Χρονολογικό αφιέρωμα στο Δεκέμβρη του 1944: 12 Δεκέμβρη

Οι Ταγματασφαλίτες όχι μόνο δεν τιμωρήθηκαν, αλλά επιστρατεύτηκαν και στην πρώτη γραμμή της «εθνικοφροσύνης» στις μάχες του Δεκέμβρη και μετέπειτα

Μετά την ολοκληρωτική κατάληψη της Σχολής Ευελπίδων ο ΕΛΑΣ κινητοποιήθηκε κατά των βρετανικών εγκαταστάσεων στα «Παραπήγματα» (Μέγαρο Μουσικής), όπου έδρευε σημαντική στρατιωτική δύναμη, συνεπικουρούμενη από τανκς και πυροβολικό. Έπειτα από πολύωρη μάχη, που κράτησε έως τις πρωινές ώρες της επόμενης μέρας, ο ΕΛΑΣ επικράτησε, πιάνοντας 200 περίπου Βρετανούς αιχμαλώτους και αρκετό οπλισμό. Ξεκίνησε η επίθεση του ΕΛΑΣ κατά της Γενικής Ασφάλειας. Στον Πειραιά, ο ΕΛΑΣ κατέλαβε αιφνιδιαστικά το κτίριο της βρετανικής αστυνομίας στην οδό Σωκράτους, ενώ οι Βρετανοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα γραφεία της Κομματικής Οργάνωσης Πειραιά (ΚΟΠ) του ΚΚΕ. Οι μάχες συνεχίστηκαν στο Φάληρο, ενώ στην Ελευσίνα ο ΕΛΑΣ ακινητοποίησε και αφόπλισε βρετανική στρατιωτική δύναμη. Στον Βύρωνα κατέφθασε το Τάγμα Κρόνου του ΕΛΑΣ, έχοντας ωστόσο υποστεί σοβαρές απώλειες στην προσέγγισή του προς την πόλη λόγω των βομβαρδισμών. Την ίδια μέρα προστέθηκε στον ΕΛΑΣ και η Ταξιαρχία Ιππικού με 400 άνδρες (μηχανοκίνητο τμήμα).

Από την άλλη μεριά, ισχυρές δυνάμεις της Ορεινής Ταξιαρχίας με τη συνδρομή βρετανικών τανκς έβαλλαν κατά του «Σωτηρία», το οποίο υπεράσπιζε μόνο ο ΙΙΙ/42 λόχος του ΕΛΑΣ. Οι μάχες κράτησαν από τις 2 το μεσημέρι έως αργά τη νύχτα και οι μαχητές του ΙΙΙ/42 αναγκάστηκαν σε υποχώρηση έχοντας υποστεί σοβαρές απώλειες. Τμήματα της Ορεινής Ταξιαρχίας κατάφεραν επίσης να καταλάβουν το λόφο του Αράπη, τον οποίο και οχύρωσαν με πυροβολικό και πολυβολεία. Ωστόσο, «το ίδιο βράδυ ξεκινάει για να τον ανακαταλάβει μια Διμοιρία από ανταρτοεπονίτες…Το εγχείρημα αυτό είναι σωστή τρέλα, γιατί ο εχθρός είναι καλά οχυρωμένος και υπερτερεί σημαντικά σε οπλισμό. Αλλά και σε ποια περίπτωση μεσ’ το Δεκέμβρη δε συνέβαινε το ίδιο; Οι ΕΛΑΣίτες πλησιάζουν αθόρυβα τα πολυβολεία και αιφνιδιαστικά πέφτουν πάνω στους Ριμινίτες. Η φρουρά του Αράπη εξοντώνεται μέσα σε πέντε λεπτά και όσοι γλίτωσαν κατρακυλάν την πλαγιά του αλαφιασμένοι.» Ο λόφος κατέστη αδύνατο να κρατηθεί από τον ΕΛΑΣ εξαιτίας της έκθεσής του στους βομβαρδισμούς. Ούτε όμως και οι Ριμινίτες τόλμησαν ξανά να τον καταλάβουν. Παρέμεινε έτσι έκτοτε «νεκρή ζώνη.»[1]

Θηριωδίες σημειώθηκαν στο Α’ Αστυνομικό Τμήμα, όπου δολοφονήθηκαν κρατούμενοι, αλλά και στο «Σωτηρία», όπου οι Χίτες βασάνισαν απάνθρωπα τους αρρώστους. Οι Βρετανοί συγκέντρωσαν στο Ελληνικό περίπου 1.000 αμάχους, τους οποίους και έκλεισαν στα συρματοπλέγματα. Οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί κατά του άμαχου πληθυσμού εντάθηκαν και επεκτάθηκαν. Στο Χατζηκυριάκειο τα θύματα έφτασαν τους 250.

Άρχισε η απόβαση από θάλασσα και αέρα της 4^ης Ινδικής και 46^ης Βρετανικής Μεραρχίας, που αποσπάστηκαν από το Ιταλικό μέτωπο. Ο «λαιμός» της Τερψιθέας στον Πειραιά αποκλείστηκε από ινδικά αποικιακά στρατεύματα και βρετανικά άρματα μάχης. Στην πρωτεύουσα κατέφθασαν επίσης ο Βρετανός υπουργός για τις υποθέσεις Μέσης Ανατολής Χ. ΜακΜίλαν και ο αρχιστράτηγος των συμμαχικών δυνάμεων Μεσογείου στρατάρχης Αλεξάντερ. Αξιολογώντας την κατάσταση, ο Αλεξάντερ τηλεγράφησε άμεσα στον στρατηγό Ουίλσον διατάσσοντας την «μεταφοράν αεροπορικώς μιας Μεραρχίας, το ταχύτερον δυνατόν, από τας δυνάμεις μας εξ Ιταλίας.»[2]

Την ίδια μέρα, σύμφωνα με τον τότε υφυπουργό Στρατιωτικών Λεωνίδα Σπαή, αποφασίστηκε και η μαζική χρησιμοποίηση των Ταγμάτων Ασφαλείας κατά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. «Η εισήγηση», παραδέχτηκε 3 δεκαετίες αργότερα, «ήταν των Άγγλων και η απόφαση δική μου. Ήταν πόλεμος πλέον και κάθε μέτρο φαίνεται ‘επιβεβλημένο’. Δε θέλω να δικαιολογήσω την πράξη μου, αλλά δε γινόταν αλλιώς, η στρατιωτική μας δύναμη ήταν ανύπαρκτη. Συνολικά υπήρχαν 27.000 άνδρες των ταγμάτων Ασφαλείας. Χρησιμοποιήσαμε 12.000, τους λιγότερο εκτεθειμένους…»[3]

Έπειτα από αίτημα του Σκόμπι, πραγματοποιήθηκε ανεπίσημη συνάντηση με εκπρόσωπο του ΕΑΜ (Μ. Πορφυρογέννης), όπου έθεσε ως όρους για τον τερματισμό των εχθροπραξιών την εκκένωση της Αττικής από τις δυνάμεις του μόνιμου ΕΛΑΣ και τον αφοπλισμό «των οπαδών του ΕΛΑΣ» στην Αθήνα. Η ΚΕ του ΕΛΑΣ απάντησε στις 14 Δεκέμβρη αποδεχόμενη τους παραπάνω όρους με την προϋπόθεση ωστόσο να αποσυρθούν ταυτόχρονα από την πρωτεύουσα οι δυνάμεις της Ορεινής Ταξιαρχίας και του Ιερού Λόχου, να αφοπλιστεί και να τεθεί εκτός υπηρεσίας η Χωροφυλακή, να αφοπλιστούν και να παραδοθούν στη δικαιοσύνη οι ταγματασφαλίτες, να πάψει η βρετανική ανάμειξη στα εσωτερικά της Ελλάδας και να σχηματιστεί κυβέρνηση «πραγματικής Εθνικής Ενώσεως, η οποία θα ρυθμίσει Δημοκρατικώς το όλον Πολιτικόν και στρατιωτικόν πρόβλημα της Χώρας.» Οι προτάσεις αυτές δεν έγιναν δεκτές από τον Σκόμπι.[4]

Στο μέτωπο της Ανατολικής Μακεδονίας, οι συγκρούσεις με τις δυνάμεις του Τσαούς Αντόν έληξαν με συντριπτική νίκη του ΕΛΑΣ.

***

[1] Οι Ανατολικές Συνοικίες το Δεκέμβρη του 1944, σελ.31-32, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2014.

[2] Απομνημονεύματα, όπως παρατίθεται στο Σόλων Ν. Γρηγοριάδης, Δεκέμβρης-εμφύλιος, 1944-1949, σελ.144, εκδ. Κ. Καπόπουλος, Αθήνα, 1984.

[3] Πολιτικά Θέματα, 4/12/1974. Μεταξύ των ταγματασφαλιτών που «αξιοποιήθηκαν» ήταν και οι μετέπειτα δικτάτορες Παπαδόπουλος και Μακαρέζος.

[4] ΚΕ του ΚΚΕ, Χρονικό Αγώνων και Θυσιών του ΚΚΕ, τομ.1^ος, σελ.240, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1986.

Πηγή: «Δεκέμβρης του ’44: Κρίσιμη ταξική σύγκρουση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2014 – Αναστάσης Γκίκας, «Το χρονικό του Δεκέμβρη 1944″