Ιστορία του ΔΣΕ, μέρος 68: Ο αγώνας του ΔΣΕ και η στάση της ΕΣΣΔ, 1948-1949 (Α μέρος)

1948 – 1949

Ο αγώνας του ΔΣΕ και η στάση της ΕΣΣΔ (A)

Το περίφημο «σβαρνούτ» και η αλήθεια

Για τη στάση της ΕΣΣΔ απέναντι στον εμφύλιο πόλεμο στην Ελλάδα και ειδικότερα απέναντι στον αγώνα που έδινε ο ΔΣΕ, είχαμε την ευκαιρία να αναφερθούμε αρκετές φορές. Αναμφίβολα πρόκειται για ένα κεφάλαιο του εμφυλίου που θα έχριζε ειδικής μελέτης και που δε θα πάψει να απασχολεί ιστορικούς και ερευνητές, αφού η διερεύνηση του σχετικού, πολύτιμου σε πληροφορίες, αρχειακού υλικού μόλις τώρα δειλά – δειλά αρχίζει. Κι ενώ αυτό είναι μια πραγματικότητα, που θα έπρεπε, αν μη τι άλλο, να σημαίνει επιφυλακτικότητα και προσοχή σ’ ό,τι ο καθένας γράφει και υποστηρίζει ασχολούμενος με το θέμα, δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου οι συγγραφείς ιστορικών ερευνών διακρίνονται από την απολυτότητα στα συμπεράσματα κι από ένα άγχος να χρεώσουν στη Σοβιετική Ενωση κάθε λογής ευθύνη για όσα διαδραματίστηκαν στην Ελλάδα. Βέβαια, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι η διεθνής κατάσταση επέδρασε αποφασιστικά στις ελληνικές υποθέσεις την περίοδο του εμφυλίου. Αλλά για να υπηρετείται η επιστημονική ιστορική αλήθεια και να αποδίδονται «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι… «, αυτή η πραγματικότητα θα πρέπει να ερμηνεύεται μέσα στα πλαίσια της ταξικής πάλης που διεξαγόταν τότε και να λαμβάνεται υπόψη ο συσχετισμός δυνάμεων σε διεθνές και εθνικό επίπεδο. Δυστυχώς, ιδιαίτερα στην ελληνική ιστορική φιλολογία γύρω από τον εμφύλιο, συμβαίνει – σε πολλές περιπτώσεις – το ακριβώς αντίθετο. Πράγμα, βεβαίως, καθόλου παράξενο, αφού συνήθως ο στόχος είναι είτε να υπηρετηθεί ανοιχτά η ιστορική, για τα γεγονότα, εκδοχή της κυρίαρχης τάξης, δηλαδή των νικητών του εμφυλίου, είτε να εξυπηρετηθούν εφήμερες πολιτικο – ιδεολογικές και αντικομμουνιστικές σκοπιμότητες. Κλασική περίπτωση, που αποδεικνύει αυτού του είδους τις σκοπιμότητες είναι – πέραν όλων των άλλων – ο μύθος που έχει δημιουργηθεί γύρω από τη θέση της ΕΣΣΔ απέναντι στον αγώνα του ΔΣΕ, το διάστημα 1948 – 1949.

Το «σβαρνούτ» και η ιστορική αλήθεια

Το πιο πολυσυζητημένο θέμα γύρω από τη στάση της ΕΣΣΔ απέναντι στο ελληνικό αντάρτικο, την περίοδο 1948 – 1949, αφορά τη συζήτηση που είχε ο Στάλιν στη Μόσχα, το Φλεβάρη του ’48, με αντιπροσωπείες των Γιουγκοσλάβικου και Βουλγάρικου Κομμουνιστικών Κομμάτων. Οι πληροφορίες που έχουμε για το θέμα προέρχονται κυρίως από γιουγκοσλαβικές πηγές. Εχουν γράψει σχετικά, ο βιογράφος του Τίτο, Βλάντιμιρ Ντέντιερ, στα βιβλία του «Ο Τίτο μιλάει» (1953) και «Νέα στοιχεία για τη βιογραφία του Γ. Μ. Τίτο» (1984), Ο Μ. Τζίλας στα βιβλία του «Συνομιλίες με τον Στάλιν» (1962) και «Εξουσία» (1983) και τέλος ο Εντβαρντ Κάρντελι στο βιβλίο του «Αναμνήσεις. Η μάχη για την αναγνώριση και την ανεξαρτησία της νέας Γιουγκοσλαβίας 1944 – 1957).

Στο βιβλίο του «Ο Τίτο μιλάει», που εκδόθηκε το 1953, ο Β. Ντέντιερ ισχυρίζεται πως ο Στάλιν στην προαναφερόμενη συνάντηση, το Φλεβάρη 1948, με τους Βούλγαρους και Γιουγκοσλάβους κομμουνιστές ηγέτες, είπε πως ο αγώνας του ΔΣΕ στην Ελλάδα έπρεπε να σταματήσει, γιατί δεν είχε προοπτικές νίκης. Στο μεταγενέστερο όμως τρίτομο έργο του, που εκδόθηκε το 1984 με τίτλο «Νέα στοιχεία για τη βιογραφία του Γ. Μ. Τίτο», ενώ αναφέρεται στο θέμα, παραλείπει τη «δήλωση» του Στάλιν για σταμάτημα του ελληνικού αντάρτικου!!! Ευρέως γνωστά και διαδεδομένα είναι όσα έγραψε για το θέμα ο Μ. Τζίλας – παλιό ηγετικό στέλεχος του ΚΚΓ και στενός συνεργάτης του Τίτο – στο βιβλίο του που κυκλοφόρησε το 1962 με τίτλο «Συνομιλίες με τον Στάλιν». Εκεί, ο Τζίλας ισχυρίζεται πως ο Στάλιν, στη συνάντηση στο Κρεμλίνο το Φλεβάρη του ’48, με κατηγορηματικό τρόπο υπογράμμισε ότι το αντάρτικο στην Ελλάδα έπρεπε να σταματήσει το ταχύτερο δυνατό. Αργότερα, όμως, στο βιβλίο του «Εξουσία» (κυκλοφόρησε το 1983), ο Τζίλας αναφέρει πως ο Στάλιν χρησιμοποίησε τη λέξη «σβαρνούτ» για το ελληνικό αντάρτικο, που σημαίνει «να αναδιπλωθεί» και όχι – όπως αποδόθηκε στην αγγλική μετάφραση του βιβλίου του «Συνομιλίες με τον Στάλιν» – «να σταματήσει» (Βλέπε σχετικά: «Μελέτες για τον εμφύλιο πόλεμο 1945 – 1949», εκδόσεις ΟΛΚΟΣ, σελ. 295). Παρ’ όλα αυτά, ευρέως γνωστά είναι όσα ο Τζίλας έγραψε στις «Συνομιλίες με τον Στάλιν». Οι σχετικοί διάλογοι που αναφέρονται εκεί κοσμούν, σχεδόν, κάθε γραπτό που ασχολείται με τον ελληνικό εμφύλιο και θεωρούνται – άλλοτε από σκοπιμότητα και άλλοτε από άγνοια – ως το θέσφατο της ιστορικής μαρτυρίας. Αντίθετα η σχετική μαρτυριά του Ε. Κάρντελι που περιέχεται στο βιβλίο του «Αναμνήσεις. Η μάχη για την αναγνώριση και την ανεξαρτησία της νέας Γιουγκοσλαβίας 1944 – 1957», (κυκλοφόρησε στη Γιουγκοσλαβία το 1980) αποσιωπάται τις περισσότερες φορές επιμελώς, ιδιαίτερα στην ελληνική βιβλιογραφία και αρθρογραφία για τον εμφύλιο πόλεμο, παρόλο που η πρόσβαση σ’ αυτήν είναι εύκολη και δυνατή, αφού δημοσιεύτηκε στα ελληνικά από την εφημερίδα «ΑΥΓΗ». Το γιατί συμβαίνει αυτό δεν είναι δύσκολο να κατανοηθεί. Ο Κάρντελι, αυτόπτης μάρτυρας – όπως και ο Τζίλας – των όσων είπε ο Στάλιν για το ελληνικό αντάρτικο το Φλεβάρη του ’48, πουθενά δεν αναφέρει δήλωση του Σοβιετικού ηγέτη για σταμάτημα ή αναδίπλωση του αγώνα του ΔΣΕ!!!

Τι λέει ο Μ. Τζίλας

Για πληρέστερη ενημέρωση του αναγνώστη θα σταθούμε πιο αναλυτικά στις μαρτυρίες του Τζίλας και του Κάρντελι, αρχίζοντας απ’ τον πρώτο.

Στο βιβλίο του «Συνομιλίες με τον Στάλιν» (Ελληνική έκδοση: Κ. Χ. Καμαρινόπουλος, Αθήνα 1962, σελ. 160 – 161), ο Μ. Τζίλας αναφέρεται στη συνάντηση που είχαν στις 10 Φλεβάρη του 1948, στο Κρεμλίνο αντιπροσωπείες του ΚΚΣΕ, του ΚΚ Βουλγαρίας και του ΚΚ Γιουγκοσλαβίας. Τη σοβιετική αντιπροσωπεία αποτελούσαν οι Στάλιν, Μολότοφ, Ζντάνοφ, Μαλένκοφ, Σουσλόφ και Ζόριν. Τη γιουγκοσλάβικη οι Τζίλας, Κάρντελι, Μπάκαριτς και τη βουλγάρικη οι Δημητρόφ, Κολάροφ και Κοστόφ. Εκεί ο Στάλιν – πάντα σύμφωνα με όσα μαρτυρεί ο Τζίλας – κάποια στιγμή έστρεψε τη συζήτηση στον ελληνικό εμφύλιο και είχε μια διαλογική συζήτηση με τον Κάρντελι.

Ο σχετικός διάλογος Στάλιν – Κάρντελι για το ελληνικό ζήτημα, σύμφωνα με τον Τζίλας, έχει ως εξής: Ο Σοβιετικός ηγέτης ρώτησε τον Κάρντελι: «Πιστεύετε στην επιτυχία αυτής της εξέγερσης; «. Ο Κάρντελι απάντησε «ότι αν η ξένη επέμβαση δεν κλιμακωθεί και αν οι Ελληνες σύντροφοι δε διαπράξουν μεγάλα στρατιωτικά και πολιτικά σφάλματα… «. Τότε ο Στάλιν τον διέκοψε λέγοντας: «Αν, αν… Οχι δεν έχουν καμιά απολύτως προοπτική επιτυχίας. Τι νομίζετε, πως η Βρετανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες – οι Ηνωμένες Πολιτείες, το ισχυρότερο κράτος στον κόσμο – θα σας επιτρέψουν να κόψετε τις γραμμές επικοινωνίας τους στη Μεσόγειο. Σαχλαμάρες. Κι εμείς δεν έχουμε καθόλου ναυτικό». Και κατέληξε τονίζοντας πως η εξέγερση στην Ελλάδα έπρεπε να αναδιπλωθεί (σβαρνούτ) το συντομότερο δυνατό (Βλέπε: «Μελέτες για τον εμφύλιο πόλεμο 1945 – 1949», εκδόσεις ΟΛΚΟΣ, σελ. 295 και Φ. Οικονομίδη: «Πόλεμος, Διείσδυση και Προπαγάνδα», εκδόσεις ΟΡΦΕΑΣ, σελ. 82 – 83. Σημειώνουμε ακόμη, ότι στην ελληνική έκδοση του βιβλίου «Συνομιλίες με τον Στάλιν», η φράση του σοβιετικού ηγέτη «κι εμείς δεν έχουμε καθόλου ναυτικό», έχει παραλειφθεί!!! ).

Αναμφίβολα δεν είναι το ίδιο πράγμα να λες «να αναδιπλωθεί η εξέγερση στην Ελλάδα», με το να λες «να σταματήσει». Η διαφορά είναι τεράστια και εύκολα αντιληπτή αν θελήσει κανείς να μεταφέρει αυτές τις φράσεις στις συνθήκες του εμφυλίου πολέμου και να τις μετατρέψει σε πολιτική. Να επιχειρήσει να δει, δηλαδή, τι πραγματικά σημαίνουν από πολιτική άποψη. Ομως δεν αξίζει να σταθούμε περισσότερο σ’ αυτό το ζήτημα, παρόλο που με αυτό το «να σταματήσει το αντάρτικο», έχει φτιαχτεί ολόκληρη μυθολογία κι έχουν ειπωθεί τα μύρια όσα για τη στάση της ΕΣΣΔ πάνω στο ελληνικό ζήτημα. Αξίζει περισσότερο να δούμε τι μαρτυρεί ο Ε. Κάρντελι.

Η μαρτυρία του Κάρντελι

Στο βιβλίο του Κάρντελι που προαναφέραμε – αποσπάσματα του οποίου μεταφράστηκαν στα ελληνικά και δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα «ΑΥΓΗ» το 1980 – ο Γιουγκοσλάβος ηγέτης αναφέρεται εκτενώς στη συνάντηση με τον Στάλιν, το Φλεβάρη του ’48, καθώς στα όσα ελέχθησαν γύρω από το ελληνικό ζήτημα. Συγκεκριμένα, ο Κάρντελι λέει:

«Δεύτερο πρόβλημα που έθεσε ο Στάλιν ήταν η Ελλάδα. Με ρώτησε ανοιχτά: «Μήπως εσείς πραγματικά σκέπτεστε ότι είναι δυνατή η νίκη της εξέγερσης στην Ελλάδα; »

Απάντησα ότι δεν είμαστε εμείς αυτοί που οργάνωσαν την εξέγερση στην Ελλάδα, αλλά οι ίδιοι οι Ελληνες. Εμείς που είμαστε στα σύνορά τους δεν μπορούμε να αποφύγουμε να τους δίνουμε βοήθεια, τέτοια που κάθε επαναστατικό κίνημα θα έδινε σε άλλο επαναστατικό κίνημα. Κι όσον αφορά τις δυνατότητες νίκης της εξέγερσης στην Ελλάδα, αυτό εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες: «Αν αναπτυσσόταν το εργατικό κίνημα στις άλλες χώρες, αν η διεθνής κατάσταση ήταν ικανοποιητική, αν η εξέγερση έπαιρνε την απαραίτητη βοήθεια κλπ. «.

Ο Στάλιν τότε με διέκοψε: «Αν… αν… αν… Ολη η αναμονή σας ξεκινάει από το αν… Είναι καθαρή αυταπάτη να σκέφτεται κανείς ότι οι δυτικές δυνάμεις θα αφήσουν την Ελλάδα στους κομμουνιστές. Εσείς μαζί με τους Ελληνες κομμουνιστές ζείτε σ’ έναν κόσμο χίμαιρας. Και μ’ αυτό τον τρόπο μας τοποθετείτε μπροστά σε πολιτικές δυσχέρειες. «.

Του είπα: «Σύντροφε Στάλιν, μα τι μπορούμε να κάνουμε τώρα εμείς αν στην Ελλάδα και στα σύνορά μας υπάρχει εξέγερση. Αν εκείνοι ζητάνε τη βοήθειά μας, αν μας φέρνουν ως τα σύνορα τραυματίες κλπ. Μήπως πρέπει να κλείσουμε τα σύνορα; Να αποξενωθούμε από αυτό το κίνημα; Τι να κάνουμε; «.

Ο Στάλιν μου απάντησε αυστηρά: «Ας δώσει ο Θεός να ‘χετε δίκιο. Ισως εγώ να ‘χω λάθος. Εγώ ήδη έχω λαθέψει σε μια τέτοια περίπτωση. Αυτή ήταν η Κίνα. Δεν πίστευα στη νίκη των Κινέζων κομμουνιστών. Ημουνα βέβαιος ότι οι Αμερικάνοι θα κάνουν τα πάντα για να καταπνίξουν αυτή την εξέγερση. Παρακινούσα το Μάο λέγοντάς του ότι είναι καλύτερα να συμφιλιωθεί με τον Τσανγκ Κάι Σεκ και να σχηματίσει μαζί του κάποια μορφή κυβέρνησης συνασπισμού. Κάλεσα ακόμα και κινέζικη αντιπροσωπεία στη Μόσχα. Η αντιπροσωπεία ήρθε, άκουσε όσα της είπα, σύμφωνα με την κινέζικη συνήθεια όλοι χαμογελούσαν, κουνούσαν συγκαταβατικά τα κεφάλια τους κι έφυγαν. Κι όταν επέστρεψαν, ο Μάο άρχισε τη μεγάλη επαναστατική του επίθεση και τελικά νίκησε. Οπως βλέπετε κι εδώ μπορώ να κάνω λάθος. Ας δώσει ο θεός να γίνει έτσι και στην περίπτωση της Ελλάδας. Αλλά πρέπει να πω ότι δεν πιστεύω στο Θεό. Η Ελλάδα δεν είναι Κίνα. «.

Μόνο μετά από μια τέτοια θέση του Στάλιν, μου έγινε σαφές γιατί η σοβιετική βοήθεια στην εξέγερση στην Ελλάδα ήταν μόνο στα λόγια, ενώ από υλική άποψη στην πραγματικότητα ήταν συμβολική. Κι αμέσως μόλις φτάσαμε στη σύγκρουση ανάμεσα στο Στάλιν και στο ΚΚ Γιουγκοσλαβίας, εκείνος ξεπούλησε αυτήν την εξέγερση, που λένε σε μία νύχτα και την ευθύνη γι’ αυτό την απέδωσε σε μας». (Βλέπε: Εφημερίδα «ΑΥΓΗ» 17/2/1980 – Μετάφραση από τα σέρβικα: Λ. Χατζηπροδρομίδης).

Ορισμένα συμπεράσματα

Συγκρίνοντας οι δύο μαρτυρίες – αυτή του Τζίλας κι αυτή του Κάρντελι – γίνεται αντιληπτή με γυμνό μάτι η ουσιαστική διαφορά μεταξύ τους, στην οποία έχουμε ήδη αναφερθεί. Ο Κάρντελι, ο οποίος έκανε τη σχετική – για τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο – συζήτηση με τον Στάλιν και που αναμφίβολα γνώριζε τι είχε γράψει ο Τζίλας γύρω από το θέμα, δεν αναφέρει πουθενά να είπε ο Σοβιετικός ηγέτης, ότι το ελληνικό αντάρτικο έπρεπε να σταματήσει ή να αναδιπλωθεί. Και δε θα είχε κανένα λόγο να παραλείψει μια τόσο σοβαρή δήλωση από μέρους του Στάλιν – αν υπήρχε τέτοια δήλωση στην πραγματικότητα – αφού δε διστάζει να κατηγορήσει, χωρίς περιστροφές, το Σοβιετικό ηγέτη για ξεπούλημα του αγώνα του ΔΣΕ και του ΚΚΕ. Δεν μπορούμε, επίσης, να δεχτούμε, πως η παράλειψη αυτής της δήλωσης από τον Γιουγκοσλάβο ηγέτη μπορεί να οφείλεται σε πιθανή έλλειψη μνήμης. Τα γραπτά, τουλάχιστον, του Τζίλας, δεν άφηναν περιθώρια να ασθενήσει η μνήμη του Κάρντελι, ειδικά σ’ αυτό το θέμα. Μια μνήμη που ομολογουμένως δεν ήταν καθόλου κακή, αν την κρίνει κανείς με βάση τη μαρτυρία του, που παραθέσαμε.

Συμπερασματικά, στα όσα αναφέραμε, μπορούμε βάσιμα να υποστηρίξουμε πως μέχρι στιγμής τουλάχιστον δεν υπάρχει κανένα στοιχείο, που να μας κάνει να δεχτούμε ως πιθανή μια δήλωση του Στάλιν, το 1948, για σταμάτημα ή αναδίπλωση του ελληνικού αντάρτικου. Αντίθετα, από τα στοιχεία που έχουμε υπόψη μας, ποτέ οι Σοβιετικοί στα 1948, δε ζήτησαν από το ΚΚΕ σταμάτημα ή αναδίπλωση του αγώνα του ΔΣΕ. Ισα ίσα, που βοήθησαν αυτό τον αγώνα και μόνο τον Απρίλη του 1949 εξέφρασαν τη γνώμη – απευθείας στην ηγεσία του κόμματος – πως οι αντάρτες έπρεπε να υποχωρήσουν.

Από τις προαναφερόμενες γιουγκοσλαβικές μαρτυρίες μπορούμε να δεχτούμε – κρατώντας επιφυλάξεις για το πώς διατυπώθηκαν από τον Στάλιν οι διάφορες κρίσεις του – ως πιθανώς αληθινή, την εκτίμηση που αποδίδεται στον Σοβιετικό ηγέτη, για τις προοπτικές του αγώνα του ΔΣΕ. Ισως ο Στάλιν, έχοντας προφανώς μια ευρύτερη αντίληψη του διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων, να είχε καταλήξει στο συμπέρασμα, ότι το αντάρτικο κίνημα στην Ελλάδα δεν είχε πιθανότητες νίκης. Η εκτίμησή του ότι οι Αγγλοαμερικάνοι – και ιδιαίτερα οι Αμερικανοί ως ισχυρότερη δύναμη στον κόσμο – θα έκαναν τα πάντα, για να μη χάσουν τον έλεγχο της Μεσογείου, σε συνδυασμό με τη φράση του «κι εμείς δεν έχουμε καθόλου ναυτικό», δείχνει πως είχε σαφή, άκρως ρεαλιστική και καλοζυγισμένη εκτίμηση του διεθνούς συσχετισμού δυνάμεων. Πώς αντιλαμβανόταν – πολύ σωστά – τον ελληνικό εμφύλιο στη διεθνή διάστασή του, ως αναπόσπαστο στοιχείο της ταξικής πάλης σε παγκόσμιο επίπεδο.

Η ιστορία ενός ποιήματος

Μια συγκινητική επιστολή ενός αναγνώστη μας

Ο Γάλλος ποιητής Πολ Ελιάρ, πρώτος, σε πορεία στο Βίτσι

«Αγαπητοί σύντροφοι,

Το τέλος του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, με βρήκε όμηρο στο χιτλερικό στρατόπεδο πολιτικών κρατουμένων του Βραδεμβούργου, απ’ όπου με απελευθέρωσαν τα σοβιετικά στρατεύματα. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα, τον Αύγουστο του 1945, βρήκα τον πατέρα μου κρατούμενο από το μεταπολεμικό κράτος, ως αντιστασιακό. Τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα και η ζωή πολύ σκληρή.

Το 1948 ήρθε η σειρά μου να υπηρετήσω τη στρατιωτική θητεία και με κάλεσαν στρατιώτη. Με ενέργειες του τότε δημάρχου Φιλιατρών Μεσσηνίας, με τον οποίο είμαστε γείτονες και με αγαπούσε σαν παιδί του, γλίτωσα τη Μακρόνησο και μετά τη βασική εκπαίδευση στην Καλαμάτα, βρέθηκα στο Γράμμο, στην πρώτη γραμμή, απέναντι από τις δυνάμεις του ΔΣΕ.

Εκεί, το καλοκαίρι του 1949, σ’ ένα πολυβολείο βρήκα ορισμένες προκηρύξεις του ΔΣΕ και ανάμεσά τους ένα ποίημα, αφιερωμένο στην επίσκεψη του Γάλλου ποιητή, Πολ Ελιάρ, στο Γράμμο. Οταν το διάβασα, κρυφά από τους άλλους στρατιώτες της μονάδας μου, συγκλονίστηκα τόσο πολύ, που κατάλαβα ότι πρέπει να το διασώσω. Να το φυλάξω, όμως, γραμμένο ήταν πολύ επικίνδυνο. Επρεπε να το μάθω απ’ έξω και να το κρατήσω στη μνήμη μου. Και αυτό έκανα. Από τότε, ποτέ δεν το ξέχασα… Πενήντα περίπου χρόνια πέρασαν και μένει ανεξίτηλα χαραγμένο στο μυαλό μου. Και νομίζω, ότι με αφορμή το αφιέρωμα του «Ρ» το ποίημα αυτό πρέπει να διασωθεί πλέον και γραπτά και να βρει μια θέση σ’ αυτό. Γι’ αυτό και σας το αποστέλλω.

Απόστολος ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ

Φιλιατρά Μεσσηνίας

Υ.Γ. Πολύ θα ήθελα, έστω και πενήντα χρόνια μετά, να γνωρίσω τον ποιητή, μαχητή ή μαχήτρια του ΔΣΕ, που εμπνεύστηκε κι έγραψε το υπέροχο αυτό ποίημα».

Ο Πωλ Ελυάρ στο Γράμμο Ο Γράμμος μας σύντροφε ορθώνεται να σε φιλήσει στο μέτωπο.  Είναι ο δικός σου πανανθρώπινος Ολυμπος των θνητών που νίκησαν το θάνατο με το Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα. Σήμερα οι κορυφές του ψήλωσαν κι αστράφτουν πιο τρομερά για τους δήμιους της ελπίδας. Ενας αγέρας λευτεριάς κι περηφάνιας φουσκώνει τα στήθη μας από τις ψηλές κορφές του κόσμου από την αδάμαστη θάλασσα εκατομμυρίων συντρόφων μας. Ο Πωλ Ελυάρ στο Γράμμο. Σήμερα γι’ αυτόν θα μιλήσουμε στη συνέλευσή μας. Τι να χαρίσουμε σύντροφοι ενθύμιο του πιστού μας συντρόφου; Μια αδελφούλα μας τρεις φορές λαβωμένη από το μίσος του Τρούμαν ας του βάλει στο στήθος μετάλλιο τιμής το κόκκινο τούτο αγριόκρινο που άνθισε στο άπαρτο Κάμενικ. Για να μη ντρέπεται ο σύντροφος Ελυάρ και οι τίμιοι άνθρωποι όλου του κόσμου. Για να κοιτάζουν τον ήλιο που νικάει κι ανατέλλει.

Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο του «Ρ» και το βιβλίο του Δ. Βλαντά «Εμφύλιος πόλεμος 1945 – 1949)

Περιεχόμενα

https://erodotos.wordpress.com/istoria-dse/

Ιστορία του ΔΣΕ, μέρος 65: Ο δεύτερος κύκλος επαφών των Κομμουνιστικών Κομμάτων Ελλάδας και Γιουγκοσλαβίας

Δεύτερος κύκλος επαφών ΚΚΕ – ΚΚΓ

Η έκθεση του Π. Ρούσου προς την καθοδήγηση του Κόμματος, για τη δεύτερη συνάντησή του με τον στρατηγό Ράνκοβιτς

Μετά τις επαφές που είχε ο Μ. Πορφυρογένης στη Γιουγκοσλαβία – και αφού αυτές δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα στα ζητήματα που έθετε το ΚΚΕ – πραγματοποιήθηκε δεύτερος κύκλος επαφών μεταξύ των δύο κομμάτων. Συγκεκριμένα, τον Απρίλη του ’49 πήγε στο Βελιγράδι ο Π. Ρούσος, αναπληρωματικό μέλος του ΠΓ του ΚΚΕ και υπουργός Εξωτερικών της Π.Δ.Κ. Ο Π. Ρούσος πραγματοποίησε δύο συναντήσεις με το ηγετικό στέλεχος του ΚΚΓ και στενό συνεργάτη του Τίτο, στρατηγό Ράνκοβιτς, από τις οποίες το μόνο που διαπιστώθηκε ήταν η άκαμπτη στάση της Γιουγκοσλαβίας να λύσει τα πρακτικά ζητήματα που έθετε το ΚΚΕ, η ύπαρξη των οποίων δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα στον αγώνα του ΔΣΕ. Οι συναντήσεις πραγματοποιήθηκαν στη 1 και 7 Απρίλη του 1949. Στα πλαίσιά τους, ο Ρούσος κατέθεσε εκ μέρους του ΚΚΕ υπόμνημα με τα ζητήματα που έθετε το κόμμα προς λύση και τις εκτιμήσεις του για τη στάση του ΚΚΓ. Σ’ αυτό το υπόμνημα απάντησαν οι Γιουγκοσλάβοι με δικό τους. Συντάκτης του υπομνήματος αυτού πιθανόν να ήταν ο ίδιος ο Τίτο, αν πάρουμε υπόψη το ύφος και τον τρόπο γραφής του.

Και τη δεύτερη συνάντηση – όπως και την πρώτη – κατέγραψε στην έκθεσή του που παρέδωσε στο ΚΚΕ, υπό μορφή πρακτικών, ο Π. Ρούσος. Δημοσιεύουμε σήμερα το μέρος της έκθεσης που αφορά τη δεύτερη αυτή συνάντηση, όπως και τις εντυπώσεις που ο συγγραφέας της αποκόμισε από την παραμονή του στη Γιουγκοσλαβία, για τη γενικότερη κατάσταση της χώρας. Η έκθεση μάς παραδόθηκε από το Ιστορικό Τμήμα της ΚΕ του ΚΚΕ και προέρχεται από τα αρχεία του Κόμματος.

«ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΡΑΝΚΟΒΙΤΣ (7. 4. 49)

Στις 9 το βράδυ έγινε η δεύτερη συνάντηση, για την οποία ειδοποιήθηκα από την παραμονή. Στην αρχή ο Ράνκοβιτς έκανε την ακόλουθη δήλωση.

Ράνκοβιτς: Εχουμε έτοιμη την απάντησή μας προς την ΚΕ. Αλλά δε θα σας τη δώσουμε. Θα σας τη διαβάσουμε εδώ, θα κρατήσετε ό,τι σημειώσεις σας χρειάζονται και θα σας ετοιμάσουμε αύριο περίληψη, θα την πάρετε μαζί σας και το ίδιο το απαντητικό γράμμα μας θα μείνει στα αρχεία μας.

Πέτρος: Επιφυλάσσομαι να μιλήσω μετά το διάβασμα του γράμματος.

(Εδώ ο Ράνκοβιτς διάβασε το γράμμα και τα παραρτήματά του, που δίνονται χωριστά. Οπως φαίνεται κι απ’ αυτά, η ΚΕ της Γιουγκοσλαβίας μετατοπίζει τα ζητήματά μας στο γενικό πλαίσιο της αντικομμουνιστικής πάλης με τα αδελφά μας κόμματα, με επικεφαλής το ΒΚΠ (μπ.), (σημ. «Ρ»: Πρόκειται για το Πανενωσιακό Κομμουνιστικό Κόμμα (μπολσεβίκοι), που αργότερα μετονομάστηκε σε ΚΚΣΕ) αρνιέται, όπως συνήθως συνοπτικά ή παρασιωπά τις συγκεκριμένες καταγγελίες μας, περιέχει αυθαίρετους ισχυρισμούς και στα πρακτικά ζητήματα, βάζει ουσιαστικά πολιτικούς όρους απαράδεχτους χωρίς να απομακρύνεται από αόριστες «υποσχέσεις». Κάνει όμως εντύπωση ο πιο αντισοβιετικός και ο πιο εχθρικός για μας τόνος τους, που φάνηκε κι απ’ όσα είπε παρακάτω και προφορικά ο Ράνκοβιτς, σ’ αυτή τη συζήτηση. Πρέπει να σημειωθεί ότι το σημείο του γράμματος που ραδιουργικά μιλάει για τη στάση του ΒΚΠ (μπ.) απέναντί μας ο Ράνκοβιτς το διάβασε αλλιώς. Στο σ. Ζαχαριάδη ανακοινώθηκε στις αρχές του 1948 ότι ο Στάλιν είπε στον Τζίλας ότι είναι ανάγκη να αναδιπλωθούν οι Ελληνες αντάρτες.

Πέτρος: Πρώτα απ’ όλα θέλω να εκφράσω την απορία μου, πώς είναι δυνατόν να μην πάω στην ΚΕ μας τη γραφτή σας απάντηση σε τόσο σοβαρά ζητήματα που βάζετε και που μου διαβάσατε, πολύ περισσότερο που εγώ σας άφησα τις απόψεις μας εγγράφως.

Ράνκοβιτς: Πρόκειται για σοβαρό ντοκουμέντο. Εμείς είμαστε κρατικό κόμμα, ενώ εσείς δε θα ‘χετε τόσες δυνατότητες να προφυλάξετε τα ντοκουμέντα.

Πέτρος: Μπορεί να μην έχουμε ακόμα πλήρως οργανωμένο κράτος, αλλά νομίζω ότι το Κόμμα μας είναι τουλάχιστο σε θέση να προφυλάξει από τους ιμπεριαλιστές τα μυστικά του αγώνα. Πάντως, δικαίωμά σας είναι να κάνετε ό,τι νομίζετε. Σημασία έχει η ουσία της απάντησης. Πάνω σε ό,τι μου ανακοινώσατε έχω να κάνω την ακόλουθη δήλωση.

1.Επιφυλάσσομαι για λογαριασμό της ΚΕ μας να μελετήσουμε ό,τι ντοκουμέντο μας εγχειρίσετε, καθώς και πάνω στους αριθμούς και τα στοιχεία σχετικά με τη βοήθεια που μας δόθηκε.

2.Απ’ όσα άκουσα, διαπιστώνω δυστυχώς ότι υπάρχει διαφορά ανάμεσα στις δύο ΚΕ.

3.Η απάντησή σας αποφεύγει να απαντήσει σε σειρά συγκεκριμένες καταγγελίες μας που περιέρχονται στο γράμμα μας με το παράρτημα της 1.4.49 και σε συμπληρωματικό που έχω απόψε στη διάθεσή σας, ενώ αντίθετα περιέχει αβάσιμους ισχυρισμούς.

4.Δε λύνει έμπρακτα και ουσιαστικά κανένα από τα πραχτικά ζητήματα που σας θέσαμε, βάζοντας όρους που δεν μπορούμε να τους δεχτούμε, ή δίνοντας αόριστες υποσχέσεις. Επειδή το ζήτημα το θεωρώ σοβαρό, είμαι υποχρεωμένος να μην προχωρήσω σε άλλη συζήτηση και να εκθέσω το ζήτημα στην ΚΕ μου, αρμόδια να αποφασίζει.

Ράνκοβιτς: Δεν πρόκειται, όπως βλέπετε, για μικροδιαφορές πέντε πάνω πέντε κάτω. Πρόκειται για διαφορές που τις εκθέσαμε και σε τηλεγραφήματα προς την ΚΕ σας. Τα πραχτικά ζητήματα που βάζετε δεν είναι τόσο μεγάλα που δεν μπορούν να λυθούν αμέσως. Ομαλά πήγαινε η δουλιά από μέρους μας, δεν μπορούμε όμως να πούμε το ίδιο και για σας. Τελευταία αποφεύγετε τη συνεργασία σε ζητήματα κοινού ενδιαφέροντος. Στο γράμμα μας αναφέρουμε τη βοήθεια που σας δώσαμε, εσείς δεν την εκτιμάτε. Δεν πρόκειται για αριθμό αυτοκινήτων που δουλεύουν ή δε δουλεύουν. Ο λαός μας έδωσε για τον αγώνα σας αμέτρητες θυσίες. Εσείς θέλετε να είμαστε απλά τεχνικός σταθμός σας. Ποιες όμως είναι οι εγγυήσεις σε περίπτωση διεθνών περιπλοκών; Δεν είναι απλά αυτά τα ζητήματα. Αφορούν τη σύμπραξή μας, την κοινή άμυνα. Το ίδιο ισχύει και για τη Βουλγαρία. Πρέπει να μεσολαβήσετε όσο το δυνατόν πιο νωρίς.

Η κατάσταση είναι σοβαρή. Ο ιμπεριαλισμός επιτίθεται. Για παράδειγμα έχουμε τις τελευταίες μηχανορραφίες και δηλώσεις του Τσαλδάρη (για συνεννοήσεις του με τη Γιουγκοσλαβία). Εσείς αντί να διαψεύσετε τον Τσαλδάρη, ακολουθείτε τη συκοφαντική εκστρατεία του Γραφείου Πληροφοριών. Μιλάτε (σχόλιο του Ραδιοσταθμού «Ελεύθερη Ελλάδα» 7. 4. 49) για ατύχημα των λαών της Γιουγκοσλαβίας κ.ά. και ενισχύετε έτσι την ιμπεριαλιστική προπαγάνδα. Δεν υπάρχει ατύχημα στη Γιουγκοσλαβία, αλλά ατύχημα με τη συκοφαντική προπαγάνδα του Γραφείου Πληροφοριών και της Μόσχας που μας κάνει τέτοια επίθεση. Είμαστε γεροί και θα αποδείξουμε ότι έχουμε δίκιο.

Πέτρος: Μια διακοπή. Παρακολούθησα με τ’ αυτιά μου τις δηλώσεις του Τσαλδάρη, που σημειώστε, τις έδωσε στις 4. 4. 49 στο Λονδίνο, ενώ δεν τις άκουσα από την Αθήνα.

Ράνκοβιτς (διακόπτοντας): Τις έδωσε.

Πέτρος: Ισως στη σερβική γλώσσα, γιατί στα ελληνικά δεν τις άκουσα. Δεν κρύβω ότι σε τέτοια γεγονότα όλοι οι αγωνιστές μας θα ‘ναι ευαίσθητοι. Λοιπόν, βγαίνει η πληροφορία ή η φήμη, όπως λέτε εσείς, ότι ο Τσαλδάρης διαπραγματεύεται με τη γιουγκοσλαβική κυβέρνηση. Ζητάτε από μας να διαψεύσουμε δηλώσεις του Τσαλδάρη ότι διαπραγματεύεται με τη γιουγκοσλαβική κυβέρνηση, ενώ η ίδια η γιουγκοσλαβική κυβέρνηση δεν έχει δώσει ως αυτή τη στιγμή καμιά διάψευση. Δεν μπορώ να καταλάβω τις σκέψεις σας.

Ράνκοβιτς (συγχυσμένα): Ναι. Θα το πράξουμε (δηλαδή τη διάψευση. Δόθηκε την άλλη μέρα, 8. 4. 49, στην «Πολίτικα», όχι όμως κυβερνητική διάψευση, αλλά σχόλιο του διπλωματικού συντάκτη του «Τανγιούγκ»).

Για τα δεινά σας δε φταίει η κατάσταση στη Γιουγκοσλαβία, αλλά η προβληματική (προμπλεμάτιτσεν, αμφίβολη) στάση σας. Αμφισβητείτε τους αριθμούς μας, ενώ είστε από την αρχή ενήμεροι για το έργο της βοήθειας, για τους κόπους μας και εσείς προσωπικά πιο πολύ και από άλλους δύο συντρόφους, δηλαδή τον Ζαχαριάδη και τον Ιωαννίδη, ξέρετε ότι εμείς ήμασταν πρώτοι, μεσολαβήσαμε και στην ΕΣΣΔ και στις Λαϊκές Δημοκρατίες για να σας βοηθήσουν. Εμείς κινήσαμε το ζήτημα του εράνου.

Το σύνολο του ζητήματος να βλέπουμε και όχι τις ελλείψεις που είχαμε και τις ξεπερνούσαμε με συνεννόηση.

Πέτρος: Δεν κρύβω τις προσπάθειες που κατέβαλε το κόμμα μας και εγώ προσωπικά και την αδελφική σύσφηξη των δεσμών ανάμεσα στα κόμματα μας, μολονότι δεν καταλαβαίνω γιατί λέτε εγώ είμαι πιο ενήμερος από τους δύο άλλους συντρόφους μου που είναι πιο υπεύθυνοί μου στο Κόμμα. Λυπούμαι μόνο που ως την ώρα οι καρποί ήταν κατώτεροι από τους μόχθους μας, αλλά το φταίξιμο δεν είναι δικό μας. Εγώ πάντως βλέπω ότι τώρα δεν πηγαίνω καμιά θετική λύση στα ζητήματα που ήταν ο βασικός σκοπός της αποστολής μου.

Ράνκοβιτς: Τραυματίες θα εξακολουθήσουμε να δεχόμαστε. Παιδιά είμαστε έτοιμοι και πάλι να περιθάλψουμε. Βοήθεια σε υλικό θα εξακολουθήσουμε να δίνουμε. Το Μπούλκες θα το βοηθήσουμε και θα καλυτερέψουμε τη θέση του αν είναι δυνατό. Αλλά δεν μπορούμε να μεταφέρουμε και στα τυφλά υλικά από τη Βουλγαρία.

Ποτέ δε ζητήσαμε να είστε με το μέρος μας στη διαφορά με το Γραφείο Πληροφοριών, αλλά δε θα δεχτούμε να μεταφέρετε την καμπάνια του εναντίον μας. Και κάτι ακόμα. Ούτε και τώρα μας είναι σαφής η θέση των άλλων κομμάτων απέναντι στον αγώνα σας. Δεν ξέρουμε αν πιστεύουν στη νίκη. Εμάς η θέση μας είναι καθαρή. Και δεν έχει καμιά αλλαγή. Εσείς σκέπτεστε έτσι: Το Γραφείο Πληροφοριών και το ΒΚΠ (μπ.) καταγγέλλει τη γιουγκοσλαβική ηγεσία σαν προδοτική, έχουμε τώρα την ανάγκη τους, ας την εκμεταλλευτούμε και βλέπουμε… Εμείς δε βάλαμε ποτέ όρους. Η ΚΕ μας και ο σ. Τίτο προσωπικά θέλουμε να βοηθήσουμε τον αγώνα σας. Αν δείξετε θέληση για το ξεπέρασμα των παρεξηγήσεων, η εξάλειψη των διαφορών μας δεν παρουσιάζει δυσκολίες.

Πέτρος: Από μέρους μας υπήρξε πάντα και θα υπάρξει και στο μέλλον η διάθεση για συνεργασία στα δύο κόμματα. Σημειώνω τη δήλωσή σας ότι είστε διατεθειμένοι να βοηθήσετε, αλλά τα ζητήματα που βάλατε τα θεωρώ σοβαρά και πρέπει να ενημερώσω την ΚΕ μας. Δεν έχω να προσθέσω τίποτα σε όσα σας είπα. Ο Ράνκοβιτς υπόσχεται να δώσει αύριο ελληνική μετάφραση της απάντησης χωρίς τα παραρτήματα. Στην πραγματικότητα έστειλε την άλλη νύχτα στις 11 το βράδυ ρώσικη μετάφραση και παραρτήματα. Και μέσω του Στρ. ειδοποίησε ότι θα επιτραπεί η διάβαση 2.000 ανθρώπων μας από τη Βουλγαρία.

Λόγω που τα ντοκουμέντα, μου εγχειρίστηκαν μόλις 40 λεπτά πριν φύγω για το σταθμό, δεν ήταν δυνατό να τους αφήσω και γραφτά τη δήλωση που τους έκανα σχετικά με το περιεχόμενο της απάντησής τους.

Από το Βελιγράδι ως τα Σκόπια ταξίδεψα μόνο με δικό μας άνθρωπο. Από τα Σκόπια ως το Μοναστήρι με συνόδεψε ένας ανθυπασπιστής τους (όταν πήγα με είχε προϋπαντήσει και συνοδέψει ο λοχαγός του τομέα και ένας ταγματάρχης από τα Σκόπια). Φυσικά πάντα συνταξίδεψε μαζί μου και σύντροφος της υπηρεσίας μας.

12.4.1949

Πέτρος».

Απρίλης 1949

Λίγα λόγια για την κατάσταση στη Γιουγκοσλαβία

«Λίγα λόγια για την κατάσταση στη Γιουγκοσλαβία – Συμπεράσματα». Ετσι επιγράφει ο Π. Ρούσος την έκθεσή του προς την καθοδήγηση του Κόμματος, για τις εντυπώσεις και τις εκτιμήσεις του από τη γενικότερη κατάσταση στη Γιουγκοσλαβία. Το σημείωμα αυτό συνόδευε τη δημοσιευόμενη παραπλεύρως έκθεση, για τη δεύτερη συνάντησή του με τον στρατηγό Ράνκοβιτς. Δημοσιεύουμε σήμερα και την έκθεση αυτή ολόκληρη, την οποία μάς παραχώρησε το Ιστορικό Τμήμα της ΚΕ του ΚΚΕ, ώστε να έχει ο αναγνώστης του «Ρ» την περισσότερο δυνατή ολοκληρωμένη εικόνα των συνθηκών εκείνης της περιόδου:

«Η εντύπωση από την επίσκεψη στη Γιουγκοσλαβία δείχνει αναμφισβήτητη αλλαγή σε σχέση με το προηγούμενο ταξίδι. Πρώτα απ’ όλα η ζωή (διατροφή) ακρίβυνε τουλάχιστον 100% σε σχέση με το περσινό. Ενα φα`ϊ έχει στο εστιατόριο 70 δηνάρια έναντι 35 – 40 που είχε. Ενα αυγό 14 δηνάρια. Το κρέας σπανίζει. Στην αγορά βλέπεις μόνο λίγα λαχανικά κι αυτά ακριβά. Τα μαγαζιά είναι ουσιαστικά γυμνά, όπως τα είδαμε σε μια βόλτα με το σύντροφό μας Σ. Είδη ρουχισμού ελάχιστα υπάρχουν. Ενα ζευγάρι μέτρια παπούτσια στοιχίζει με το ειδικό δελτίο 600 δηνάρια και με το γενικό δελτίο 3.500 – 4.500 δηνάρια. Τα μεροκάματα ελάχιστα αυξήθηκαν (100 – 150 δηνάρια). Οι δρόμοι του Βελιγραδίου είναι γεμάτοι ανθρώπους του χωριού απ’ αυτούς που διαθέτουν τρόφιμα και τα πάνε στην αγορά σε τιμές μαύρης αγοράς που έχει απλωθεί.

Τα έργα του Βελιγραδίου δεν πηγαίνουν με το ρυθμό που προβλεπόταν, αν και φαίνεται να έχει εξασφαλιστεί κάπως η συγκρότηση εργατικών ομάδων για φέτος.

Οι πληροφορίες λένε ότι υπάρχει στα εργαζόμενα στρώματα αρκετή δυσφορία για την κατάσταση, αλλά η μεγάλη τρομοκρατία και η μη εμφάνιση σοβαρής οργανωμένης αντιπολιτευτικής δράσης συγκρατεί ακόμα το καθεστώς. Το καθεστώς αυτό όλο και πιο πολύ βυθίζεται στη λάσπη και είναι χαρακτηριστικό ότι εντάθηκε η ανοιχτή αντισοβιετική προπαγάνδα και λύσσα που το εκδήλωσε στη συζήτηση και ο ίδιος ο Ράνκοβιτς.

Η κλίκα του Βελιγραδίου εκμεταλλεύεται και τα εθνικά αισθήματα ενός λαού που έχει μαχητική, ιδιαίτερα αντάρτικη παράδοση. Πρέπει, όμως, να σημειωθεί ότι η κλίκα αυτή αντιμετωπίζει σοβαρές αντιθέσεις.

Πρώτα απ’ όλα ο αντισοβιετισμός της, που ολοένα και περισσότερο ξεσκεπάζεται και θα ξεσκεπάζεται, δεν μπορεί να μη βάζει σε σκέψη τα πλατιά εργαζόμενα στρώματα, ιδιαίτερα της Σερβίας, Μακεδονίας, όπου είναι γερές οι φιλοσοβιετικές και φιλορωσικές συμπάθειες. Η σύνδεσή της με τον ιμπεριαλισμό μπορεί, ίσως, μονόπλευρα μόνο να δώσει προσωρινές ελπίδες οικονομικής φύσης(τις μέρες της παραμονής μου στο Βελιγράδι παζάρευαν με τους Αγγλους πίστωση 150 εκατ. στερλινών. Είχε έρθει εκεί και γαλλική οικονομική αποστολή). Φυσικά είναι όπλο του εχθρού που πρέπει να το υπολογίζουμε, όπως και τον κίνδυνο που αυξάνει για τον ελληνικό λαό και για την Αλβανία, όπως και για όλο το διεθνές μέτωπό μας από τις ερωτοτροπίες και τα παζαρέματα του Τίτο με τον ιμπεριαλισμό και το μοναρχοφασισμό και την επιθετικότητα των τελευταίων.

Δεύτερο: Δεν πρέπει να παραλειφθεί ότι η εθνικιστική και αντιδιεθνιστική θέση του ΚΚΓ, που θέλει να ποζάρει στο ρόλο κάποιας Γιουγκοσλαβικής «τρίτης δύναμης» ενθαρρύνει φυσικά και τους εθνικιστικούς σοβινισμούς ανάμεσα στους λαούς της Γιουγκοσλαβίας, αλλά κάτω από ορισμένους όρους μπορεί να σταθεί και παράγοντας ανατροπής της. Αυτό φαίνεται από τη μεγάλη ευαισθησία που δείχνει η κλίκα, όπως και η ιμπεριαλιστική προπαγάνδα στο μακεδονικό ζήτημα και τη νέα θέση μας. Αλλά κι από το Μαυροβούνι ίσως και τη Βοσνία – Ερζεγοβίνη δεν περιμένει καλές ειδήσεις η γιουγκοσλαβική ηγεσία.

Τρίτο: Το ελληνικό ζήτημα και ο αγώνας μας δεν είναι από τα μικρότερα εμπόδια που αντιμετωπίζει η γιουγκοσλάβικη ηγεσία στον κατήφορό της. Εχει εκτεθεί πολύ απέναντι στο λαό της σ’ αυτό το ζήτημα που ίσως είναι σήμερα το μόνο σχεδόν σημείο κάποιας επαφής της με το διεθνές δημοκρατικό στρατόπεδο. Πολύ τους στοίχισε η υπόθεση του σταθμού μας. Νομίζω ότι η κλίκα του Βελιγραδίου υπολογίζει πολύ την ενδεχόμενη ανοιχτή θέση μας εναντίον τους και θα ήθελε να κρατηθούμε, έστω στη σημερινή θέση απέναντί της. Αυτός είναι και ο λόγος των δισταγμών της. Ομως, παρά τις κερδοσκοπικές αυτές μανούβρες της, δεν πρέπει να υπάρχει αμφιβολία ότι είναι έτοιμη για τη χειρότερη προδοσία κι αυτό το δείχνει η στάση της στα ζητήματα που συζητήσαμε. Είναι ζήτημα χρόνου για συναλλαγές με τους Δυτικούς. Σημειώνω ότι η τελευταία μας επίθεση στο Γράμμο – Σμόλικα – Βόιο έκανε αίσθηση στους κύκλους του Ράνκοβιτς.

Το συμπέρασμα για μας είναι ότι πρέπει να δείξουμε την ίδια σταθερότητα στα πολιτικά ζητήματα απέναντι στη γιουγκοσλαβική ηγεσία. Η σημερινή στρατιωτική μας κατάσταση θα έκαμε, ίσως, ακόμα αναγκαία κάποια περιορισμένη συνεργασία, δηλαδή μεταφορά υλικού και ανθρώπων. Οι προοπτικές, όμως, από την πλευρά των Γιουγκοσλάβων δε μου φαίνονται ελπιδοφόρες.

12. 4. 1949

Πέτρος»

Περιεχόμενα

https://erodotos.wordpress.com/istoria-dse/