Στρατιώτες της Ορεινής Ταξιαρχίας φτάνουν από στην Αθήνα από την Ιταλία
Ταυτόχρονα με τη δημοσιοποίηση της απόφασης του Γ. Παπανδρέου εκδόθηκε από τον Βρετανό στρατηγό Ρ. Σκόμπι[1] Ημερήσια Διαταγή με την οποία αναγγέλλονταν η διάλυση της Εθνικής Πολιτοφυλακής από την 1 Δεκέμβρη και των ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ από τις 10-20 του ίδιου μήνα. Οι υπουργοί του ΕΑΜ Α. Σβώλος, Γ. Ζεύγος, Μ. Πορφυρογένης, Ν. Ασκούτσης, Η. Τσιριμώκος και Α. Αγγελόπουλος υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους από την κυβέρνηση «Εθνικής Ενότητας» σε ένδειξη διαμαρτυρίας (λίγο αργότερα παραιτήθηκε και ο υφυπουργός Στρατιωτικών του ΕΑΜ Πτ. Σαρηγιάννης).
Αψηφώντας τις διαταγές των Παπανδρέου και Σκόμπι η Εθνική Πολιτοφυλακή δεν παρέδωσε τον οπλισμό της. Η πεποίθηση του λαϊκού κινήματος ήταν σθεναρή και ξεκάθαρη: «Τα όπλα δεν τα δίνουμε.» Περιστατικά, όπως η δολοφονία του ΕΛΑΣίτη Β. Σαραντόπουλου μπροστά από το αστυνομικό τμήμα Παγκρατίου την ίδια μέρα, ενίσχυαν αυτή την πεποίθηση: «Αφού τώρα, που είμαστε οπλισμένοι, μας προκαλούν και μας δολοφονούν έτσι ξετσίπωτα, τι θα γίνει όταν παραδώσουμε τα όπλα;»[2] Μαζικές και μαχητικές εκδηλώσεις ξέσπασαν σε όλη την Ελλάδα κατά του αφοπλισμού του ΕΛΑΣ.
Παράλληλα, η Ορεινή Ταξιαρχία κινήθηκε ακροβολιζόμενη στους λόφους του Υμηττού, μεταξύ των συνοικιών Ζωγράφου και Καισαριανής, ενώ ο αρχηγός του ΕΔΕΣ Ν. Ζέρβας αναχώρησε βιαστικά για την Ήπειρο, όπου βρισκόταν ο κύριος όγκος των δυνάμεών του.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, το Α’ Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ εκπόνησε Σχέδιον Ενεργείας με σκοπό την αντιμετώπιση «παντός πραξικοπήματος της αντιδράσεως». Το Σχέδιο εντόπιζε τις δυνάμεις που ήταν διαθέσιμες στον αντίπαλο σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο (κατά κύριο λόγο τα στρατιωτικά τμήματα που ήταν συγκεντρωμένα στο Γουδί -Ορεινή Ταξιαρχία, Σχολή Χωροφυλακής, Γερμανοτσολιάδες και Ιερός Λόχος- και σε συνεχεία τα κατά τόπους αστυνομικά τμήματα, οι διάσπαρτες μονάδες της Χωροφυλακής, οι Χίτες κ.α. «παρεμφερείς οργανώσεις», οι δυνάμεις της Γενικής Ασφάλειας, του ανασυγκροτημένου μηχανοκίνητου του Μπουραντά, κλπ.), χαράσσοντας ταυτόχρονα τις βασικές κατευθυντήριες γραμμές για την εξουδετέρωσή-αντιμετώπισή τους.[3]
Απέναντι σε μια εκτιμώμενη δύναμη 11.000 περίπου ανδρών[4], που είχε στη διάθεσή της τη δεδομένη στιγμή η αστική τάξη στην πρωτεύουσα (πλην των Βρετανών), ο ΕΛΑΣ μπορούσε σε πρώτη φάση να αντιπαρατάξει το Α’ ΣΣ (1η και 2η Ταξιαρχία Αθηνών με 4 Συντάγματα, 5ο Ανεξάρτητο Σύνταγμα Περιχώρων και 6ο Ανεξάρτητο Σύνταγμα Πειραιά), καθώς και τη ΙΙ Μεραρχία (Αττικοβοιωτίας). Σύνολο δύναμης του ΕΛΑΣ: 10.350 μαχητές.[5]
Η ΚΕ του ΕΑΜ, με απόφασή της, επαναδιατύπωσε τη θέση της για την ταυτόχρονη αποστράτευση όλων των ένοπλων σωμάτων (ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ, Ορεινή Ταξιαρχία, κοκ) και τη συγκρότηση ενιαίου-μεικτού εθνικού στρατού. Ταυτόχρονα ζητούσε την εκκαθάριση των σωμάτων ασφαλείας (Αστυνομία, Χωροφυλακή) και του κρατικού μηχανισμού από δωσιλογικά στοιχεία, καθώς και την άμεση έναρξη των δικών των συνεργατών των δυνάμεων κατοχής, που καθυστερούσε αδικαιολόγητα.
***
[1] Ο Ρ. Σκόμπι είχε οριστεί από τη Συμφωνία της Καζέρτας (26 Σεπτέμβρη 1944) «Ανώτατος Αρχιστράτηγος, Στρατηγός Διοικών τας Δυνάμεις εν Ελλάδι.»
[2] Βλ. Οι Ανατολικές Συνοικίες το Δεκέμβρη του 1944, σελ.19, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 2014.
[3] Όλο το Σχέδιον Ενεργείας του Α’ ΣΣ του ΕΛΑΣ στο Σπύρος Α. Κωτσάκης, Δεκέμβρης του 1944 στην Αθήνα, σελ.46-50, εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1986.
[4] Συγκριμένα: Η Ορεινή Ταξιαρχία αριθμούσε περίπου 2.500 άνδρες, οι Ταγματασφαλίτες που στρατωνίζονταν στο Γουδί 1.500, η Χωροφυλακή 3.000, η Αστυνομία Πόλεων 2.000, η «Χ» και ο ΕΔΕΣ 1.000 και τα Τάγματα Εθνοφυλακής 1.000. Βλ. Αρχείο ΚΚΕ, Έγγραφο 68490, Έκθεση του Ξ.Ι.Φ./30 (Θ. Μακρίδη) για τη δράση του ΕΛΑΣ την περίοδο 1940-1944, σελ.35.
[5] Τις επόμενες μέρες οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ ενισχύθηκαν, ξεπερνώντας τις 16.000 (βλ. στη συνέχεια). Αρχείο ΚΚΕ, Έγγραφο 68490, Έκθεση του Ξ.Ι.Φ./30 (Θ. Μακρίδη) για τη δράση του ΕΛΑΣ την περίοδο 1940-1944, σελ.35 και 37.
Πηγή: «Δεκέμβρης του ’44: Κρίσιμη ταξική σύγκρουση», εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα, 2014 – Αναστάσης Γκίκας, «Το χρονικό του Δεκέμβρη 1944″
Erodotos Weblog 