Για τη λαϊκή εξέγερση στην Αίγυπτο (ένα σύντομο ιστορικό, πολιτικό, οικονομικό υπόβαθρο)

Ποιος κυβερνά;

Δεκαετίες καθεστώτος έκτακτης ανάγκης και ετερόκλητη αντιπολίτευση

Παρά τα «δημοκρατικά βήματα» που εξήγγειλε το 2005, υπό την ασφυκτική πίεση των αμερικανικών σχεδίων περί «ευρείας Μέσης Ανατολής», ο Χόσνι Μουμπάρακ, ο έλεγχος του ίδιου και του κόμματός του, το οποίο κυριαρχεί στο Κοινοβούλιο, είναι σχεδόν απόλυτος επί της πολιτικής σκηνής. Για να είναι κανείς υποψήφιος (είτε στις προεδρικές είτε στις βουλευτικές εκλογές), θα πρέπει να εγκριθεί από επιτροπή που ελέγχεται από το Κοινοβούλιο, άρα κυρίως από το κόμμα του Μουμπάρακ. Με τον τρόπο αυτό, το Εθνικό Δημοκρατικό Κόμμα του Μουμπάρακ ελέγχει «συμμάχους και αντιπάλους». Αξίζει, φυσικά, να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο κόμμα είναι, ακόμη και σήμερα, μέλος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, καθώς ο πρόεδρός της Γ. Παπανδρέου, προφανώς, έκρινε όλα αυτά τα χρόνια ότι «συμβαδίζει» με τις «περί δημοκρατίας και ελευθερίας» διακηρύξεις της!

Στην Αίγυπτο, από το 1967 μέχρι σήμερα, με μόνο μια 18μηνη διακοπή το 1981, ισχύει καθεστώς έκτακτης ανάγκης… Ο δε στρατός χαίρει εκτίμησης και διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στα πολιτικά πράγματα. Από το 1952, οπότε εκδηλώθηκε το Κίνημα των Ελεύθερων Αξιωματικών, που έδωσε σάρκα και οστά στην ανεξαρτητοποίηση της Αιγύπτου από τη Βρετανία το 1953, όλοι οι ηγέτες της χώρας προέρχονται από το στρατό και έχουν την υποστήριξή του: Ο Μουχάμεντ Ναγκίμπ (1953 – 1956), ο Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ (1956 – 1970), ο Ανουάρ Σαντάτ (1970 – 1981) και ο Μουμπάρακ, ως σήμερα, ο οποίος ήταν αξιωματικός καριέρας της πολεμικής αεροπορίας.

Από το 1979 και μετά, χρονιά που η Αίγυπτος υπέγραψε συμφωνία ειρήνης με το Ισραήλ, η Ουάσιγκτον ετησίως την ενισχύει με 2,2 δισ. δολάρια, ενώ τα υπόλοιπα βασικά έσοδα προέρχονται από τον τουρισμό, τη διαχείριση της διώρυγας του Σουέζ (που εθνικοποίησε, παίρνοντας τον έλεγχο από τους Αγγλους, ο Νάσερ το 1956), ενώ σημαντικοί είναι και οι τομείς της γεωργίας, της ενέργειας και της τεχνολογίας της επικοινωνίας. Σύμφωνα με το ΔΝΤ, του οποίου «τις συνταγές» ακολούθησε πρόθυμα από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 και μετά η ηγεσία Μουμπάρακ, η αιγυπτιακή οικονομία «είναι από τις πλέον ισχυρές της περιοχής με τεράστιες δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης», οι οποίες βασίζονταν, βέβαια, κυρίως σε ιδιωτικοποιήσεις.

Οσο οι οικονομικοί δείκτες «ευημερούσαν», τόσο δεν ευημερούσε ο κόσμος. Οι τιμές των τροφίμων αυξάνονταν, η ανεργία και η φτώχεια επίσης. Ολα αυτά, σε συνδυασμό με την πολιτική ασφυξία, μπορεί κανείς να πει ότι ήταν το «έδαφος» της σημερινής έκρηξης.

Ενα ευρύ και ετερόκλητο κράμα δυνάμεων συναντιέται στους αιγυπτιακούς δρόμους, με κοινό αίτημα την εκδίωξη του Προέδρου Μουμπάρακ και του καθεστώτος του, την υιοθέτηση συνταγματικών αλλαγών που «θα διασφαλίζουν τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα» και μέτρων για στοιχειωδώς αξιοπρεπή διαβίωση. Αν και το πρόσωπο που έχει γίνει πιο γνωστό διά μέσου των ΜΜΕ είναι αυτό του πρώην επικεφαλής της Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας, Μουχάμαντ αλ Μπάρανταϊ, αξίζει να υπενθυμιστεί ότι ο ίδιος δεν ηγείται πολιτικού κόμματος, αλλά μιας οργάνωσης – ομπρέλας, της «Εθνικής Ομοσπονδίας για την Αλλαγή», στην οποία την υποστήριξή τους έχουν εκφράσει σχεδόν όλη η γκάμα των πολιτικών δυνάμεων στη χώρα, από τους «Αδελφούς Μουσουλμάνους» μέχρι δυνάμεις που αυτοχαρακτηρίζονται αριστερές.

Μπορεί, επισήμως, η αιγυπτιακή πολιτική σκηνή να αριθμεί περί τα 24 διαφορετικά πολιτικά κόμματα, όμως, επί της ουσίας ελάχιστα λειτουργούν, και ακόμη και αυτά ελάχιστα περιθώρια κινήσεων έχουν. Είναι, πάντως, κοινά αποδεκτό ότι η οργάνωση με τη μεγαλύτερη επιρροή είναι οι «Αδελφοί Μουσουλμάνοι», οι οποίοι από το 1928, οπότε ιδρύθηκαν, έχουν ακολουθήσει μια πορεία ανάμεσα στην παρανομία και στην πλήρη υποστήριξη από το εκάστοτε καθεστώς, αλλά και από ιμπεριαλιστικές δυνάμεις, ως αντίβαρο στην οποιαδήποτε απόπειρα δημιουργίας ενός πραγματικού εργατικού λαϊκού κινήματος (π.χ., όπως έγινε το 1956 όταν η CIA, από εχθρούς, τους κατέταξε στους «φίλους» και τους χρηματοδότησε αδρά, προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί η επιρροή της ΕΣΣΔ στην Αίγυπτο, λόγω των καλών της σχέσεων με τον Νάσερ).

Ο Ν. Μπογιόπουλος γράφει:

H κατ’ έτος οικονομική «βοήθεια» που προσφέρουν οι ΗΠΑ στο καθεστώς Μουμπάρακ ανέρχεται σε 1,5 δισ. δολάρια. Πόσο σημαντική είναι η Αίγυπτος ως πυλώνας εξυπηρέτησης των συμφερόντων των Αμερικανών στη Μέση Ανατολή και στην ευρύτερη περιοχή προκύπτει από το εξής γεγονός: Τα χρήματα που από το αμερικανικό ταμείο διοχετεύονται σε δύο μόνο χώρες, στο Ισραήλ και στην Αίγυπτο, φτάνουν το 20% του ποσού που διαθέτουν παγκοσμίως οι ΗΠΑ για να προωθούν την πολιτική τους.

Η Αίγυπτος αποτελεί για τις ΗΠΑ – και κατά τη διάρκεια του επί τριακονταετία καθεστώτος του Μουμπάρακ – έναν «εταίρο στρατηγικής σημασίας». Πέραν της σπουδαίας γεωστρατηγικής θέσης της, που αυξάνεται κατακόρυφα λόγω της διώρυγας του Σουέζ, εξασφαλίζει στις ΗΠΑ εκείνον τον αναγκαίο κυματοθραύστη της οργής του αραβικού κόσμου απέναντι στον ιμπεριαλισμό. Καθόλου τυχαία ο Ομπάμα, τον Ιούνη του 2009, την «ιστορική», όπως χαρακτηρίστηκε, ομιλία του προς τον μουσουλμανικό κόσμο, επέλεξε να την εκφωνήσει από το Κάιρο του Μουμπάρακ…

Ουδέποτε η πολιτική, η οικονομική και βεβαίως η στρατιωτική συνεργασία των Αμερικανών με το καθεστώς Μουμπάρακ σκιάστηκε από «δημοκρατικές ευαισθησίες», όπως αυτές που επικαλούνται σήμερα οι Αμερικανοί. Πρόκειται για «ευαισθησίες» που ανακαλύφθηκαν από τις ΗΠΑ μόνο μετά την εξέγερση του λαού της Αιγύπτου. Και μόνο ως συνέπεια της ανάγκης των ΗΠΑ να διατηρήσουν το ρόλο τους στην περιοχή, στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται.

*

Η ΕΕ, ήδη από το 2001, έχει υπογράψει συμφωνία σύνδεσης με την Αίγυπτο. Η πιο πρόσφατη επιβεβαίωση της στήριξης της «δημοκρατικής οικογένειας» των Βρυξελλών προς το καθεστώς Μουμπάρακ ήρθε μόλις τον περασμένο Οκτώβρη.

Κατά την επίσκεψή του στη χώρα, ο επίτροπος Stefan Fule, αρμόδιος για θέματα διεύρυνσης της ΕΕ, αφού συζήτησε τους «τρόπους ενίσχυσης της συνεργασίας ΕΕ – Αιγύπτου», εξήρε τις «παραδοσιακά καλές σχέσεις των δύο πλευρών» και προχώρησε στην ανακοίνωση νέων συμφωνιών οικονομικού περιεχομένου ύψους 500 δισ. ευρώ.

Υπολογίζεται ότι σωρευτικά το οικονομικό πακέτο συνεργασίας ανάμεσα στο καθεστώς Μουμπάρακ και στην ΕΕ ξεπερνά από το 2000 και μετά τα 2,2 τρισ. ευρώ…

*

Στην Αίγυπτο από τις αρχές του ’90 είναι εγκατεστημένη μόνιμη αποστολή του ΔΝΤ. Η πολιτική που συμφωνήθηκε μεταξύ καθεστώτος Μουμπάρακ – ΔΝΤ και η οποία επικυρώθηκε με νόμο το 1991, μεταξύ άλλων προέβλεπε την ιδιωτικοποίηση 314 επιχειρήσεων του δημόσιου τομέα. Ηδη έχουν πουληθεί οι 207 από αυτές…

Στο πρόσφατο συμπόσιο που διοργανώθηκε από το Αιγυπτιακό Κέντρο Ερευνών, ο επικεφαλής της αποστολής του ΔΝΤ, ονόματι Αλαν Μακ Αρθουρ (σ.σ.: πρόκειται για τον αντίστοιχο «Τόμσεν» της Αιγύπτου) τάχθηκε υπέρ της κατάργησης των κρατικών επιδοτήσεων στα πετρελαιοειδή.

Αν αναλογιστεί κανείς ότι οι επιδοτήσεις των πετρελαιοειδών στην Αίγυπτο απορροφούν το 15% των κοινωνικών δαπανών (όταν οι επιδοτήσεις των τροφίμων αποτελούν μόλις το 4%) τότε γίνεται αντιληπτό ότι εκείνο που στην ουσία ζήτησε το ΔΝΤ ήταν η πλήρης κατάργηση των δαπανών κοινωνικού χαρακτήρα!

Η παραπάνω «πρόταση» του ΔΝΤ δημοσιοποιήθηκε μόλις μια βδομάδα πριν την εξέγερση του αιγυπτιακού λαού…

***

Ποιος καρπώνεται τον πλούτο που παράγεται στην Αίγυπτο; Τι κέρδος έχει ο λαός της από την περίφημη αμερικανική «βοήθεια» ή από τις εμπορικές συμφωνίες της αιγυπτιακής πλουτοκρατίας και του διεφθαρμένου καθεστώτος της με την ΕΕ και με Κροίσους του εξωτερικού (μεταξύ αυτών αρκετοί επιφανείς Ελληνες βιομήχανοι και τραπεζίτες);

Η απάντηση είναι απλούστατη και συντομότατη: Κανένα.

*

Το αντίτιμο που πληρώνει ο αιγυπτιακός λαός για το γεγονός ότι ζει σε μια πετρελαιοπαραγωγό χώρα, με αποθέματα φυσικού αερίου και ζάπλουτους επιχειρηματίες, είναι το εξής:

• Στην Αίγυπτο, οι πραγματικοί μισθοί είναι «παγωμένοι» εδώ και χρόνια.
• Ο κατώτατος μισθός δεν ξεπερνάει τα 13 ευρώ.
• Ο πληθωρισμός τρέχει κοντά στο 16% με τις τιμές στο κρέας και στο κοτόπουλο να έχουν αυξηθεί μόνο το τελευταίο διάστημα από 30 έως και 150%!
• Υπολογίζεται ότι το 40% των Αιγυπτίων ζει με μόλις 2 δολάρια τη μέρα και ότι οι νέοι έως και 30 ετών, που αποτελούν το 60% του πληθυσμού, είναι άνεργοι σε ποσοστό που αγγίζει τα εξωφρενικά επίπεδα του 90%!

Στην Αίγυπτο των 85 εκατομμυρίων κατοίκων, που είναι τελευταία σε κατάταξη χώρα στην περιοχή από απόψεως Παιδείας και επαγγελματικής κατάρτισης καθώς το 1/3 του πληθυσμού είναι αναλφάβητοι, το ίδιο το ΔΝΤ δε διστάζει να παραδεχτεί ότι με την πολιτική που ακολουθείται στη χώρα (υπό την εποπτεία του), η ανεργία στο σύνολο του πληθυσμού μέχρι το 2020 θα έχει… τριπλασιαστεί.

***

Η λαϊκή εξέγερση στην Αίγυπτο, όπως και κάθε εξέγερση, είναι μία σύνθετη διαδικασία. Οι κοινωνικές εκρήξεις, σε αντίθεση με τις μαθηματικές εξισώσεις των αποστειρωμένων εργαστηρίων, δεν έχουν δοσμένους και αμετάβλητους παράγοντες και πολύ περισσότερο προκαθορισμένα αποτελέσματα. Είναι κάτι που το βεβαιώνουν ιστορικά τα «ανώτερα μαθηματικά» των κοινωνικών εξεγέρσεων, αφού ακόμα και όταν επικρατούν συνθήκες επαναστατικής κατάστασης δε σημαίνει ότι αυτές θα οδηγήσουν και σε Επανάσταση.

*

Ομως, έτσι κι αλλιώς, οι εξελίξεις στην Αίγυπτο προσφέρουν, ήδη, την πολύτιμη επαναβεβαίωση μιας ακατανίκητης αλήθειας:

Οτι, δηλαδή, η πορεία των κοινωνιών δεν είναι ευθύγραμμη και προκαθορισμένη «άνωθεν».

Οτι η ζωή των καταπιεσμένων δεν είναι ένας ακατανίκητος από τους ισχυρούς «μονόδρομος».

Οτι, τελικά, οι λαοί έχουν τη δύναμη, αν το αποφασίσουν, να σαρώσουν τους δυνάστες τους και έχοντας επενδύσει στην οργάνωση και στον ταξικό προσανατολισμό της δράσης τους, να απορρίψουν τους ελιγμούς του κατεστημένου και να επιβάλουν το δικό τους δρόμο.