Χρονολογικό αφιέρωμα στο Δεκέμβρη του 1944: 5 Δεκέμβρη

Οδοφράγματα του ΕΛΑΣ φτιαγμένα από ράγες ενάντια σε αγγλικά τανκ

Τις πρώτες πρωινές ώρες ο Τσόρτσιλ απέστειλε οδηγίες στους Ουίλσον, Σκόμπι και Λήπερ. Στον πρώτο υπογράμμισε πως «πρώτος σκοπός μας με προτεραιότητα υπέρτατης τάξεως είναι νίκη στην Αθήνα», εξασφαλίζοντας την αποστολή νέων βρετανικών δυνάμεων. Αντίστοιχα, στον Σκόμπι τόνισε: «Είσθε υπεύθυνος για την τήρηση της τάξης στην Αθήνα και πρέπει να εξουδετερώσετε ή να συντρίψετε όλες τις δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που θα πλησιάσουν προς την πόλη…Μην διστάσετε πάντως να ενεργείτε σαν να βρίσκεστε σε κατεχόμενη πόλη, όπου έχει ξεσπάσει τοπική εξέγερση…»[1]

Στην πρωτεύουσα η γενική απεργία συνεχίστηκε με καθολική επιτυχία. Οι απεγνωσμένες προσπάθειες Χιτών και Χωροφυλακής να σπάσει η απεργία στην Εθνική Τράπεζα δεν ευοδώθηκαν. Δεκάδες συνεργεία ΕΠΟΝιτών όργωσαν από τα χαράματα τις εργατογειτονιές καλώντας τον κόσμο σε κινητοποίηση. Πράγματι, εκατοντάδες χιλιάδες λαού πλημμύρισαν για μια ακόμη φορά το κέντρο της Αθήνας. Στα Χαυτεία η πορεία δέχθηκε και πάλι «ταυτόχρονη δολοφονική επίθεση από το ξενοδοχείο ‘Μητρόπολις’…και από ένα οίκημα της οδού Πατησίων. Χειροβομβίδες ρίχτηκαν κατά του άοπλου πλήθους και πυροβολισμοί με αυτόματα και οπλοπολυβόλα. Ο λαός γονάτισε, χωρίς να κινηθεί, ενώ οι γυναίκες που είχαν πάρει μέρος στη διαδήλωση ζωσμένες με ελληνικές σημαίες τραγουδούσαν: ‘Στο τίμιο λάβαρο πάντα πιστοί…’ Στο μεταξύ έφτασαν άντρες του ΕΛΑΣ και άρχισαν την πολιορκία του ξενοδοχείου ‘Μητρόπολις’ του άντρου αυτού των δολοφόνων.»[2] Ο απολογισμός: 30 νεκροί και πάνω από 100 τραυματίες. Γενικότερα, η τρομοκρατία κατά του λαϊκού κινήματος, με συλλήψεις, βασανισμούς, δολοφονίες, κλπ., εντάθηκε, η κυκλοφορία απαγορεύτηκε μετά τις 17:30, καθώς και η οποιαδήποτε είσοδος-έξοδος από την Αθήνα. Η πρωτοβουλία των κινήσεων όμως ανήκε στον ΕΛΑΣ.

Η ΚΕ του ΕΛΑΣ εξέδωσε διαταγή προς το Α’ ΣΣ να εκκαθαρίσει τις συνοικίες και να τις κρατήσει ελεύθερες. Ακολούθως, συνεχίστηκαν οι επιχειρήσεις κατά των αστυνομικών τμημάτων που δεν είχαν ακόμα εξουδετερωθεί. Υπήρχαν βεβαίως και περιπτώσεις, όπως του Τάγματος Εθνοφυλακής Κορωπίου, το οποίο προσχώρησε σχεδόν σύσσωμο στον ΕΛΑΣ, ή του 3^ου Τάγματος της Αθήνας, που διαλύθηκε από την ίδια την κυβέρνηση διότι δεν ενέπνεε εμπιστοσύνη! Ο κλοιός του ΕΛΑΣ περισφίχτηκε γύρω από την Ειδική Ασφάλεια, την Ανώτερη Διοίκηση της Χωροφυλακής, κ.α. εστίες του εχθρού. Έως το βράδυ είχαν καταληφθεί: οι φυλακές Συγγρού (όπου ήταν οχυρωμένη η φρουρά και 120 περίπου δωσίλογοι-κρατούμενοι), η Εφορία Υλικού Πολέμου, η έδρα των Χιτών στη Σόλωνος 108, κ.α. Οι βρετανικές δυνάμεις επενέβησαν επανειλημμένα: στις φυλακές Συγγρού (όπου κατάφεραν να περισώσουν αρκετούς δωσίλογους, αλλά είχαν και τους πρώτους 2 νεκρούς), στην Εφορία Υλικού Πολέμου (την οποία ανακατέλαβαν με τη συνδρομή ισχυρής δύναμης αρμάτων μάχης) και αλλού.

Στο Πολυτεχνείο μάλιστα (το οποίο είχε νωρίτερα καταλάβει και τώρα υπερασπιζόταν ο λόχος σπουδαστών «Λόρδος Βύρων» του ΕΛΑΣ), οι Βρετανοί εισέβαλαν με παρόμοιο τρόπο όπως η Χούντα 69 χρόνια αργότερα: «Ζώσανε το Πολυτεχνείο κι ένα τανκ έπεσε πάνω στην κεντρική σιδερένια πύλη και την έριξε. Ένα τμήμα τους μπήκε αιφνιδιαστικά στο κτήριο της Γραμματείας και άρχισε να ρίχνει πισώπλατα στους σπουδαστές που πολεμούσαν απ’ τα παράθυρα και σ’ όσους βρίσκονταν στο διάδρομο.» Ο επικεφαλής των βρετανικών στρατευμάτων απείλησε τους σπουδαστές-μαχητές πως, αν δεν παραδίδονταν αμέσως, θα τους εξόντωναν όλους. Εκείνοι όμως πολέμησαν παλικαρίσια απέναντι στις υπέρτερες δυνάμεις που είχαν απέναντί τους και τελικά όταν νύχτωσε κατάφεραν να διαφύγουν. Οι Βρετανοί αποσύρθηκαν και την επόμενη μέρα ο λόχος σπουδαστών επέστρεψε ανακαταλαμβάνοντας όλα τα κτίρια του Πολυτεχνείου.[3]

Το απόγευμα, το μεγαλύτερο μέρος της Ορεινής Ταξιαρχίας κατέλαβε θέσεις στο κέντρο της Αθήνας (Πανεπιστημίου-Ακαδημίας), ενώ στον Πειραιά το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό αποβίβασε νέες δυνάμεις στο μέγαρο Βάτη. Στο αεροδρόμιο του Χασανίου (Ελληνικό) κατέφθασαν 40 μεταγωγικά αεροπλάνα μεταφέροντας 1.500 Βρετανούς στρατιώτες.

Και ο ΕΛΑΣ όμως ενισχύθηκε (αν και ομολογουμένως σε πολύ μικρότερο βαθμό, σε άντρες και οπλισμό). Το βράδυ κατέφθασε στο Βύρωνα έπειτα από μακρά εξουθενωτική πορεία ένα Σύνταγμα του ΕΛΑΣ Κορίνθου. Η υποδοχή του λαού ήταν συγκινητική: «Χωρίς χρονοτριβή τους προσφέρθηκε από το λαό, ό,τι ήτανε δυνατό στις περιστάσεις εκείνες να τους ξεκουράσει, και ύστερα να πλυθούνε και να φάνε. Ένα συνεργείο γυναικών με τις ραπτομηχανές τους, εγκατασταθήκανε στα γρήγορα…και έραβε συνέχεια όλη εκείνη τη νύχτα, από τόπια κάμποτ που τους έφερε η Λαϊκή Επιτροπή της Ν. Ελβετίας…»[4] Οι αστείρευτες δυνάμεις και το μεγαλείο της ψυχής του λαϊκού παράγοντα αποτυπώθηκαν εκείνο το βράδυ και στον Πειραιά, όπου νέοι, γέροι, άνδρες, γυναίκες, σύσσωμος ο λαός, ρίχτηκαν στη μάχη των οδοφραγμάτων. Σχεδόν 2.000 οδοφράγματα υψώθηκαν στον Πειραιά, μόνο το βράδυ της 5^ης προς 6^ης Δεκέμβρη!

Το ίδιο βράδυ το Α’ ΣΣ του ΕΛΑΣ εξέδωσε διαταγή σχετικά με τη μεταχείριση των αιχμαλώτων, τονίζοντας: «Παρακαλούμεν όπως λάβετε τα αναγκαία μέτρα δια την ασφάλειαν της ζωής των συλλαμβανομένων αιχμαλώτων (αστυνομικών, χωροφυλάκων, κλπ.)…Απαγορεύεται η κακομεταχείρισις και η αφαίρεσις της ζωής αυτών…Οι δωσίλογοι εκ των αιχμαλώτων δεν πρόκειται να αποφύγωσι τας ποινάς οίτινες επισύρουσιν οι άδικοι πράξεις αυτών, πλην αυταί θα επιβάλλονται νομίμως και υπό της αρμοδίας αρχής.»[5]

Στις 5 του Δεκέμβρη διακόπηκε η ηλεκτροδότηση στην περιοχή της πρωτεύουσας.

***

[1] Βλ. Σόλων Ν. Γρηγοριάδης, Δεκέμβρης-Εμφύλιος 1944-1949, σελ.118, εκδ. Κ. Καπόπουλος, Αθήνα, 1994 και Σπύρος Α. Κωτσάκης, Δεκέμβρης του 1944 στην Αθήνα, σελ.78-79, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1986.

[2] Ριζοσπάστης, 6/12/1944

[3] Σπύρος Τζουβέλης, Μέρες και νύχτες του Δεκέμβρη, σελ.11-14, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα, 2003.

[4] Βλ. Μενέλαος Χαραλαμπίδης, «Τα Δεκεμβριανά στις Ανατολικές Συνοικίες της Αθήνας», στο Δεκέμβρης ’44: Οι μάχες στις γειτονιές της Αθήνας, σελ.74, εκδ. Ε-Ιστορικά, Αθήνα, 2010. Για τις Λαϊκές Επιτροπές βλ. στη συνέχεια.

[5] Όπως παρατίθεται στο Αυτός ήταν ο Δεκέμβρης: Η ένοπλη απάντηση του λαού στην Αγγλική κατοχή, σελ.76-77, εκδ. Φιλίστωρ, Αθήνα, 2004.

Πηγή: «Δεκέμβρης του ’44: Κρίσιμη ταξική σύγκρουση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2014 – Αναστάσης Γκίκας, «Το χρονικό του Δεκέμβρη 1944″