Το αιματοβαμμένο πανό του Δεκέμβρη
Η ακύρωση των επιχειρήσεων του ΕΛΑΣ άργησε να φτάσει στις μονάδες, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις, δημιούργησε σύγχυση, απογοήτευση, ακόμα και αγανάκτηση.
Τις πρώτες πρωινές ώρες, η ΙΙ Μεραρχία του ΕΛΑΣ δέχθηκε ένα σοβαρό πλήγμα, αφού το 2ο Σύνταγμά της, που ήταν καθοδόν για τα Τουρκοβούνια (δεν είχε λάβει ακόμα τη διαταγή να γυρίσει πίσω) αιφνιδιάστηκε, περικυκλώθηκε και αιχμαλωτίστηκε από ισχυρές βρετανικές δυνάμεις στην Φιλοθέη. Το γεγονός χαρακτηρίστηκε «ύποπτο» από τον στρατηγό του ΕΛΑΣ Στ. Σαράφη, που το απέδωσε σε «προδοτική ενέργεια ορισμένων αξιωματικών ή καπεταναίων.»[1] Λίγοι από τους μαχητές του 2ου Συντάγματος –από τις πιο αξιόμαχες μονάδες του ΕΛΑΣ, δύναμης σχεδόν 1.000 ανδρών- κατάφεραν να δραπετεύσουν. Η απουσία του θα γινόταν αισθητή αργότερα στα πεδία των μαχών.
Παρά την απώλεια αυτή, οι σχεδιασμένες επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ στέφθηκαν με επιτυχία. Η σφηκοφωλιά των Χιτών στο Θησείο εκμηδενίστηκε. Οι Βρετανοί που κατέφθασαν εσπευσμένα με πρόσχημα την «τήρηση της τάξης», δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν την συντριπτική νίκη του ΕΛΑΣ, ενώ κάτω από τις μαζικές λαϊκές αντιδράσεις, αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν. Σύμφωνα με Έκθεση του Α’ ΣΣ, έως το απόγευμα, το 60% των αστυνομικών τμημάτων της πρωτεύουσας είχε αφοπλιστεί (σε αρκετές περιπτώσεις χωρίς αντίσταση – πολλοί αστυνομικοί ήταν οργανωμένοι ή φίλα προσκείμενοι στο ΕΑΜ). Ο αφοπλισμός των αστυνομικών τμημάτων ήταν καθολικός στον Πειραιά, όπου μοναδικές εστίες αντίδρασης απέμειναν το οχυρωμένο μέγαρο Βάτη και η Σχολή Δοκίμων.[2]
Στο μέτωπο της απεργίας που είχε κηρύξει η ΚΕ του ΕΑΜ για τις 4 Δεκέμβρη, η επιτυχία άγγιξε το 100%. Κανένα εργοστάσιο δεν κινήθηκε, κανένα μαγαζί δεν άνοιξε. Ο λαός της Αθήνας και του Πειραιά, σε μια συγκλονιστική ατμόσφαιρα πένθους και μαχητικότητας, συνόδευσε τους ηρωικούς νεκρούς του της προηγούμενης μέρας στο Α’ νεκροταφείο όπου έγινε η κηδεία τους. Όταν ο όγκος της πένθιμης πομπής έφτασε στο Σύνταγμα, οι διαδηλωτές γονάτισαν, ορκίστηκαν στη μνήμη των νεκρών και έψαλαν το «Πένθιμο Εμβατήριο». Το πανό που κρατούσαν μαυροφορεμένες κοπέλες στην κεφαλή της πορείας έγραφε: «Όταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα. ΕΑΜ.» Στην επιστροφή από το νεκροταφείο, όμως, στη συμβολή Αιόλου και Σταδίου, πραγματοποιήθηκε νέα δολοφονική επίθεση κατά του πλήθους από το ξενοδοχείο «Μητρόπολις» (κέντρο του ΕΔΕΣ) και την Γενική Ασφάλεια, με αποτέλεσμα το θάνατο 40 και των τραυματισμό 70 ακόμη αγωνιστών.
Ο Σκόμπι, που από το πρωί είχε κηρύξει τον στρατιωτικό νόμο, απέστειλε έγγραφο στο Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ, με το οποίο διέτασσε την υποχώρηση όλων των μονάδων του εκτός μιας διευρυμένης ζώνης γύρω από την πρωτεύουσα έως τα μεσάνυχτα της 6ης προς 7ης Δεκέμβρη. «Μετά την ώρα αυτή», τόνιζε, «θα θεωρηθούν σαν εχθροί.» Επιπλέον διέτασσε την άμεση παύση των επιχειρήσεων αφοπλισμού της Χωροφυλακής.[3] Την ίδια μέρα, ο Οργανισμός Περίθαλψης και Αποκατάστασης του ΟΗΕ (η γνωστή ΟΥΝΡΑ) διέκοψε τη διανομή τροφίμων στην πρωτεύουσα.
***
[1] Στέφανος Σαράφης, Ο ΕΛΑΣ, τομ.Α, σελ.539, εκδ. Σύγχρονο Βιβλίο, Αθήνα, 1964. Διοικητής του 2ου Συντάγματος ήταν ο Μ. Παπαζήσης και Καπετάνιος ο Δ. Δημητρίου (Νικηφόρος). Ο πρώτος παρέδωσε το Σύνταγμα αμαχητί, ενώ ο δεύτερος έλειπε –αδικαιολόγητα- στην Κηφισιά. Στις 29 Δεκέμβρη 1953 ο στρατηγός Λ. Σπαής υποστήριξε με γράμμα του στην εφημερίδα Ακρόπολις πως η παράδοση του Συντάγματος από τον Μ. Παπαζήση έγινε κατόπιν συνεννόησης μαζί του. Αργότερα, ωστόσο, αναίρεσε την μαρτυρία του αυτή (Ελευθεροτυπία, 3/4/1977).
[2] Σπύρος Α Κωτσάκης, Δεκέμβρης του 1944 στην Αθήνα, σελ.75-76, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1986 και Γιάννης Κυριακίδης, Εθνικοαπελευθερωτικός Αγώνας, 1941-1945, βιβλίο ΙΙ: Το Ι/1 Τάγμα του ΕΛΑΣ της Αθήνας και το αρχείο του, σελ.340, Νέα Σμύρνη, 1985.
[3] Στο Νίκανδρος Κεπέσης, Δεκέμβρης του 1944, σελ.201-212, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1994.
Πηγή: «Δεκέμβρης του ’44: Κρίσιμη ταξική σύγκρουση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2014 – Αναστάσης Γκίκας, «Το χρονικό του Δεκέμβρη 1944″
Erodotos Weblog 