Χρονολογικό αφιέρωμα στο Δεκέμβρη του 1944: 13 Δεκέμβρη

Από τις μάχες του Δεκέμβρη στους δρόμους της Αθήνας

Ο ΕΛΑΣ κατέλαβε τα αεροδρόμια Τατοΐου και Ελευσίνας, ενώ συνέχισε να περισφίγγει τον κλοιό γύρω από το κέντρο της Αθήνας. Οι εμπροσθοφυλακές του είχαν διεισδύσει έως τις οδούς Σόλωνος και Σωκράτους, στην περιοχή της αγοράς και βρίσκονταν πλέον μόλις 1.000 μέτρα από ξενοδοχείο της «Μεγάλης Βρετανίας» και το Μέγαρο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού, όπου ήταν εγκατεστημένα τα επιτελεία των εγχώριων αστικών και των βρετανικών δυνάμεων. Οι Βρετανοί αποσύρθηκαν από τη Σχολή Ασυρμάτου και τις Φυλακές Συγγρού.

Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ στην Καισαριανή ενήργησαν αντεπίθεση προς τα Κουπόνια, σταθεροποιώντας το μέτωπο έως τα τέλη Δεκέμβρη. Δύναμη 15 ΕΛΑΣιτών με επικεφαλής τον Καπετάνιο του Τάγματος Καισαριανής Ορέστη και το Διοικητή του 3^ου Λόχου Βουτυρά διείσδυσαν έως την περιοχή όπου ήταν στρατοπεδευμένα 2 Τάγματα της Ορεινής Ταξιαρχίας και τα αιφνιδίασαν. Ακολούθησε μια από τις ηρωικότερες συγκρούσεις του Δεκέμβρη, όπου οι συντριπτικά λιγότεροι μαχητές του ΕΛΑΣ περικυκλώθηκαν και αρνούμενοι να παραδοθούν πολέμησαν μέχρι την τελευταία σφαίρα. Όσοι δεν έπεσαν νεκροί στη διάρκεια της μάχης κατακρεουργήθηκαν επί τόπου αμέσως μετά: ούτε τραυματίες, ούτε αιχμάλωτοι. Σύμφωνα με την ιατροδικαστική έκθεση, μόνο το πτώμα του Κατετάν Ορέστη, είχε 50 χτυπήματα από μαχαίρι στο στήθος και το κεφάλι.[1]

Στον Πειραιά, ο ΕΛΑΣ χτύπησε το Μέγαρο Σπυράκη και την Ηλεκτρική, όπου στρατωνίζονταν Βρετανοί και Χίτες, προξενώντας τους μεγάλες απώλειες. Στο μεταξύ, οι αφίξεις νέων ενισχύσεων του εχθρού συνεχίστηκαν όλη τη μέρα στην ακτογραμμή Καστέλας-Παλαιού Φαλήρου. Στη δύναμη του ΕΛΑΣ προστέθηκε η ΧΙΙΙ Μεραρχία (Στερεάς), δύναμης 2.500 ανδρών. Ο ΕΛΑΣ αναδιάταξε τις γραμμές του και το βράδυ της 13^ης προς 14^ης Δεκέμβρη επιχείρησε δυναμική επίθεση στη γραμμή Μοσχάτο-Φάληρο, η οποία στέφθηκε με μεγάλη επιτυχία: ανατινάχθηκε το Διοικητήριο ενός Συντάγματος και κτίρια που χρησιμοποιούνταν ως στρατώνες ή όρχοι οχημάτων, αιχμαλωτίστηκαν 120 Βρετανοί και αποικιακοί στρατιώτες, ενώ κυριεύτηκε σημαντικός –και απόλυτα αναγκαίος- οπλισμός, πυρομαχικά, κοκ.

Στο μέτωπο τις σίτισης, οι Βρετανοί παρεμπόδισαν τη διανομή αλευριού από το Διεθνή Ερυθρό Σταυρό στις ελεύθερες περιοχές της Αθήνας και του Πειραιά, καθώς και την αποστολή γάλακτος στα νοσοκομεία. Το δύσκολο έργο του επισιτισμού έπεσε στους ώμους της Παναθηναϊκής και Παμπειραϊκής Λαϊκής Επιτροπής, στις οποίες υπάγονταν δεκάδες συνοικιακές Λαϊκές Επιτροπές.[2]

***

[1] Οι Ανατολικές Συνοικίες το Δεκέμβρη του 1944, σελ.32, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2014.

[2] Οι Λαϊκές Επιτροπές συγκρότησαν ένα αξιοθαύμαστο δίκτυο καταγραφής, συγκέντρωσης και διανομής των διαθέσιμων αποθεμάτων της πρωτεύουσας. Χιλιάδες τρόφιμα και άλλα ήδη πρώτης ανάγκης μοιράστηκαν στις λαϊκές συνοικίες, εκατοντάδες συσσίτια οργανώθηκαν για τα παιδιά, τους απόρους, τους πρόσφυγες των βομβαρδισμών, κοκ. Μόνο το 6^ο κλιμάκιο της Παναθηναϊκής Επιτροπής (Ανατολική Αθήνα) διένειμε μέσα στο Δεκέμβρη: «2.900.000 μερίδες ψωμί…31.000 κουτιά γάλα, 250 οκ. γάλα σκόνη, 11.500 οκ. μακαρόνια που επιτάχθηκαν από τις αποθήκες του ΔΕΣ (εργοστάσια ΕΒΣΚ), 6.000 μερίδες μπακαλιάρο, 17.200 μερίδες κρέας που αγοράστηκε από κτηνοτρόφους της Αττικής, 500 οκ. σταφίδα, 14.000 οκ. όσπρια (από επιτάξεις και ενίσχυση της Π.Λ.Ε.). Ζάχαρη 600 οκ. (μοιράστηκε στους αρρώστους, στον ΕΛΑΣ και τα νοσοκομεία), σαπούνι 350 οκ. (από επίταξη). Σπίρτα 148.000 κουτιά (επίταξη Μονοπώλ. Παγκρατίου). Πετρέλαιο 100 δοχεία (επίταξη Μονοπώλ. Ν. Κόσμου). Λάδι 1.500 οκ. Ξύλα 190.000 οκ. Κάρβουνα 12.000. Αλάτι 2 ½ τόνοι (επίταξη Μονοπώλ. Παγκρατίου). Τσιγάρα 100.000 κούτες. Κονιάκ 150 οκ. (επίταξη). Λαχανικά 16.000 οκ. (από κήπους Κολωνού-Σφαγείων). Σούπες 6.500 κουτιά (από εράνους). Φάρμακα, που διατέθηκαν στα νοσοκομεία, 2.500 πάκα γάζες, 4.000 ασπιρίνες, 3.000 επίδεσμοι, 8 κιλά βάμμα ιωδίου και ένα μεγάλο αριθμό από σπεσιαλιτέ και ενέσεις.» Βλ. Οι Ανατολικές Συνοικίες το Δεκέμβρη του 1944, σελ.46, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2014.

Πηγή: «Δεκέμβρης του ’44: Κρίσιμη ταξική σύγκρουση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2014 – Αναστάσης Γκίκας, «Το χρονικό του Δεκέμβρη 1944″