Ο διωκόμενος από τους Ναζί και κατόπιν από τον μακαρθισμό Μπ. Μπρεχτ απαντά στους αμερικανούς ανακριτές του (1947)

Μπέρλοχτ Μπρεχτ

Σεπτέμβρης του 1947 ήταν. Ο μακαρθισμός κλιμακωνόταν. Ο διωκόμενος από το ναζισμό, πρόσφυγας στις ΗΠΑ, Μπέρτολτ Μπρεχτ καλείται να απολογηθεί στην Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών. Ο Μπρεχτ, αντίθετα από άλλους φίλους του (Γερμανούς και Αμερικανούς δημιουργούς), οι οποίοι απέφευγαν να παρουσιαστούν στην Επιτροπή, παρουσιάστηκε ενώπιόν της (30.10.1947) και, όπως ο θεατρικός ήρωάς του «Ο καλός στρατιώτης Σβέικ», …τρέλανε τον πρόεδρο της Επιτροπής, Τόμας Πάρνελ, και τον αρχιανακριτή Ρόμπερτ Στρίπλινγκ. Ο τελευταίος, διαβάζοντας αποσπάσματα του θεατρικού έργου του Μπρεχτ «Το Μέτρο», ποιήματά του δημοσιευμένα σε αμερικανικό κομμουνιστικό περιοδικό και μια συνέντευξη που είχε δώσει παλιότερα ο Μπρεχτ σε σοβιετικό περιοδικό, πάσχιζε να αποδείξει ότι ο Γερμανός συγγραφέας ήταν κομμουνιστής.

Ο δαιμόνιος Μπρεχτ, ξέροντας πόση ηλιθιότητα φωλιάζει στους σκοταδιστικούς εγκεφάλους, παριστάνοντας ότι δε μιλά καλά τα αγγλικά, λέγοντας ότι η μετάφραση δεν απέδωσε πιστά το νόημα των ποιημάτων του, μπερδεύοντας και το διερμηνέα της Επιτροπής με διάφορες λεκτικές τρικλοποδιές, σάστισε τους ανακριτές τόσο, που όχι μόνο δεν κατάλαβαν την ειρωνεία του, αλλά και τον ευχαρίστησαν στο τέλος για την κατάθεσή του!

Θα παραθέσουμε ελάχιστα, αλλά χαρακτηριστικά αποσπάσματα του διαλόγου Μπρεχτ-ανακριτών, για να γελάσουμε και λίγο:

– Στρίπλινγκ: «Αυτή τη στιγμή, κύριε Μπρεχτ, τι επαγγέλλεστε;»

-Μπρεχτ: «Είμαι θεατρικός συγγραφέας και ποιητής».

-Στρίπλινγκ: «Και πού έχετε προσληφθεί»;

– Μπρεχτ: «Πουθενά δεν έχω προσληφθεί» (σ.σ.: Πράγματι, από το 1941 που ο Μπρεχτ έφτασε στις ΗΠΑ, ελάχιστοι τόλμησαν να του δώσουν δουλιά).

-Στρίπλινγκ: «Δεν εργαστήκατε ποτέ στη βιομηχανία του κινηματογράφου;»

– Μπρεχτ: «Εχω πουλήσει μια ιστορία μου σε κάποια φίρμα του Χόλιγουντ, το «Και οι δήμιοι πεθαίνουν». Το σενάριο, όμως, δεν το έφτιαξα εγώ. Εγραψα και μια άλλη ιστορία για άλλη φίρμα του Χόλιγουντ, μα δεν τη γύρισαν ταινία».

– Στρίπλινγκ: «»Και οι δήμιοι πεθαίνουν»;! Πού την πουλήσατε;»

– Μπρεχτ: «Ηταν νομίζω μια ανεξάρτητη φίρμα, η «Πρέσμπουργκερ» των «Γιουνάιτεντ Αρτιστς» (σ.σ.: Η εταιρία του άλλου σπουδαίου ύποπτου, του Τσάρλι Τσάπλιν).

– Στρίπλινγκ: «Πότε πουλήσατε το έργο σας αυτό στους «Γιουνάιτεντ Αρτιστς»;»

– Μπρεχτ: «Δε θυμάμαι ακριβώς, ίσως γύρω στο ’43 ή ’44».

– Στρίπλινγκ: «Γνωρίζετε τον Χανς Αϊσλερ;»

-Μπρεχτ: «Ναι» (σ.σ.: Ο Γερμανός κομμουνιστής συνθέτης, από τη δεκαετία του 1920 συνεργάτης του Μπρεχτ, Χανς Αϊσλερ, επίσης διώχτηκε από την Επιτροπή).

-Στρίπλινγκ: «Κύριε Μπρεχτ, είστε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος ή υπήρξατε ποτέ μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος;» (σ.σ.: Εδώ ο Μπρεχτ για να μην απαντήσει ζήτησε να διαβάσει ένα υπόμνημά του, αλλά δεν του επιτράπηκε και η ερώτηση επαναλήφθηκε).

-Ο Μπρεχτ απάντησε: «Κύριε πρόεδρε, άκουσα τους συναδέλφους να λένε ότι τέτοιες ερωτήσεις δεν είναι νόμιμες. Είμαι, όμως, φιλοξενούμενος σ’ αυτή τη χώρα και δε θα ανοίξω νομική συζήτηση. Θα απαντήσω, λοιπόν, όσο μπορώ πιο ξεκάθαρα. Δεν είμαι μέλος κανενός κομμουνιστικού κόμματος και ούτε υπήρξα ποτέ».

Οι ανακριτές, όμως, που είχαν στα χέρια τους κείμενα του Μπρεχτ δεν πίστεψαν την απάντησή του και προχώρησαν σε αναλυτικές ερωτήσεις επί των έργων του, δίνοντας έτσι στον απολογούμενο Μπρεχτ τη δυνατότητα να «δουλέψει» κανονικά τους ανακριτές, κάνοντας ουσιαστικά μαρξιστική προπαγάνδα μέσα στην Επιτροπή:

– Στρίπλινγκ: «Τα γραφτά σας στηρίζονται στη σκέψη του Μαρξ και του Λένιν;».

– Μπρεχτ: «Σαν συγγραφέας που είμαι ιστορικών έργων χρειάστηκε να μελετήσω τις ιδέες του Μαρξ και του Λένιν. Δε νομίζω ότι στην εποχή μας μπορούμε να γράψουμε κάτι με αξιώσεις χωρίς να επιδοθούμε σε παρόμοιες μελέτες. Αλλωστε, και η ιστορία, έτσι όπως γράφεται σήμερα, είναι και αυτή βαθιά επηρεασμένη από τις ιδέες του Μαρξ και του Λένιν πάνω στην ιστορία».

Ο Στρίπλινγκ επιμένει, ρωτά και ξαναρωτά τον Μπρεχτ αν ήταν ή είναι μέλος κομμουνιστικού κόμματος και αν ο Αϊσλερ του πρότεινε να γίνει μέλος του ΚΚ. Ο Μπρεχτ απαντά αρνητικά. Ο ανακριτής ρωτά μήπως άλλοι του πρότειναν να γίνει. Και ο Μπρεχτ τον αποτρελαίνει: «Ορισμένοι ίσως να μου είπαν κάτι τέτοιο, μα εγώ κατάλαβα πως δεν ήταν δική μου δουλιά».

-Στρίπλινγκ: «Ποιοι είναι αυτοί που σας πρότειναν να γραφτείτε στο ΚΚ;».

– Μπρεχτ: «Ω! Αναγνώστες μου!»

– Στρίπλινγκ: «Τι;»

– Μπρεχτ: «Ανθρωποι που είχαν διαβάσει τα ποιήματά μου ή είχαν δει τα έργα μου».

Η πολύωρη ανάκριση του Μπρεχτ διακόπηκε από τις 12.15 έως τις 2 μ.μ., οπότε συνεχίστηκε χωρίς εκείνον πια. Είχε όμως γίνει φανερό πως το αμερικάνικο «κλίμα» δεν τον σήκωνε, κι έτσι ο Μπρεχτ άρον άρον γύρισε στην Ευρώπη, επιλέγοντας να ζήσει και να δημιουργήσει στη ΓΛΔ.

Βλέπε επίσης:

Μια σύντομη βιο-εργογραφική πορεία του Μπέρλοχτ Μπρεχτ

Μια σύντομη βιο-εργογραφική πορεία του Μπέρτολτ Μπρεχτ

Μπέρλοχτ Μπρεχτ

Βιο-εργογραφική πορεία

• Γεννήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 1898
• 1904: Ο Μπρεχτ μπαίνει στο δημοτικό, το 1908 στο γυμνάσιο.
• Δεκάχρονος δημοσιεύει ποιήματα και διηγήσεις στο γυμνασιακό περιοδικό και στην ομώνυμη εφημερίδα της γενέτειράς του.
• 1917: γράφεται στη Φιλοσοφική του Πανεπιστημίου του Μονάχου και παρακολουθεί τα μαθήματα του θεατρολόγου Αρτουρ Κούτσερ, φίλου του Φρανκ Βέντεκιντ.
• 1918: σπουδάζει Ιατρική. Τον Οκτώβρη επιστρατεύεται σαν νοσοκόμος. Γράφει τον ποιητικό «Θρύλο του νεκρού στρατιώτη» και την πρώτη μορφή του θεατρικού «Βάαλ».
• 1920: συμμετέχει σ’ ένα Συμβούλιο Εργατών και Στρατιωτών.
• Σε κείμενό του (3/1954), αναφέρεται αυτοκριτικά στη «δυσκολονόητη», «ιδεαλιστική διαλεκτική» του θεατρικού «Ταμπούρλα μέσα στη νύχτα» (πρώτη γραφή το 1920) με ήρωα τον στρατιώτη Κράγκελ που «γυρίζει την πλάτη του στην επανάσταση», αλλά και στα»Βάαλ», «Στη ζούγκλα των πόλεων» (1922), «Αντρας ίσον άντρας» (1925. Τίτλος της πρώτης γραφής «Γκαλγκάι»), γράφει: «Δεν είχα σχεδόν ακόμα καμιά ακριβή πληροφορία για τη Ρώσικη Επανάσταση, όμως ακόμα και οι περιορισμένες εμπειρίες μου όταν ήμουν απλός υγειονομικός φαντάρος το χειμώνα του 1918, μ’ έκαναν να υποψιάζομαι ότι είχε εμφανιστεί στο προσκήνιο μια εντελώς διαφορετική, μια νέα αγωνιστική δύναμη τεράστιας έκτασης: το επαναστατικό προλεταριάτο. (… ) Αργότερα εργάστηκα σύμφωνα με διαφορετικές απόψεις και τα έργα ήταν απλούστερα και υλιστικότερα (… ) «.
• 1919: Στο Μόναχο βοηθά τους Σπαρτακιστές. Συνεργάζεται με τον δημοφιλή κωμικό Καρλ Βάλεντιν.Η Πάουλα Μπανχόλτσερ γεννά το γιο του Φρανκ. Γράφει για θέατρο στην κομμουνιστική εφημερίδα του Αουγκσμπουργκ «Volkswille», τον «Σπάρτακο» και τα μονόπρακτα για τον Βάλεντιν «Μικροαστικός γάμος», «Lux in tenebris», «Ο ζητιάνος», «Ο ψόφιος σκύλος», «Ξορκίζει το διάβολο», «Το ψάρεμα».
• 1922: «δραματουργός» του «Καμερσπίλε» του Μονάχου, όπου παρουσιάζεται το «Ταμπούρλα μέσα στη νύχτα», που διακρίνεται με το βραβείο «Κλάιστ» και ανεβάζεται στο βερολινέζικο «Ντόιτσες Τεάτερ» του διάσημου σκηνοθέτη Μαξ Ράινχαρτ. Παντρεύεται τη Μαριάννα Τσοφ. Γράφει το αυτοβιογραφικό «Για τον Μπ. Μπ. « και τον «Αννίβα».
• 1923: γεννιέται η κόρη του Χάννε. Παρουσιάζεται στο Μόναχο το «Στη ζούγκλα των πόλεων». Συνδέεται με την τρίτη γυναίκα του, Ελένα Βάιγκελ,κορυφαία ερμηνεύτρια των έργων του. Το αποτυχημένο πραξικόπημα των Χίτλερ – Λούντεντορφ (11/1923) τον περιλαμβάνει στη λίστα των διώξεων. Παρουσιάζεται στη Λειψία ο «Βάαλ».
• Με τον Φοϊχτβάνγκερ διασκευάζει τον «Εδουάρδο Β» του Μάρλοου και το σκηνοθετεί (1924) στο Μόναχο.
• 1924 – 1926: «δραματουργός» του «Ντόιτσες Τεάτερ», όπου ανεβάζεται η «Ζούγκλα των πόλεων», ενώ στο»Στάατς Τεάτερ» ο «Εδουάρδος Β». Η Ελένα Βάιγκελ γεννά το γιο τουΣτέφαν.
• 1925: διασκευάζει την «Κυρία με τας καμελίας»,που σκηνοθετεί ο Μπέρναρντ Ράιχ. Δημοσιεύει ποιήματα, σύντομες ιστορίες κλπ., σε πολλές εφημερίδες. Με νέους συγγραφείς ιδρύει την «Ομάδα 1925».
• 1926: σκηνοθετεί παραλλαγή του «Βάαλ», «Βίος και πολιτεία του Βάαλ του αρσενικού».Αναπτύσσει τη θεωρία του για το επικό θέατρο.Παίζεται ο «Γάμος» στη Φραγκφούρτη. Δημοσιεύεται το ποιητικό «Προσευχητάρι τσέπης»,που επανεκδίδεται το 1927 ως «Προσευχητάρι του Μπέρτολντ Μπρεχτ». Μεταδίδεται ραδιοφωνικά το «Αντρας για άντρας». Δουλεύει τον «Σβέικ» για τον διάσημο σκηνοθέτη Πισκάτορ και το «Μικρό Μαχαγκόνι» με τον συνθέτη Κουρτ Βάιλ,που παίζεται στο Φεστιβάλ Μουσικής του Μπάντεν – Μπάντεν. Παρουσιάζει ραδιοφωνικά τον «Μάκβεθ».Δουλεύει τα «Φάτσερ» και «Φλαϊσχάκερ» για να τα ανεβάσει ο Πισκάτορ.
• 1928: Στη βερολινέζικη «Λαϊκή Σκηνή» το «Αντρας για άντρας» και στο «Σιφμπάουερνταμ Τεάτερ» η «Οπερα της πεντάρας».Γράφει τα«Ανοδος και πτώση της πόλης Μαχαγκόνι» και «Η πτήση των Λίντμπεργκ»,το οποίο μαζί με το «Διδακτικό έργο του Μπάντεν – Μπάντεν» παρουσιάζεται στο Μπάντεν – Μπάντεν. Ανεβαίνει, με ποιήματά του, το «Χάπι έντ» της Ελίζαμπεθ Χάουπτμαν,με την οποία συνεργάζεται για ημιτελή έργα του. (σ. σ. Τη συνεργασία αυτή επικαλούνται οι λασπολόγοι περί του «κλέφτη» ξένης πνευματικής ιδιοκτησίας Μπρεχτ).
• 1930: «Ανοδος και πτώση της πόλης Μαχαγκόνι» στη Λειψία. Εκδοση των δύο πρώτων τόμων των «Δοκιμών».Στο Εκπαιδευτικό Ινστιτούτο Βερολίνου παρουσιάζεται το «Αυτός που λέει Ναι»,που το ξαναγράφει. Γράφει και το «Αυτός που λέει Οχι».Η Βάιγκελ γεννά την κόρη του Μπάρμπαρα (ζει και είναι κληρονόμος του). Ανεβαίνει η «Απόφαση». Δίκη με τον Παμστ για την αλλοίωση του σεναρίου του στην κινηματογραφική «Οπερα της πεντάρας». Γράφει τα «Η εξαίρεση και ο κανόνας», «Η Αγία Ιωάννα των Σφαγείων» και πλήθος θεωρητικά (ιδεολογικά, θεατρολογικά κ.ά.).
• 1931: Γράφει στην εφημερίδα του ΚΚΓ.Διασκευάζει για το ραδιόφωνο τον «Αμλετ». Σκηνοθετεί νέα παραλλαγή του «Αντρας για άντρας».Δημοσιεύει το πραγματικό κινηματογραφικό σενάριο για την «Οπερα της πεντάρας». Γράφει τη «Μάνα» (βασισμένος στη «Μάνα» του Γκόρκι) και τη σκηνοθετεί το 1932, όπως και την «Αγία Ιωάννα των σφαγείων».Η Επιτροπή Ελέγχου απαγορεύει λόγω του σεναρίου του, την ταινία του Σλάταν Ντούβο «Κούλε Βάμπε»,που παίζεται αργότερα λογοκριμένη. Ο Μπρεχτ πάει στη Μόσχα για την προβολή της ταινίας αυτής. Παρακολουθεί μαρξιστικά μαθήματα στη Σχολή «Καρλ Μαρξ» στο Βερολίνο.Γράφει το «Στρογγυλοκέφαλοι και Σουβλοκέφαλοι» και το παιδικό «Τρεις στρατιώτες».
• 1933: Γενάρης: στην Ερφούρτη η αστυνομία διακόπτει την παράσταση της «Απόφασης» και στο Ντάρμστατ απαγορεύεται το ανέβασμα της «Αγίας Ιωάννας των σφαγείων».

15χρονη εξορία και επιστροφή

• 27/2/1933: πυρκαγιά στο Ράιχσταγκ.
• 28/2: η οικογένεια Μπρεχτ, κυνηγημένη από τους ναζί, παίρνει το δρόμο της εξορίας (Πράγα, Βιέννη, Ζυρίχη, Καρόνα).
• 10/5/1933 οι ναζί καίνε τα βιβλία του. Τα «Επτά θανάσιμα αμαρτήματα των μικροαστών» παίζονται στο Παρίσι. Συνεχίζεται η εξορία: Δανία (Σβέντμποργκ). Γράφει το «Μυθιστόρημα της πεντάρας».
• 1934: Συνεργάζεται σε γερμανόφωνα περιοδικά εξορίστων. Εκδίδονται το «Μυθιστόρημα της πεντάρας» (Αμστερνταμ) και τα «Τραγούδια, ποιήματα, χορικά» (Παρίσι). Γράφει το «Οράτιοι και Κουράτιοι».
• 1935: Ταξίδι στη Μόσχα. Του αφαιρείται η γερμανική ιθαγένεια. Συμμετέχει στο αντιφασιστικό Διεθνές Συνέδριο Συγγραφέων (Παρίσι). Ερασιτέχνες εργάτες ανεβάζουν τη «Μάνα» στην Κοπεγχάγη.Πάει στη Ν. Υόρκη, όπου ανεβαίνει η «Μάνα» και γράφει τα «Τρόμος και αθλιότητα στο Γ Ράιχ» και «Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια».
• 1936: Γυρίζει στο Σβέντμποργκ. Ανεβαίνουν στην Κοπεγχάγη οι «Στογγυλοκέφαλοι και σουβλοκέφαλοι» και τα «Επτά θανάσιμα αμαρτήματα των μικροαστών».Η παράσταση αυτή απαγορεύεται από τον βασιλιά. Γράφει θεωρητικά κείμενα για το θέατρο.
• 1937: Συμμετέχει στο Διεθνές Συνέδριο Συγγραφέων υπέρ του Ισπανικού λαού (Παρίσι), όπου σκηνοθετεί τα «Ντουφέκια της κυρά Καράρ» και γράφει το «Μυθιστόρημα των Τούι» και το «Με Τι».
• 1938: Στην Κοπεγχάγη παρουσιάζει τα «Ντουφέκια της κυρά Καράρ» και στο Παρίσι το «Γ Ράιχ» με τίτλο «99%».Στο Σβέντμποργκ γράφει το «Η γη γυρίζει» (πρώτη παραλλαγή του «Βίου του Γαλιλαίου») και το μυθιστόρημα «Οι κομπίνες του κυρίου Ιουλίου Καίσαρα».
• 1939: Ενόψει της γερμανικής κατοχής της Δανίας, καταφεύγει στη Σουηδία, όπου βοηθά εργατικούς και φοιτητικούς θιάσους. Γράφει θεωρητικά κείμενα και τα «Ανάκριση του Λούκουλου», «Η μάνα Κουράγιο και τα παιδιά της», «Ποιήματα του Σβέντμποργκ», «Ο καλός άνθρωπος του Σετσουάν».
• 1940: Λόγω της γερμανικής παρουσίας εγκαταλείπει τη Σουηδία για τη Φινλανδία, όπου γράφει θεωρητικά κείμενα και τα«Ο αφέντης Πούντιλα και ο υπηρέτης του ο Μάτι», «Διάλογοι εξορίστων».
• 1941: Καταφεύγει στην ΕΣΣΔ και από εκεί για τις ΗΠΑ,όπου γράφει τα «Η αποτρεπτική άνοδος του Αρτούρο Ούι», «Τα οράματα της Σιμόν Μασάρ».
• 1942: Συνεργάζεται με τον Φριτς Λανγκ για την ταινία «Και οι δήμιοι πεθαίνουν».Στη Ν. Υόρκη ανεβαίνει στα γερμανικά το «Τρόμος και αθλιότητα στο Γ Ράιχ».
• 1943: Κυκλοφορεί στη Ν. Υόρκη το «Μυθιστόρημα της πεντάρας». Διασκευάζει τη «Δούκισσα του Αμάλφι» του Γουέμστερ. Στο Ανατολικό Μέτωπο σκοτώνεται ο γιος του Φρανκ.Γράφει τον «Σβέικ στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο».Στην Ευρώπη είναι διάσημος, στις ΗΠΑ υποφέρει.
• 1944: Γράφει τον «Καυκασιανό κύκλο με την κιμωλία»,σχεδιάζει τα «Βίος του Κομφούκιου», «Ζωή και θάνατος της Ρόζας Λούξενμπουργκ» κ. ά. και με τον φιλοκομμουνιστή, κορυφαίο Αμερικανό ηθοποιό Τσαρλς Λότον ξαναδουλεύει τον «Γαλιλαίο» και συνεργάζεται για σενάρια.
• 1945: Ανεβαίνει στη Ν. Υόρκη, στα αγγλικά, με τίτλο «Η ιδιωτική ζωή της ανώτερης φυλής»,το «Γ Ράιχ». Διασκευάζει σε ποίημα το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο».
• 1946: Στη Ν. Υόρκη και Βοστόνη παίζεται η διασκευασμένη «Δούκισσα του Αμάλφι».
• 1947: Ο Λότον ανεβάζει τον «Γαλιλαίο».
• Οκτώβρης 1947: Ανακρίνεται από την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών. Εγκαταλείπει τις ΗΠΑ. Πάει στην Ελβετία. Γράφει την «Αντιγόνη».
• 1948: Ανεβαίνουν έργα του στο Βερολίνο, στη Μινεσότα, στη Ζυρίχη. Οι Αμερικάνοι «σύμμαχοι» τού αρνούνται τη βίζα για να πάει στο Βερολίνο. Με τσέχικο διαβατήριο τελικά καταφέρνει να περάσει στο Ανατολικό Βερολίνο,όπου εκδίδει τη συλλογή «Ιστορίες του Καζαμία» και γράφει το σπουδαίο ιδεολογικό – θεωρητικό «Μικρό όργανο για το Θέατρο».
• 1949: Ιδρύει με τη Βάιγκελ το θίασο «Μπερλίνερ Ανσάμπλ» και ανεβάζει στο «Ντόιτσες Τεάτερ» τη «Μάνα Κουράγιο» και τον «Πούντιλα». Γράφει τις «Μέρες της Κομμούνας».
• Από τα τέλη του 1949 μέχρι τις 14/8/1956 που πεθαίνει, η ζωή, η δράση, το συγγραφικό και σκηνοθετικό έργο του επιβεβαιώνει την τεράστια πνευματική αξία και ακλόνητη πίστηστο σοσιαλισμό του Μπρεχτ. Πολλούς και μεγάλους «σταθμούς» έχει και αυτή την περίοδο η πολύπλευρη δημιουργία του. Αναφέρουμε μερικούς και όσα έγραψε αυτά τα χρόνια: Γίνεται μέλος της Ακαδημίας Τεχνών του Βερολίνου. Εκδίδει πλήθος ποιημάτων του. Απευθύνει ιδεολογικού περιεχομένου «Ανοιχτή επιστολή στους Γερμανούς συγγραφείς και καλλιτέχνες».Του απονέμεται το Εθνικό Βραβείο της ΓΛΔ. Το «Μπερλίνερ Ανσάμπλ» εμφανίζεται στη Βαρσοβία. Ζητά χάρη για τους Ρόζεμπεργκ.Στην εφημερίδα του ΚΚ της ΓΛΔ κριτικάρει εποικοδομητικά την κρατική πολιτιστική πολιτική. Το κράτος στεγάζει στο θέατρο «Αμ Σιφερμπάουερνταμ» το «Μπερλίνερ Ανσάμπλ» το 1954, χρονιά που το «Μμπερλίνερ Ανσάμπλ» συμμετέχει στο 1ο «Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου των Εθνών» (Παρίσι) και ο δημιουργός του τιμάται με το βραβείο «Στάλιν».Μιλά στο 1ο Διεθνές Συνέδριο Ειρήνης. Απρίλιο του 1955 πάει στη Μόσχα για την τελετή απονομής του βραβείου «Στάλιν». Τον Μάιο γράφει στην Ακαδημία Τεχνών του Βερολίνου γράμμα – διαθήκη, σε περίπτωση θανάτου του.
• 4/7/1956: Γράμμα του στο Κοινοβούλιο της Βόννης εναντίον του επανεξοπλισμού της ΟΔΓ.
• 10/8/1956: Τελευταία πρόβα του στο «Βίο του Γαλιλαίου».
• 14/8/1956: Στις 23.45 πεθαίνει από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου.
• Τα έργα του από το 1950 – 56: «Μπουκοβινά ελεγεία». Διασκευή του «Λούκουλου» σαν όπερας και την παραλλαγή «Η καταδίκη του Λούκουλου». «Εκθεση του Χέρνμπουργκ» για το Φεστιβάλ Δημοκρατικής Νεολαίας. «Εκπαίδευση της σίκαλης». Το θεωρητικό «Η Διαλεκτική στο θέατρο». Διασκευή του «Κοριολανού». Ποιήματα για την ταινία του Γιόρινς Ιβενς «Το τραγούδι των ποταμών». Το τελευταίο του θεατρικό «Τουραντό ή το συνέδριο των ασπρορουχάδων».Και το περίφημο ποιητικό «Το αλφαβητάρι του πολέμου» (τέλη του ’55).

Βλέπε επίσης:

Ο διωκόμενος από τους Ναζί και κατόπιν από τον μακαρθισμό Μπ. Μπρεχτ απαντά στους αμερικανούς ανακριτές του (1947)