Χρονολογικό αφιέρωμα στο Δεκέμβρη του 1944: 29 και 30 Δεκέμβρη

«Όλοι στα Οδοφράγματα» ΕΑΜ

29 Δεκέμβρη: Η πίεση στο Ανεξάρτητο Απόσπασμα του ΕΛΑΣ στο μέτωπο Αμπελόκηποι-Γηροκομείο εντάθηκε. Το Α’ ΣΣ του ΕΛΑΣ αποφάσισε την ενίσχυσή του με το 5^ο Σύνταγμα Προαστίων. Στον Πειραιά, ο ΕΛΑΣ, δίχως πλέον εφεδρείες και με ελάχιστα πυρομαχικά, συνέχισε παρόλα αυτά να αποκρούει με επιτυχία τις επιθετικές ενέργειες των Βρετανών στη Δραπετσώνα, βελτιώνοντας μάλιστα ελαφρώς τις θέσεις του. Στο κέντρο ανακατέλαβε το μύλο Κουμουντάρου, ενώ ανέτρεψε επίθεση Χιτών στην περιοχή Ν. Φαλήρου-Μοσχάτου.

Σύμφωνα με αναφορά του Α’ ΣΣ στην ΚΕ του ΕΛΑΣ, το βράδυ της 29^ης Δεκέμβρη η δύναμη και διάταξη των ΕΛΑΣίτικων δυνάμεων από το Βοτανικό έως το Γηροκομείο είχαν ως εξής:

«α) Μικτό Απόσπασμα: Μπαρουτάδικο-Ιερά Οδός-Κων/λεως-ΣΠΑΠ σε βάθος μέχρι Ακαδημία Πλάτωνος. Δύναμη 1.050 μαχητές.

β) 4^ο Σύνταγμα: Βάθη-Μεταξουργείο-Ομόνοια. Δύναμη 800.

γ) 3^ο Σύνταγμα: Νεάπολη-Φυλακές Αβέρωφ-Λεωφ. Αλεξάνδρας (Εξάρχεια-Πευκάκια-Ομόνοια). Δύναμη 700 άνδρες.

δ) Ανεξάρτητο Απόσπασμα: Φυλακές Αβέρωφ-Αμπελόκηποι-Γηροκομείο. Δύναμη 1.100.

Σ’ αυτό πρέπει να προστεθεί και το 5^ο Σύνταγμα Προαστίων 400 μαχητών περίπου. Εφεδρεία του Σώματος: ένα Τάγμα του 7^ου κι ένας Λόχος 11^ου. Σύνολο 350 μαχητές.»[1]

Στο μέτωπο της Ηπείρου, ο ΕΛΑΣ εκτόπισε τον ΕΔΕΣ και από την Πρέβεζα. Ολόκληρη πλέον η Ήπειρος είχε ξεκαθαριστεί.

30 Δεκέμβρη: Νέα σφοδρή εχθρική επίθεση εκδηλώθηκε στην περιοχή Ταμπούρια-Δραπετσώνα. Ιδιαίτερα στο Νεκροταφείο της Αναστάσεως και το συνοικισμό της Ευγενείας, όπου η επιχείρηση πραγματοποιήθηκε ταυτόχρονα από δύο μεριές. Τα τμήματα του ΕΛΑΣ που υπερασπίζονταν την περιοχή αναγκάστηκαν σε σύμπτυξη, το βράδυ όμως αντεπιτέθηκαν ανακαταλαμβάνοντας τμήμα του συνοικισμού. Οι νέες προσπάθειες των Βρετανών να ανακτήσουν τα χαμένα εδάφη δεν καρποφόρησαν. Στα Εξάρχεια ο ΕΛΑΣ κατέλαβε την κλινική Σμπαρούνη, που είχε οχυρωθεί από τον αντίπαλο.

Το Α’ ΣΣ του ΕΛΑΣ έδωσε εντολή για την ανασύνταξη της Ι Ταξιαρχίας και του ΙΙ/34 Τάγματος Κρόνου που είχαν συμπτηχθεί στο Λιόπεσι μετά την ηρωική υποχώρηση από την Καισαριανή (σύνολο 750 άνδρες), προκειμένου να αξιοποιηθούν σε επιχειρήσεις «παρενόχλησης» του εχθρού στις Ανατολικές συνοικίες. Η ΙΙ Μεραρχία απάντησε εκθέτοντας τις αντικειμενικές δυσκολίες της ανασύνταξης ελλείψει όπλων και πυρομαχικών.

Στα άλλα μέτωπα, ο ΕΛΑΣ κατέλαβε και την Λευκάδα, αναγκάζοντας τα υπολείμματα του ΕΔΕΣ να διαφύγουν (με βρετανικά πλοία) στην Κέρκυρα.

Με σχετική του δήλωση ο βασιλιάς Γεώργιος Β’ διόρισε τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό αντιβασιλέα.

***

[1] Σπύρος Α. Κωτσάκης, Δεκέμβρης του 1944 στην Αθήνα, σελ.237, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1986.

Πηγή: «Δεκέμβρης του ’44: Κρίσιμη ταξική σύγκρουση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2014 – Αναστάσης Γκίκας, «Το χρονικό του Δεκέμβρη 1944″

Χρονολογικό αφιέρωμα στο Δεκέμβρη του 1944: 28 Δεκέμβρη

Οι μάχες στο κέντρο της Αθήνας συνεχίζονται

Ο εχθρός κατάφερε έπειτα από σκληρή μάχη να καταλάβει ολόκληρο το Ψυρρή και άρχισε να προωθείται προς το Μεταξουργείο. Οι ΕΛΑΣίτες υπερασπιστές του πολέμησαν μέχρι την τελευταία σφαίρα. Ελάχιστοι μπόρεσαν να διαφύγουν. Το βράδυ, μικτό απόσπασμα του ΕΛΑΣ ενήργησε καταδρομική επιχείρηση, φτάνοντας έως την οδό Πειραιώς και καταφέροντας σημαντικές απώλειες στον αντίπαλο. Ανάλογες καταδρομικές επιθέσεις έγιναν και σε άλλα σημεία της Αθήνας. Οι επιχειρήσεις των Βρετανών προς Φάρο-Κατσιπόδι και σε διάφορα σημεία ανατολικά της Λεωφόρου Συγγρού αναχαιτίστηκαν με επιτυχία.

Την ίδια μέρα ξεκίνησε από το πρωί γενική επίθεση κατά του Βύρωνα και της Καισαριανής από όλες τις κατευθύνσεις και με όλα τα μέσα. Ο ΕΛΑΣ αναγκάστηκε να αφήσει την γραμμή Ηλιουπόλεως προκειμένου να αποφύγει την αναπόφευκτη πια κύκλωσή του από άρματα μάχης. Πολλά τμήματά του αντιτάχθηκαν με σθένος για ώρες, ξέμειναν ωστόσο από πυρομαχικά. Το βράδυ δόθηκε από την Ι Ταξιαρχία το γενικό σύνθημα της υποχώρησης προς τον Υμηττό και σύμπτυξης στο Κορωπί-Λιόπεσι (Παιανία).

Οι Βρετανοί ενέργησαν άγριο κανονιοβολισμό του Περιστερίου. Πάνω από 100 ήταν οι νεκροί από τον άμαχο πληθυσμό. Άλλοι 7 πολίτες σκοτώθηκαν, όταν αεροπλάνα άνοιξαν πυρ κατά διανομής τροφίμων της Λαϊκής Επιτροπής στους Αμπελόκηπους.[1]

Τέλος, στις 28 Δεκέμβρη η ΚΕ του ΕΑΜ έστειλε γράμμα προς τον Δαμασκηνό, κάνοντας έκκληση να μεσολαβήσει για την αμοιβαία απελευθέρωση των ομήρων. «Μακαριότατε», τόνιζε, «είναι γνωστό ότι οι Άγγλοι και αι κυβερνητικαί αρχαί από της πρώτης ημέρας της παρούσης ανωμάλου καταστάσεως προέβησαν εις αθρόας συλλήψεις πολιτών, μεταξύ των οποίων πολλοί γέροντες, γυναίκες και παιδιά…Το ΕΑΜ παρά την ανωτέρω κατάστασιν, δεν προέβη εις ανάλογα μέτρα μέχρι προ δεκαημέρου περίπου, οπότε προ των εντεινομένων τρομοκρατικών μεθόδων των αντιπάλων ηναγκάσθη υπεραμυνόμενον της ζωής και της ακεραιότητος των κρατουμένων χιλιάδων οπαδών του, να προβεί και αυτό εις την σύλληψιν αριθμού τινός προσώπων κατά μεγάλην πλειοψηφίαν δωσιλόγων…» Σε ένδειξη καλής θέλησης μάλιστα, η ΚΕ του ΕΛΑΣ διέταξε αυθημερόν «αυτοπροαιρέτως και μονομερώς» την απόλυση «των μη βαρυνομένων ατομικώς με εγκλήματα γυναικών, καθώς και εκείνων που είναι πιο εξασθενισμένοι, ανεξάρτητα από φύλο και ηλικία» (Διαταγή υπ’ αρ. 712/28.12.44). Καμιά αντίστοιχη κίνηση, ωστόσο, δεν έγινε από την άλλη πλευρά.[2]

***

[1] Ριζοσπάστης, 29/12/1944

[2] Βλ. Νίκανδρος Κεπέσης, Δεκέμβρης του 1944, σελ.374, 379-380, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1994.

Πηγή: «Δεκέμβρης του ’44: Κρίσιμη ταξική σύγκρουση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2014 – Αναστάσης Γκίκας, «Το χρονικό του Δεκέμβρη 1944″