Χρονολογικό αφιέρωμα στο Δεκέμβρη του 1944: 21 Δεκέμβρη

Από τις μάχες της Αθήνας

Ο εχθρός συνέχισε να «προωθεί τη διάταξιν του πεζικού του συστηματικώς. Ήδη άρχισε να δημιουργεί ισχυράς βάσεις εξορμήσεως εις τα πλευρά μας.» Επιμέρους νίκες, όπως το τσάκισμα της προέλασης μονάδας αποικιακών στρατευμάτων προς τη Δραπετσώνα, δεν ήταν πλέον ικανές να ανατρέψουν τη γενική ροή των πραγμάτων. «Το Ι Σύν/μα μετά ηρωικόν αγώνα κατ’ ουσίαν έχει διαλυθεί από τας βαρειάς απωλείας», ενώ η δύναμη του 3^ου και 4^ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ «έχει ελαττωθεί κατά το ήμισυ λόγω των απωλειών.» Εθελοντές να αναπληρώσουν τις απώλειες σε μαχητές υπήρχαν. Δεν υπήρχαν ωστόσο τα όπλα για να αναλάβουν μάχιμη δράση. Ακολούθως, όπως διαπίστωνε σε Δελτίο του το Α’ ΣΣ του ΕΛΑΣ, «δεν έχομεν πλέον τας δυνάμεις που απαιτούνται ίνα εκτελέσωμεν επιχειρήσεις ζωτικής σημασίας δια την σταθερότητα της διατάξεώς μας.»[1]

Η διάταξη των δυνάμεων του ΕΛΑΣ σε Αθήνα και Πειραιά στις 21-22 Δεκέμβρη είχε ως εξής: «ΙΙ Σύνταγμα Π: Από λόφους νοτίως Ν. Σμύρνης παραλλήλως Λεωφ. Συγγρού-Κοίτη Ιλισσού-Καισαριανή. Δυνάμεις με ΙΙ/34 και τμήμα 1^ου Συν/τος. Σύνολον 1.000 άνδρες με ένα ουλαμό Πεδινού Πυρ/κού. 3^ον Σ.Π: Από φυλακάς Αβέρωφ-προωθημένας δυνάμεις προς δασύλλιον Λυκαβητού-Καλλιδρομίου-μέχρι Λεωφ. Αλεξάνδρας-Πατησίων μέχρι τέρματος, δύναμις 850 άνδρες. 4^ον Σ.Π. Ψυρρή-πέριξ Ομονοίας. Δύναμις 750. 7^ον Απόσπασμα: Γ’ Στρατιωτικόν Νοσοκομείον μέχρι Γηροκομείου, δύναμις 1.000 άνδρες. VIII Ταξιαρχία: Τάγμα εις Πετράλωνα (μεταξύ Θησείου και Κάτω Πετράλωνα). Πέντε τάγματα εις περιοχήν Κολωνού-Πλάτωνος και Πυριτιδοποιείον. Δύναμις 1.200 άνδρες…Δύναμις Πειραιώς 1.300 οπλισμένοι εφεδρικού. Δύο Τάγματα 52 Συν/τος των 200 ανδρών έκαστον. Ένας λόχος ΕΠΟΝ δυνάμεως 80 ανδρών…»[2]

Την ίδια μέρα πραγματοποιήθηκε σε βάρος του ΚΚΕ και του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ μια από τις μεγαλύτερες προβοκάτσιες της περιόδου. Εκτελέστηκε από μέλη της πολιτοφυλακής Γαλατσίου-Πατησίων η πρωταγωνίστρια του Εθνικού Θεάτρου Ελένη Παπαδάκη, που τότε φιλοξενούσε ο ηθοποιός Δημήτρης Μυράτ. Αμέσως ο Καπετάνιος του Α’ ΣΣ του ΕΛΑΣ Σπ. Κωτσάκης έδωσε εντολή στον ΕΛΑΣίτη λοχαγό και διαμερισματάρχη Νίκο Ανδρικίδη για τη σύλληψη των υπευθύνων, οι οποίοι παραδέχθηκαν ενώπιον Ανταρτοδικείου πως ενήργησαν κατ’ εντολή των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών. Οι υπαίτιοι της δολοφονίας καταδικάστηκαν σε θάνατο και εκτελέστηκαν δημόσια στην πλατεία Κολιάτσου.[3]

Στην Ήπειρο άρχισαν οι επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ κατά των δυνάμεων του Ζέρβα. Ύστερα από σκληρή μάχη, ο ΕΛΑΣ συνέτριψε τα τμήματα του ΕΔΕΣ και μπήκε στην Άρτα.

***

[1] Δελτίον ώρας 20:30 της 21-12-44 του Α’ ΣΣ του ΕΛΑΣ, στο Σπύρος Α. Κωτσάκης, Δεκέμβρης του 1944 στην Αθήνα, σελ.192-193, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1986.

[2] Βλ. αντίστοιχα Δελτίον ώρας 20:30 της 21-12-44 του Α’ ΣΣ του ΕΛΑΣ και τηλεγράφημα ΧΙΙΙ Μεραρχίας προς ΟΜΣ-ΚΕ ΕΛΑΣ, 22-12-44, στο Σπύρος Α. Κωτσάκης, Δεκέμβρης του 1944 στην Αθήνα, σελ.194 και 200, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1986.

[3] Αξίζει να σημειώσουμε πως το 1945 ο Νίκος Ανδρικίδης παραπέμφθηκε σε κακουργιοδικείο κατηγορούμενος για δολοφονία των εκτελεστών της Παπαδάκη. Ο Ανδρικίδης καταδικάστηκε σε ισόβια. Θα καταδικαζόταν σε θάνατο, αν δεν ήταν για την κατάθεση του Δημήτρη Μυράτ, που τόνισε στο δικαστήριο ότι δίχως την παρέμβαση του κατηγορουμένου θα είχαν δολοφονηθεί και άλλοι αθώοι.

Πηγή: «Δεκέμβρης του ’44: Κρίσιμη ταξική σύγκρουση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2014 – Αναστάσης Γκίκας, «Το χρονικό του Δεκέμβρη 1944″