Χρονολογικό αφιέρωμα στο Δεκέμβρη του 1944: 2 Δεκέμβρη

Ο Γ. Παπανδρέου μαζί με τον Ρ. Σκόμπι

Οι λαϊκές συγκεντρώσεις και διαδηλώσεις συνεχίστηκαν ανά την Ελλάδα με ιδιαίτερη μαζικότητα και μαχητικότητα. Κυριάρχησαν τα συνθήματα: «Ό,τι θέλει ο λαός», «Δε θα διαλυθεί ο ΕΛΑΣ», «Δικαστήρια για τους εθνοπροδότες», κ.α. Την ίδια στιγμή «ο λαός έβλεπε διπλοσκοπούς, περιπολίες. Τανκς εγγλέζικα ήταν παραταγμένα στις κεντρικές πλατείες, στις αρχές των λεωφόρων. Ακριβώς όπως και άλλοτε [σ.σ. επί γερμανικής Κατοχής].»[1]

Το Υπουργικό Συμβούλιο -δίχως πλέον τους ΕΑΜικούς αντιπροσώπους- υπέγραψε το Διάταγμα για τη διάλυση του ΕΛΑΣ, του ΕΛΑΝ, του ΕΔΕΣ «και πάσης άλλης τυχόν υφιστάμενης οργανώσεως», κηρύσσοντας ταυτόχρονα την «επιστράτευσιν απάντων των εφέδρων αξιωματικών και οπλιτών.» Μέρα έναρξης της αποστράτευσης ορίστηκε η 10^η Δεκέμβρη.[2]

Η ΚΕ του ΕΑΜ αποφάσισε: α) Να απευθύνει έκκληση προς τις συμμαχικές κυβερνήσεις της Βρετανίας, της ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ, β) Να πραγματοποιηθεί παλλαϊκή συγκέντρωση στην πλατεία Συντάγματος την Κυριακή 3 Δεκέμβρη, γ) Να κηρυχθεί παλλαϊκή απεργία τη Δευτέρα 4 Δεκέμβρη και δ) Να ανασυγκροτηθεί η ΚΕ του ΕΛΑΣ.[3]

Η κυβέρνηση Παπανδρέου αρχικά έδωσε την άδεια για τη συγκέντρωση της Κυριακής. Λίγες ώρες αργότερα, ωστόσο, την ανακάλεσε. Όπως ενημέρωσε τον Βρετανό Πρέσβη Ρ. Λήπερ ο υπουργός Εφοδιασμού Θ. Τσάτσος, «το υπουργικό συμβούλιο αποφάσισε να δώσει εντολή στην αστυνομία να σταματήσει τη διαδήλωση ακόμη και με τα όπλα.»[4] Στο Φάληρο αποβιβάστηκαν 6.000 Βρετανοί στρατιώτες και 2 ελληνικά τάγματα από την Αίγυπτο.

Οι δυνάμεις του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, από τη μεριά τους, είχαν ριχτεί στη μάχη για την επιτυχία του αυριανού συλλαλητηρίου. Θα αψηφούσαν την απαγόρευση. Ο ΕΛΑΣ θα έπαιρνε μέρος, αλλά άοπλος, «πρωτοπορία και περιφρούρηση της εκδήλωσης», ενώ όλες οι κομματικές, ΕΑΜικές και ΕΛΑΣίτικες δυνάμεις θέτονταν σε επιφυλακή. Η Διοίκηση του Α ΣΣ του ΕΛΑΣ μεταφέρθηκε στην Κυψέλη, δίπλα στην Κομματική Οργάνωση Αθήνας (ΚΟΑ) του ΚΚΕ, για παν ενδεχόμενο.[5]

***

[1] Ελεύθερη Ελλάδα, 3/12/1944

[2] Νίκανδρος Κεπέσης, Δεκέμβρης του 1944, σελ.164, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1994.

[3] Την ΚΕ του ΕΛΑΣ αποτέλεσαν ο Γ. Σιάντος (ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ) και οι στρατηγοί του ΕΛΑΣ Ε. Μάντακας και Μ. Χατζημιχάλης. Επιτελάρχης ανέλαβε ο αντισυνταγματάρχης Κ. Λαγγουράνης.

[4] FO 371/43736 R19861 Λήπερ προς FO, 2 Δεκεμβρίου 1944, στο Αυτός ήταν ο Δεκέμβρης: Η ένοπλη απάντηση του λαού στην Αγγλική κατοχή, σελ.14, εκδ. Φιλίστωρ, Αθήνα, 2004.

[5] Σπύρος Α. Κωτσάκης, Δεκέμβρης του 1944 στην Αθήνα, σελ.56, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1986.

Πηγή: «Δεκέμβρης του ’44: Κρίσιμη ταξική σύγκρουση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2014 – Αναστάσης Γκίκας, «Το χρονικό του Δεκέμβρη 1944″