεχόμενοι οι υπογράφοντες την παρούσαν έκκληση, απευθυνόμεθα προς όλους εκείνους που έχουν συνείδηση του επικρεμάμενου τερατώδους κινδύνου και, ζητούμεν από αυτούς να ενωθούν με τους φιλειρηνικούς ανθρώπους όλου του κόσμου, εις μιαν κοινήν και ισχυράν προσπάθειαν ικανήν να πείσει τους κυβερνώντες τα μεγάλα κράτη, ότι έχουν καθήκον να σπεύσουν να ικανοποιήσουν – σύμφωνα άλλωστε και προς το αληθινόν πνεύμα του Καταστατικού Χάρτου του ΟΗΕ – τους πλέον θερμούς και ανθρωπιστικούς πόθους όλων των Λαών, δηλαδή: Τον σημαντικόν περιορισμόν των κλασικών εξοπλισμών, την κατάργησιν των όπλων και μέσων ομαδικής καταστροφής, την αποκήρυξιν του πολέμου ως μέσου επιλύσεως των διεθνών διαφορών και την αποκατάστασιν ειλικρινών και σταθερών σχέσεων φιλίας και αλληλοσεβασμού μεταξύ όλων των χωρών, διότι έτσι και μόνον θα εδραιωθεί η Ειρήνη, το Υψιστον αυτό αγαθόν διά κάθε λαόν».

Πλούσια δράση

Οι Επιτροπές Ειρήνης που ιδρύθηκαν ακολούθως σε όλη την Ελλάδα κράτησαν ανοιχτά όλα τα μεγάλα ζητήματα της εθνικής ανεξαρτησίας και της ειρήνης. Η ΕΕΔΥΕ από τον πρώτο της χρόνο αγωνίζεται σε όλα τα επίπεδα:

– Εκδίδει ψηφίσματα διαμαρτυρίας για την εγκατάσταση των βάσεων.

– Αναδεικνύει το δικαίωμα του κυπριακού λαού για αυτοδιάθεση.

– Συμμετέχει σε διεθνείς δραστηριότητες όπως στο ΠΣΕ.

– Από το 1958 εκδίδει το περιοδικό «Δρόμοι της Ειρήνης».

– Διοργανώνει συγκεντρώσεις, όπως η μεγαλειώδης ανοιχτή συγκέντρωση που έγινε στις 12 Δεκέμβρη του 1958 στον Πειραιά ενάντια στο πόλεμο.

Μπαίνοντας στη δεκαετία του ’60 το κίνημα ειρήνης έχει απλωθεί αρκετά, έχει ριζώσει στη συνείδηση του ελληνικού λαού και αρχίζει να ειδικεύει τα θέματά του. Τότε δημιουργούνται η Εργατική Κίνηση για τον Αφοπλισμό και την Ειρήνη,η Κίνηση Νέων για τον Πυρηνικό Αφοπλισμό «Μπέρτραντ Ράσελ»,ηΕπιτροπή για τη Διαβαλκανική Συνεργασία και άλλες.

Στις 24 Ιούνη του 1962 πραγματοποιείται στο θέατρο «Πορεία» το Α Εθνικό Συνέδριο της ΕΕΔΥΕ με θέματα:

– Ελληνικό και διεθνές φιλειρηνικό κίνημα.

– Αφοπλισμός και ειρήνη.

– Απύραυλη Βαλκανική.

Το Συνέδριο επανεκλέγει πρόεδρο της ΕΕΔΥΕ τον πρώην υπουργό Ανδρέα Ζάκκα και αντιπρόεδρο τον βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη.

Αντιπροσωπείες της ΕΕΔΥΕ παίρνουν μέρος σε διεθνείς φιλειρηνικές εκδηλώσεις. Το Γενάρη του 1963 στη διεθνή διάσκεψη της Οξφόρδης και στις 12-15 Απρίλη του ίδιου χρόνου ο Γρ. Λαμπράκης παίρνει μέρος σε πορεία ειρήνης στο Λονδίνο.

Μαραθώνιες πορείες – δολοφονία Λαμπράκη

Η ΕΕΔΥΕ καθιερώνει τις Μαραθώνιες πορείες ειρήνης.Στις 21 Απρίλη 1963 πραγματοποιήθηκε η πρώτη Μαραθώνια πορεία. Ολος ο κρατικός και παρακρατικός μηχανισμός κινητοποιείται για να εμποδίσει τους χιλιάδες διαδηλωτές που συρρέουν από όλη τη χώρα. Ο λαός περιφρονεί την απαγόρευση. Το αποτέλεσμα είναι 2.000 συλλήψεις και 300 τραυματισμοί.Η πορεία όμως πραγματοποιείται από τον Γρηγόρη Λαμπράκη με συνοδοιπόρους τους Ανδρέα Μαμμωνά, Παντελή Γούτη και Μπάμπη Παπαδόπουλο.

Ενα μήνα μετά, στις 22 Μάη 1963,πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη η πρώτη εκδήλωση για την ειρήνη με κεντρικό ομιλητή τον Γρ. Λαμπράκη το κράτος και το παρακράτος βάζουν σε εφαρμογή τα φονικά τους σχέδια για κατάπνιξη κάθε φιλειρηνικής πρωτοβουλίας και δραστηριότητας. Στη συμβολή των οδών Βενιζέλου και Ερμού δολοφονούν τον μαραθωνοδρόμο της ειρήνης και τραυματίζουν βαριά τον βουλευτή Γιώργη Τσαρουχά.

Την επομένη χρονιά, στις 14 Μάη 1964 πραγματοποιείται, στα βήματα του Γρ. Λαμπράκη, η δεύτερη Μαραθώνια πορεία από τον Τύμβο του Μαραθώνα στο Πεδίον του Αρεως με τη συμμετοχή πολλών χιλιάδων φίλων της ειρήνης. Η πρωτοφανής επιτυχία της πορείας αυτής αποτέλεσε σταθμό και έδωσε νέα ώθηση στο φιλειρηνικό κίνημα. Οι Μαραθώνιες πορείες καθιερώνονται σαν κορυφαίες εκδηλώσεις του προδικτατορικού φιλειρηνικού κινήματος. Την πέμπτη Μαραθώνια πορεία την προλαβαίνει η επιβολή της δικτατορίας της 21 Απρίλη 1967.

Δικτατορία

Το κίνημα ειρήνης ακολουθεί την πορεία του γενικότερου λαϊκού κινήματος. Μετά τη βάναυση διάλυση της ΕΕΔΥΕ η δράση της συνεχίζεται στο εξωτερικό παίρνοντας αντιδικτατορικό χαρακτήρα. Στα τέλη του 1968 γίνεται στο εξωτερικό ανασύσταση της γραμματείας της ΕΕΔΥΕ και εκπρόσωποί της παίρνουν μέρος, το 1969,στη σύνοδο του ΠΣΕ στο Βερολίνο και το 1970 στη Βουδαπέστη όπου εγκρίνονται ψηφίσματα συμπαράστασης στον αγώνα του ελληνικού λαού. Ανάλογη συμμετοχή υπήρχε και στις επόμενες συνόδους του ΠΣΕ.

Πλατύ κίνημα μετά το ’74

Μετά την πτώση της δικτατορίας το κίνημα ειρήνης ακολουθεί την ανάταση του γενικότερου λαϊκού κινήματος. Αγκαλιάζει ευρύτερες κοινωνικοπολιτικές δυνάμεις και ο αγώνας τους διεξάγεται από καλύτερες θέσεις. Τα αιτήματα για οριστική αποχώρηση από το ΝΑΤΟ, την απομάκρυνση των αμερικανικών βάσεων και των πυρηνικών όπλων από την Ελλάδα, η δημιουργία αποπυρηνικοποιημένης ζώνης στα Βαλκάνια γίνονται υπόθεση της μεγάλης πλειοψηφίας του ελληνικού λαού. Ιδιαίτερη δραστηριότητα αναπτύσσεται για το Κυπριακό στην Ελλάδα και στο διεθνή χώρο. Παράλληλα δημιουργούνται Επιτροπές Ειρήνης σε επιμέρους χώρους, όπως διανοουμένων, καλλιτεχνών, νέων, γυναικών κλπ.

Την περίοδο 1976 – 78 η δράση της ΕΕΔΥΕ συνδυάζεται με την παγκόσμια καμπάνια για τη συγκέντρωση υπογραφών κάτω από τη «Νέα Εκκληση της Στοκχόλμης» που γίνεται με την ευκαιρία της Α Συνόδου του ΟΗΕ για τον Αφοπλισμό (Ιούνης 1978). Συγκεντρώνονται 1.500.000 στην Ελλάδα και 700 εκατ. σε όλο τον κόσμο.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’70 αναπτύσσεται σε παγκόσμια κλίμακα το κίνημα ενάντια στη βόμβα Νετρονίου.Η ΕΕΔΥΕ συγκεντρώνει το 1978 2.000.000 υπογραφές. Πολύμορφες ήταν την ίδια περίοδο και οι εκδηλώσεις ενάντια στη διπλή απόφαση του ΝΑΤΟ στις 12/12/79 για εγκατάσταση στη Δυτική Ευρώπη πυρηνικών πυραύλων «Πέρσινγκ ΙΙ» και «Κρουζ».Παράλληλα στην Ελλάδα πραγματοποιείται στις 11-21 Μάη 1979 το 1ο Δεκαήμερο Ειρήνης,με πλήθος εκδηλώσεις και συμμετοχή δεκάδων οργανώσεων.

Δεκαετία του ’80

Η απόφαση του ΝΑΤΟ για εγκατάσταση των «Πέρσινγκ ΙΙ» και «Κρουζ» σηματοδοτεί, με το άνοιγμα της δεκαετίας του ’80, στροφή στον ψυχρό πόλεμο και το ξέφρενο κυνήγι των εξοπλισμών. Η ύφεση που άνθισε στα μέσα της δεκαετίας του ’70 με βάση την Τελική Πράξη του Ελσίνκι (1/8/75) δέχεται απανωτά χτυπήματα. Από την πλευρά των ΗΠΑ προβάλλεται το δόγμα του πρώτου πυρηνικού πλήγματος.Μετά την άνοδο του Ρ. Ρίγκαν η κατάσταση χειροτερεύει με την προώθηση γιγαντιαίων εξοπλιστικών προγραμμάτων ύψους 1,5 τρισ. δολαρίων. Από την άλλη, από τους ψυχροπολεμικούς κύκλους, η ανάπτυξη των κινημάτων ειρήνης χαρακτηρίζονται ως «επιδημία».

Στην Ελλάδα η κυβέρνηση Γ. Ράλλη στις 19/10/80 επανεντάσσει την Ελλάδα στο ΝΑΤΟ που το 1974 είχε απομακρύνει η κυβέρνηση Κ. Καραμανλή λόγω της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο.

Το κίνημα ειρήνης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο αποκτά μεγάλες διαστάσεις. Πρωτόγνωρες κινητοποιήσεις αναπτύσσονται σε όλη την Ευρώπη, ενώ παράλληλα προωθείται και ο συντονισμός τους. Ανάμεσά τους η «Παγκόσμια Βουλή των Λαών» στη Σόφια (23-27/9/81). Τον Ιούνη του 1981 πραγματοποιείται η «Πορεία ειρήνης ’81» από την Κοπεγχάγη στο Παρίσι με κύριο σύνθημα «Ευρώπη ελεύθερη από πυρηνικά».Εκατομμύρια Ευρωπαίων παίρνουν μέρος σε διαδηλώσεις κατά των «Κρουζ» και «Πέρσινγκ ΙΙ». Το ίδιο διάστημα, στις 6 Δεκέμβρη του 1981 πραγματοποιείται στην Αθήνα η τριπλή παναττική πορεία ειρήνης που διοργανώνει η ΕΕΔΥΕ με συμμετοχή εκατοντάδων χιλιάδων λαού από Ελευσίνα – Πειραιά – Ελληνικό,με τερματισμό την πλατεία Συντάγματος.

Το 1982 η ΕΕΔΥΕ φιλοξενεί στην Αθήνα διεθνή συνδιάσκεψη του ΠΣΕ. Στις 15 Μάη του ίδιου χρόνου φτάνει στο Παναθηναϊκό Στάδιο η λαμπαδηδρομία ειρήνης που ξεκινάει από την Ολυμπία με τελικό προορισμό την έδρα του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη.

Οι βάσεις

Το 1983 στην Ευρώπη δυναμώνει το κίνημα ενάντια στην εγκατάσταση των νέων πυραύλων και κερδίζουν έδαφος οι προτάσεις για αποπυρηνικοποιημένες ζώνες στα Βαλκάνια και στη Β. Ευρώπη, στην Ελλάδα δεσπόζει το θέμα της απομάκρυνσης των αμερικανικών βάσεων. Στις 3 Μάρτη διοργανώνεται μαζική συγκέντρωση με αίτημα την απομάκρυνσή τους. Οι Μαραθώνιες πορείες και τα δεκαήμερα ειρήνης πραγματοποιούνται σε ετήσια βάση.

Στις 15 Ιούλη 1983 ανακοινώνεται από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ η μονογραφή της συμφωνίας για 5ετή παράταση της παραμονής των αμερικανικών βάσεων, χωρίς βέβαια να προβλέπεται αυτόματη απομάκρυνσή τους με τη λήξη της πενταετίας. Στις 27 Ιούλη η ΕΕΔΥΕ διοργανώνει πορεία από το Πολυτεχνείο στη Βουλή. Οι δύο άλλες κινήσεις ειρήνης που μετά το 1981 δημιουργήθηκαν, η ΚΕΑΔΕΑ και η ΑΚΕ θεωρούν θετική τη συμφωνία.

Παρ’ όλες τις διαφορές οι τρεις κινήσεις ειρήνης βρίσκουν σημεία επαφής και συνεργασίας. Στις 3 Νοέμβρη του ίδιου χρόνου διοργανώνουν από κοινού μεγάλη συγκέντρωση στο Πεδίον του Αρεως ενάντια στους «Κρουζ» και «Πέρσινγκ». Στις 4 Δεκέμβρη με αφορμή τη σύνοδο κορυφής της ΕΟΚ στην Αθήνα η ΕΕΔΥΕ διοργανώνει φιλειρηνικές κινητοποιήσεις.

Κίνημα κατά των «Πέρσινγκ ΙΙ» και «Κρουζ»

Το 1984 διοργανώνεται το 9ο Συνέδριο της ΕΕΔΥΕ που αποτελεί και αποκορύφωμα μιας σειράς δραστηριοτήτων της χρονιάς αυτής. Σύνθημά του: «Κίνημα ειρήνης ενωτικό και παλλαϊκό, για Ελλάδα χωρίς βάσεις και πυρηνικά, για να υπερασπίσουμε τη ζωή και το μέλλον».

Το 1985 έρχεται με τους νέους πυραύλους εγκαταστημένους στην Ευρώπη. Τη χρονιά αυτή τιμώνται τα 40 χρόνια της αντιφασιστικής νίκης με πορεία από το Χαϊδάρι στην Καισαριανή και τα 30 χρόνια της ΕΕΔΥΕ με πενθήμερη πορεία, «Λαμπρακιάδα Ειρήνης», από την Κερασίτσα. Το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου η «Εκκληση της Ακρόπολης» πραγματοποιεί την «3η Αλυσίδα ειρήνης» γύρω από την Ακρόπολη. Στα τέλη του ίδιου χρόνου 34 Ελληνες στρατηγοί ε.α. προσυπογράφουν την κοινή διακήρυξη των 11 πρώην στρατηγών του ΝΑΤΟ κατά του «πολέμου των άστρων».

Το 1986 κηρύσσεται από τον ΟΗΕ διεθνές έτος ειρήνης.Στην Αθήνα στις αρχές του χρόνου διοργανώνεται διεθνής διάσκεψη με θέμα: «Μεσόγειος και παγκόσμια ειρήνη». Στις 23 Φλεβάρη χιλιάδες διαδηλωτές περικυκλώνουν τη βάση των «ΑΒΑΚΣ» στο Ακτιο που έχουν αρχίσει να εγκαθίστανται από τις 27 Γενάρη. Στις 25-27 Μάρτη 60 φιλειρηνικά συλλαλητήρια «υποδέχονται» τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Τζ. Σουλτς.Τα ξημερώματα της άφιξής του, 25 Μάρτη, ανατινάζεται το άγαλμα του Τρούμαν στην Αθήνα. Τη χρονιά αυτή παρατηρείται έξαρση των φιλειρηνικών εκδηλώσεων σε όλη την Ελλάδα.

Το 1987 το φιλειρηνικό κίνημα υποδέχεται με κύμα εκδηλώσεων την προαναγγελία διακοπής των πυρηνικών δοκιμών. ΑΚΕ – ΕΕΔΥΕ – ΚΕΑΔΕΑ διοργανώνουν κοινή πανελλαδική κινητοποίηση κατά των δοκιμών. Πραγματοποιείται το 9ο Δεκαήμερο ειρήνης με σύνθημα: «Ελλάδα χωρίς βάσεις – Ευρώπη χωρίς πυραύλους – Ειρήνη στο Αιγαίο». Συγκεντρώνονται 650.000 υπογραφές για την απομάκρυνση των βάσεων. Την ίδια χρονιά πραγματοποιείται το 10ο Συνέδριο της ΕΕΔΥΕ.

Το 1988,τα 25 χρόνια από την πρώτη Μαραθώνια πορεία γιορτάζονται με την πρώτη κοινή Μαραθώνια πορεία που διοργανώνουν η ΕΕΔΥΕ και η ΑΚΕ. Κεντρικό σύνθημα: «Ορκος στο Λαμπράκη, χρέος στη ζωή να φύγουνε οι βάσεις και οι Αμερικανοί».Στις 7 Αυγούστου γίνεται για 6η χρονιά η περικύκλωση της Ακρόπολης στα πλαίσια της «Εκκλησης της Ακρόπολης».

Το 1989 και το 1990 πραγματοποιούνται οι καθιερωμένες φιλειρηνικές εκδηλώσεις. Τον Ιούλη του 1990 πραγματοποιείται στα Χανιά μεγάλο συλλαλητήριο κατά των βάσεων. Τα ΜΑΤ επιτίθενται με δακρυγόνα και γκλοπς και τραυματίζουν εκατοντάδες διαδηλωτές. Πολλοί συλλαμβάνονται και με αβάσιμες κατηγορίες δικάζονται και οδηγούνται στις φυλακές. Η ταλαιπωρία τους τραβάει χρόνια.

Στον κόσμο της «νέας τάξης»

Το 1991 σημαδεύεται από τον πόλεμο στον Περσικό Κόλπο και τη «συμμαχική» εκστρατεία κατά του Ιράκ. Με την κήρυξη του πολέμου η αντίδραση του φιλειρηνικού κινήματος ήταν άμεση. Στις 17 Γενάρη πραγματοποιείται στην Αθήνα μεγάλη αντιπολεμική διαδήλωση. Ανάμεσα στους διαδηλωτές και οι μανάδες του πληρώματος της ελληνικής φρεγάτας «Λήμνος» που έπλεε προς τον Περσικό. Το Μάη του 1991 πραγματοποιείται το 11ο Συνέδριο της ΕΕΔΥΕ που είναι αφιερωμένο στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η νέα κατάσταση που δημιουργείται σε όλον τον κόσμο με τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης το 1991 και τη μονοκρατορία των Αμερικανών δημιουργεί νέα δεδομένα και στο παγκόσμιο φιλειρηνικό κίνημα. Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και ο πόλεμος που επακολούθησε, σε συνδυασμό με την ξένη επέμβαση στα Βαλκάνια, δημιουργεί νέα δεδομένα και για το ελληνικό φιλειρηνικό κίνημα. Η γενικότερη σύγχυση που επικράτησε μετά το ’91 είχε αντίκτυπο και στο φιλειρηνικό κίνημα.

Γρηγόρης Λαμπράκης

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΥΦΕΣΗ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ

Την Κυριακή, η 32η Πορεία Ειρήνης, με εκκίνηση στις 8 π.μ. από τον Τύμβο του Μαραθώνα

Στην τελική ευθεία μπαίνουν οι προετοιμασίες για την 32η Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης, στα βήματα του Γρηγόρη Λαμπράκη, που διοργανώνει η Ελληνική Επιτροπή για τη Διεθνή Υφεση και Ειρήνη (ΕΕΔΥΕ) αυτήν την Κυριακή, 8 Μάη, με εκκίνηση στις 8 το πρωί από τον Τύμβο του Μαραθώνα και τερματισμό στις 6.30 μ.μ. στο Πεντάγωνο, όπου θα πραγματοποιηθεί μεγάλη αντιιμπεριαλιστική συγκέντρωση.

Η ΕΕΔΥΕ καλεί όλους τους αγωνιστές της ειρήνης, ιδιαίτερα τη νεολαία και τους εργαζόμενους, να πάρουν μαζικά μέρος στην 32η Μαραθώνια Πορεία, να διαδηλώσουν δυναμικά και αποφασιστικά:

• Για την καταδίκη των ιμπεριαλιστικών πολέμων και επεμβάσεων.
• Για να καταδικάσουμε μαζικά τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο στη Λιβύη.
• Για να σταματήσουμε οποιαδήποτε ελληνική εμπλοκή.
• Για να κλείσει η αμερικανοΝΑΤΟική βάση της Σούδας.
• Για την ειρήνη, τη φιλία και την αλληλεγγύη των λαών.

Ανάλογες αντιιμπεριαλιστικές, αντιΝΑΤΟικές, φιλειρηνικές κινητοποιήσεις, εκδηλώσεις και πορείες έχουν ήδη προγραμματιστεί από Επιτροπές Ειρήνης σε όλη την Ελλάδα και πιο συγκεκριμένα:

• Στη Λάρισα, σήμερα Τετάρτη, με εκκίνηση στις 6 το απόγευμα από το Μεζούρλο.
• Στην Καρδίτσα, σήμερα Τετάρτη, με εκκίνηση στις 6.30 μ.μ., από τα «Χίλια δέντρα».
• Στα Τρίκαλα, αύριο Πέμπτη, με εκκίνηση από την πλατεία Αγίας Μονής, στις 7 μ.μ.
• Στη Σάμο, στις 15 Μάη.
• Στη Θεσσαλονίκη, στις 22 Μάη.
• Στη Μυτιλήνη, στις 22 Μάη.
• Στην Τρίπολη, στις 29 Μάη.

Αναμένονται επίσης οι ημερομηνίες πραγματοποίησης αντίστοιχων δραστηριοτήτων από τις Επιτροπές Ειρήνης στη Θράκη και αλλού.