Χρονολογικό αφιέρωμα στο Δεκέμβρη του 1944: 16 Δεκέμβρη

Οδομαχίες στα Δεκεμβριανά

Η μέρα ξεκίνησε με ένταση των επιθετικών ενεργειών εγχώριων αστικών και βρετανικών δυνάμεων, με όλα τα μέσα, σε κάθε μέτωπο της Αθήνας και του Πειραιά.

Ο ΕΛΑΣ κατάφερε να αποκρούσει τις επιθέσεις Βρετανών και Χωροφυλάκων στου Ψυρρή, καθώς και στο Γουρδούτι, όπου κάθε σπιθαμή υπερασπίζονταν με πείσμα. Σ’ ένα οδόφραγμα 3 ΕΛΑΣίτες και ένας ΕΠΟΝίτης κατάφεραν να κρατήσουν τον εχθρό καθηλωμένο επί 3 ολόκληρες ώρες, οπλισμένοι μόλις με ένα αυτόματο και 3 αραβίδες. Μισή μέρα χρειάστηκαν οι πολλαπλάσιες και άριστα εξοπλισμένες βρετανικές δυνάμεις να κάμψουν την αντίσταση των 4 υπερασπιστών ΕΛΑΣιτών του εργοστασίου της ΕΘΕΛ και να το καταλάβουν. Οι απεγνωσμένες προσπάθειές τους, όμως, να διεισδύσουν στη συνοικία του Δουργουτίου (Νέος Κόσμος) απέτυχαν. Οι παράγκες είχαν γίνει πραγματικά κάστρα του αγώνα. Με επιτυχία εξουδετερώθηκαν επίσης οι απόπειρες διείσδυσης του εχθρού σε Καλλιθέα και Νέα Σμύρνη. Στην άμυνά τους διακρίθηκαν οι νεοσχηματισμένες διμοιρίες εθελοντών, που ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα των λαϊκών οργανώσεων και στις ανάγκες του αγώνα, μπήκαν μπροστά στη μάχη. Όπως π.χ. η λεγόμενη «Μεταξωτή Διμοιρία», που αποτελούνταν από σπουδαστές και Νεοσμυρνιώτες ΕΠΟΝίτες.

Στον Πειραιά, όπου νέες δυνάμεις αποβιβάζονταν διαρκώς υπό την κάλυψη των κανονιών του στόλου, η κατάσταση ήταν ακόμα πιο δύσκολη. Έως το βράδυ είχε χαθεί ο Προφήτης Ηλίας και το κέντρο του Πειραιά. Έπειτα από έναν ανηλεή ναυτικό βομβαρδισμό καταλήφθηκε και ο λόφος της Καστέλας. Οι 30 περίπου υπερασπιστές του ΕΛΑΣ έπεσαν όλοι ένας προς έναν μαχόμενοι επί ώρες σώμα με σώμα. Σημειώθηκαν ωστόσο και κάποιες επιτυχίες, όπως π.χ., η ανακατάληψη του εργοστασίου Κουγιούλη στην περιοχή Ν. Φαλήρου-Μοσχάτου.

Στις οδηγίες που εξέδωσε ο ΕΛΑΣ προς τις Διοικήσεις των Ταξιαρχιών υπογραμμίζονταν μεταξύ άλλων: «α) Υποχώρησις δεν θα συζητηθεί. Ο ΑΓΩΝ ΘΑ ΔΙΕΞΑΧΘΕΙ ΜΕΧΡΙΣ ΕΣΧΑΤΩΝ όσον μακροχρόνιος και σκληρός και αν είναι. β) Θα διεξαχθεί με ελαστικήν άμυναν…ενεργητική, πρωτότυπος, τολμηρά» και «επιθετική επιστροφή δια την ανακατάληψιν προσωρινώς απολεσθείσης εδαφικής λωρίδος…»[1]

***

[1] Σπύρος Α. Κωτσάκης, Δεκέμβρης του 1944 στην Αθήνα, σελ.154-155, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1986.

Πηγή: «Δεκέμβρης του ’44: Κρίσιμη ταξική σύγκρουση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2014 – Αναστάσης Γκίκας, «Το χρονικό του Δεκέμβρη 1944″