«Οι Έλληνες στη διαδικασία οικοδόμησης του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ», Μέρος Ζ: Οι Έλληνες στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο

Στις 22 Ιουνίου 1941 οι συνδυασμένες δυνάμεις του Άξονα εισέβαλαν σε Σοβιετικό έδαφος. Πρωταγωνιστικό ρόλο στη διεξαγωγή και έκβαση του αντιφασιστικού αγώνα διεκδίκησαν και κατέκτησαν επάξια οι κομμουνιστές και οι κομμουνίστριες που έσπευσαν από την πρώτη μέρα να ενταχθούν στις γραμμές του Κόκκινου Στρατού ή να οργανώσουν στα μετόπισθεν την ένοπλη αντίσταση στις δυνάμεις κατοχής.

Πως εντάχθηκαν οι Έλληνες της Σοβιετικής Ένωσης στον αγώνα κατά του φασισμού; Όσοι είχαν την σοβιετική υπηκοότητα πολέμησαν στο μέτωπο όπως όλοι οι σοβιετικοί πολίτες ανεξαρτήτως εθνικότητας. Από τους Έλληνες χωρίς σοβιετική υπηκοότητα (με ελληνικό δηλαδή, ανανεωμένο ή όχι διαβατήριο) κάποιοι κατατάχθηκαν εθελοντικά, άλλοι εντάχθηκαν στο παρτιζάνικο κίνημα, σημαντικό μέρος ρίχτηκε στην μάχη της παραγωγής, ενώ άλλοι έμειναν ουσιαστικά αμέτοχοι. Σημαντική ήταν η συμβολή των Ελλήνων κομμουνιστών –ιδιαίτερα των Ελλήνων νέων κομσομόλων- που πολέμησαν με απαράμιλλο ενθουσιασμό και θάρρος στα διάφορα πεδία των μαχών. Επίσης, δεν ήταν λίγοι εκείνοι, που το 1945 μπήκαν με τα τμήματα του Κόκκινου Στρατού στο Βερολίνο γράφοντας μαζί με τα εκατομμύρια των συντρόφων τους τις τελευταίες σελίδες της Αντιφασιστικής Νίκης των Λαών.[i]

Άγαλμα για τους Έλληνες στρατιώτες που έπεσαν στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο (Αρχείο Ελληνισμού Μαύρης Θάλασσας)

Ορισμένες αναφορές κάνουν λόγο ακόμα και για 13.000 Έλληνες που πολέμησαν στα μέτωπα του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου μόνο από την Γεωργία. Ένας εξ αυτών, ο Λάζαρος Μέλικοφ (από την Τσάλκα της Γεωργίας), στις παραμονές του σοβιετοφιλανδικού πολέμου το 1939 έγραψε από το μέτωπο μια επιστολή στον φίλο του Χαράλαμπο Καρίμποφ, η οποία και έκλεινε ως εξής: «Εγώ υπερασπίζω τα σύνορα από τους φασίστες εχθρούς. Για τα σοβιετικά σύνορα δίνω και την ζωή μου.» Ήταν μέλος της Κοσμομόλ της διμοιρίας και όπως εκατοντάδες χιλιάδες άλλα μέλη της νεολαίας και του Κόμματος ρίχτηκε με αυτοθυσία στην πρώτη γραμμή κατά του φασισμού. Έπεσε μαχόμενος κατά την απελευθέρωση της Λευκορωσίας. Για τον ηρωισμό του τιμήθηκε με το μετάλλιο του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου 1^ης κατηγορίας.[ii]

Ανάμεσα στους Έλληνες της ΕΣΣΔ που διέπρεψαν στα πεδία των μαχών υπήρξαν και εννέα, στους οποίους απενεμήθη η ανώτατη τιμή του «Ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης». Πρόκειται για τους Σπυρίδωνα Γεγκόροφ, Θεοφύλακτο Ζουμπάλοφ, Θεόδωρο Κοτάνοφ, Ηλία Μουρζά, Γρηγόριο Μπαχτσιβαντζή, Κωνσταντίνο Ταλάχ, Ηλία Ταχτάροφ, Γεώργιο Τσέλιο και Κωνσταντίνο Χάτζεφ.

Ο Ήρωας της Σοβιετικής Ένωσης Θεοφύλακτος Ζουμπάλοφ (Αρχείο Ελληνισμού Μαύρης Θάλασσας)

Όπως αναφέραμε και πρωτύτερα, δεν ήταν λίγοι οι Έλληνες και οι σοβιετικοί πολίτες ελληνικής καταγωγής, που συνέβαλαν στην τιτάνια προσπάθεια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, δρώντας μέσα από αντάρτικες ομάδες που επιχειρούσαν στις κατεχόμενες από τους Ναζί περιοχές (όπως οι Κωνσταντίνος Αποστολίδης, Φ. Γιακουσίδης, Ν. Μιχαηλίδης, Ν. Ποπαντόπουλος, Λεωνίδας και Μάξιμος Σελεσκερίδης-Γκρέκοφ, Ν. Σπάη, Ι. Τσαλουχίδης, οι αδερφοί Τσούσση, κ.α.).

Άλλοι συνέδραμαν στον αντιφασιστικό αγώνα μέσα από τις γραμμές ανεφοδιασμού (όπως ο Ιβάν Κωνσταντινίδης), του πολιτισμού (όπως ο Θεόδωρος Κανονίδης) και βέβαια της παραγωγής: οι Ιβάν Μπράγκιν, Γεώργιος Σαββίδης, Κωνσταντίνος Χρυσοχοΐδης, κ.α. τιμήθηκαν με το μετάλλιο «Για Ηρωική Εργασία στο Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο». Αλλά και χιλιάδες άλλοι απλοί πολίτες, όπως ο πατέρας της Χαρίκλειας Κανέτη (Πόντιος πρόσφυγας από την Τουρκία), ο οποίος κατά την διάρκεια του πολέμου –όντας ράφτης στο επάγγελμα- έραβε στολές για τους φαντάρους. Ο ίδιος έλεγε: «Η νίκη κατά των κατακτητών είναι υπόθεση όλων».[iii]

---

[i] Αθηναϊκός Κούριερ, 30 Σεπτεμβρίου – 7 Οκτωβρίου 2005, επιστολή Φρόσως Ονουφριάδου

[ii] Αθηναϊκός Κούριερ, 2-9 Ιούνη 2006, άρθρο Διογένη Μέλικοφ

[iii] Αθηναϊκός Τύπος, 8 Δεκεμβρίου 2004, Μαρτυρία Χαρίκλειας Κανέτη από το Καζακστάν

Περιεχόμενα

Μέρος Α: Εισαγωγή

Μέρος Β: Η προεπαναστατική περίοδος

Μέρος Γ: Επανάσταση και Εμφύλιος

Μέρος Δ: Δεκαετία του 1920, τα πρώτα βήματα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης

Μέρος Ε: Η ταξική πάλη συνεχίζεται: το κίνημα της κολεκτιβοποίησης

Μέρος ΣΤ: Δεκαετία του 1930. Για τις «σταλινικές διώξεις»

Μέρος Ζ: Οι Έλληνες στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο

Μέρος Η: Μετά τον Πόλεμο-Για τις μετεγκαταστάσεις του 1949

Μέρος Θ: Αναθεώρηση της Ιστορίας

Μέρος Ι: Το σήμερα

Μέρος ΙΑ: Εν κατακλείδι