Χρονολογικό αφιέρωμα στο Δεκέμβρη του 1944: 28 Δεκέμβρη

Οι μάχες στο κέντρο της Αθήνας συνεχίζονται

Ο εχθρός κατάφερε έπειτα από σκληρή μάχη να καταλάβει ολόκληρο το Ψυρρή και άρχισε να προωθείται προς το Μεταξουργείο. Οι ΕΛΑΣίτες υπερασπιστές του πολέμησαν μέχρι την τελευταία σφαίρα. Ελάχιστοι μπόρεσαν να διαφύγουν. Το βράδυ, μικτό απόσπασμα του ΕΛΑΣ ενήργησε καταδρομική επιχείρηση, φτάνοντας έως την οδό Πειραιώς και καταφέροντας σημαντικές απώλειες στον αντίπαλο. Ανάλογες καταδρομικές επιθέσεις έγιναν και σε άλλα σημεία της Αθήνας. Οι επιχειρήσεις των Βρετανών προς Φάρο-Κατσιπόδι και σε διάφορα σημεία ανατολικά της Λεωφόρου Συγγρού αναχαιτίστηκαν με επιτυχία.

Την ίδια μέρα ξεκίνησε από το πρωί γενική επίθεση κατά του Βύρωνα και της Καισαριανής από όλες τις κατευθύνσεις και με όλα τα μέσα. Ο ΕΛΑΣ αναγκάστηκε να αφήσει την γραμμή Ηλιουπόλεως προκειμένου να αποφύγει την αναπόφευκτη πια κύκλωσή του από άρματα μάχης. Πολλά τμήματά του αντιτάχθηκαν με σθένος για ώρες, ξέμειναν ωστόσο από πυρομαχικά. Το βράδυ δόθηκε από την Ι Ταξιαρχία το γενικό σύνθημα της υποχώρησης προς τον Υμηττό και σύμπτυξης στο Κορωπί-Λιόπεσι (Παιανία).

Οι Βρετανοί ενέργησαν άγριο κανονιοβολισμό του Περιστερίου. Πάνω από 100 ήταν οι νεκροί από τον άμαχο πληθυσμό. Άλλοι 7 πολίτες σκοτώθηκαν, όταν αεροπλάνα άνοιξαν πυρ κατά διανομής τροφίμων της Λαϊκής Επιτροπής στους Αμπελόκηπους.[1]

Τέλος, στις 28 Δεκέμβρη η ΚΕ του ΕΑΜ έστειλε γράμμα προς τον Δαμασκηνό, κάνοντας έκκληση να μεσολαβήσει για την αμοιβαία απελευθέρωση των ομήρων. «Μακαριότατε», τόνιζε, «είναι γνωστό ότι οι Άγγλοι και αι κυβερνητικαί αρχαί από της πρώτης ημέρας της παρούσης ανωμάλου καταστάσεως προέβησαν εις αθρόας συλλήψεις πολιτών, μεταξύ των οποίων πολλοί γέροντες, γυναίκες και παιδιά…Το ΕΑΜ παρά την ανωτέρω κατάστασιν, δεν προέβη εις ανάλογα μέτρα μέχρι προ δεκαημέρου περίπου, οπότε προ των εντεινομένων τρομοκρατικών μεθόδων των αντιπάλων ηναγκάσθη υπεραμυνόμενον της ζωής και της ακεραιότητος των κρατουμένων χιλιάδων οπαδών του, να προβεί και αυτό εις την σύλληψιν αριθμού τινός προσώπων κατά μεγάλην πλειοψηφίαν δωσιλόγων…» Σε ένδειξη καλής θέλησης μάλιστα, η ΚΕ του ΕΛΑΣ διέταξε αυθημερόν «αυτοπροαιρέτως και μονομερώς» την απόλυση «των μη βαρυνομένων ατομικώς με εγκλήματα γυναικών, καθώς και εκείνων που είναι πιο εξασθενισμένοι, ανεξάρτητα από φύλο και ηλικία» (Διαταγή υπ’ αρ. 712/28.12.44). Καμιά αντίστοιχη κίνηση, ωστόσο, δεν έγινε από την άλλη πλευρά.[2]

***

[1] Ριζοσπάστης, 29/12/1944

[2] Βλ. Νίκανδρος Κεπέσης, Δεκέμβρης του 1944, σελ.374, 379-380, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1994.

Πηγή: «Δεκέμβρης του ’44: Κρίσιμη ταξική σύγκρουση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2014 – Αναστάσης Γκίκας, «Το χρονικό του Δεκέμβρη 1944″

Χρονολογικό αφιέρωμα στο Δεκέμβρη του 1944: 27 Δεκέμβρη

Τσόρτσιλ, Πλαστήρας και Ίντεν

Τη δεύτερη μέρα της διάσκεψης επήλθε συμφωνία για το θέμα της αντιβασιλείας.[1] Ο Γ. Σιάντος επανέλαβε τη θέση του ΕΑΜ για συγκρότηση κυβέρνησης «πραγματικής εθνικής ενότητας» με πρωθυπουργό «κοινής εμπιστοσύνης», στην οποία ο ΕΛΑΣ θα παρέδιδε τον οπλισμό του. Απαραίτητος όρος, η υιοθέτηση προγράμματος από τη νέα κυβέρνηση, που θα περιελάμβανε: την τιμωρία των δοσιλόγων, την εκκαθάριση του κρατικού μηχανισμού, τη διάλυση της Χωροφυλακής, την αποστράτευση όλων των εθελοντικών στρατιωτικών σχηματισμών και τη συγκρότηση εθνικού στρατού. Όσον αφορά τη σύνθεση της κυβέρνησης το ΕΑΜ ζητούσε συμμετοχή σε ποσοστό 40-50%, τα υπουργεία Εσωτερικών και Δικαιοσύνης, καθώς και τα υφυπουργεία Στρατιωτικών και Εξωτερικών. Τέλος, πρότεινε να διενεργηθούν εθνικές εκλογές τον Απρίλη του 1945 και δημοψήφισμα για το πολιτειακό δύο μήνες πριν.

Οι Ράλλης, Θεοτόκης και Τσαλδάρης αποχώρησαν από τη διάσκεψη «με τη δήλωση του πρώτου ότι οι προτάσεις [σ.σ. του ΕΑΜ] σημαίνουν κομμουνιστικοποίηση του κράτους. Ο Πλαστήρας δήλωσε ότι αν γίνουν δεκτές οι προτάσεις θα φύγει από την Ελλάδα. ΣΙΑΝΤΟΣ: Αυτό είναι ζήτημα δικό σας. Αλλά νομίζω ότι το κακό δεν θα είναι μεγάλο.» Τελικά, μετά από διάφορες ενστάσεις και αντεγκλήσεις, αποφασίστηκε η αναβολή της διάσκεψης για άλλη μέρα (όπως αποδείχθηκε σύντομα, επ’ αόριστον).[2] Ο Τσόρτσιλ συναντήθηκε με τον Δαμασκηνό και του ανακοίνωσε την πρόθεσή του να ζητήσει από το βασιλιά Γεώργιο να τον ορίσει αντιβασιλέα. Ο Δαμασκηνός δέχτηκε, υποσχόμενος πως «θα επιχειρήσει το σχηματισμό κυβερνήσεως χωρίς τη συμμετοχή σ’ αυτήν κομμουνιστών.»[3] Το βράδυ, ο Τσόρτσιλ δήλωσε στον Τύπο: «Είμεθα απολύτως αποφασισμένοι, όπως ολόκληρος η περιοχή αυτή εκκαθαριστεί από ενόπλους, οι οποίοι δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχο οποιασδήποτε αναγνωρισμένης κυβερνήσεως…Θα χρησιμοποιήσωμεν οσαδήποτε δυνάμεις χρειασθώσι προς τούτο δια να επιτύχωμεν τον αντικειμενικόν μας αυτόν σκοπόν.»[4]

Στα μέτωπα των μαχών, σε αντίθεση με τη σχετική ανάπαυλα της προηγούμενης μέρας, σημειώθηκε γενικευμένη επίθεση κατά του ΕΛΑΣ. Οι επιχειρήσεις σε Νέα Σμύρνη, Μπραχάμι, Άη Σώστη και Κατσιπόδι αναχαιτίστηκαν με επιτυχία. Το ίδιο και στη Δραπετσώνα. Οι Χίτες, που είχαν καταλάβει θέσεις στο Μοσχάτο, αναγκάστηκαν αυθημερόν να τις εγκαταλείψουν. Η ΙΙ Μεραρχία του ΕΛΑΣ ενήργησε επιδρομή κατά του αεροδρομίου του Χασανίου. Οι Βρετανοί κατέλαβαν το Ψυρρή, περικυκλώνοντας τους μαχητές του ΕΛΑΣ, που συνέχισαν την ηρωική τους αντίσταση μη εγκαταλείποντας τις θέσεις τους.

***

[1] Για τον ορισμό δηλαδή ενός αντιβασιλέα ως προσωρινό-διαμεσολαβητικό κρίκο για την λύση των συγκρούσεων και την διευθέτηση του κυβερνητικού προβλήματος. Υπέρ τάχθηκαν οι Καφαντάρης, Σοφούλης, Μυλωνάς, Σοφιανόπουλος, Πλαστήρας, Μάξιμος, Γονατάς, Κανελλόπουλος και οι εκπρόσωποι του ΕΑΜ. Κατά οι Θεοτόκης, Αλεξανδρής, Τσαλδάρης, Στεφανόπουλος και Παπανδρέου.

[2] Βλ. Νίκανδρος Κεπέσης, Ο Δεκέμβρης του 1944, σελ.295-296, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1994.

[3] Ουίνστον Τσόρτσιλ, Απομνημονεύματα, τομ.6, β.1, σελ.280

[4] Στρατάρχης Αλεξάντερ, Πολιτικά Απομνημονεύματα, στην Καθημερινή, 12/3/1961

Πηγή: «Δεκέμβρης του ’44: Κρίσιμη ταξική σύγκρουση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2014 – Αναστάσης Γκίκας, «Το χρονικό του Δεκέμβρη 1944″