Διαλεκτικός Υλισμός (Ι): Η ύλη στον Μαρξισμό

Η ύλη στη φιλοσοφική θεώρηση του μαρξισμού

Όλα τα σώματα της φύσης υπάρχουν έξω και ανεξάρτητα από τη συνείδηση, τα αισθήματα, το πνεύμα. Η συνείδηση γεννήθηκε σε μια ορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης της φύσης, σαν προϊόν της.

Ορισμός του Β. Ι. Λένιν για την ύλη (Υλισμός και Εμπειριοκριτισμός): «Η ύλη είναι φιλοσοφική κατηγορία που δηλώνει την αντικειμενική πραγματικότητα που δίδεται στον άνθρωπο μέσω των αισθημάτων του και που αντιγράφεται, φωτογραφείται, απεικονίζεται από τα αισθήματά μας και υπάρχει ανεξάρτητα από αυτά.»

Ο ορισμός αυτός χαρακτηρίζεται και από μια άλλη ιδιομορφία: είναι γενικός και καθολικός, δε δεσμεύεται από την αναγνώριση ορισμένων μονάχα μορφών ύλης που είναι γνωστές στη δοσμένη στιγμή και έχουν ορισμένες μόνο ιδιότητες. Η γενίκευση αυτή έγινε δυνατή μέσω της ανάπτυξης της φιλοσοφίας και επιστήμης.

Η τάση να αποδίδονται στην ύλη ‘απόλυτες’ φυσικές ιδιότητες, δοσμένες μια για πάντα (πχ. Η αδιαιρετότητα και αμεταβληκότητα) έρχεται σε αντίφαση με την πραγματικότητα της φύσης.

Σε αντίθεση με τον μεταφυσικό υλισμό, ο διαλεκτικός υλισμός απορρίπτει την άποψη ότι υπάρχει κάποια ‘έσχατη’ αμετάβλητη ουσία των πραγμάτων, κάποια απόλυτα απλή υπόσταση που στις οριστικές ιδιότητες και εκδηλώσεις τις ανάγεται κάθε τι που υπάρχει. Η ύλη είναι ανεξάντλητη και σε βάθος.

Η ύλη, η φύση είναι αιώνια, άπειρη και απεριόριστη.

Η κίνηση είναι μια αναπόσπαστη, καθολική, αιώνια ιδιότητα της ύλης, είναι ο τρόπος ύπαρξής της, το κατηγορούμενό της.

Η κίνηση είναι η αιώνια μορφή ύπαρξης της ύλης. Κίνηση= κάθε αλλαγή γενικά.

Μορφές κίνησης: (μηχανική, φυσική, χημική, βιολογική, κοινωνική) η κάθε μια τους περιλαμβάνει ένα λίγο-πολύ πλατύ κύκλο φαινομένων, συγγενικών από ορισμένη άποψη

Στο βαθμό που υπάρχει αυτή η εσωτερική σύνδεση ανάμεσα στα είδη κίνησης και στους τύπους των υλικών αντικειμένων, η μελέτη της κίνησης είναι και συνάμα ο δρόμος προς τη γνώση των ίδιων των υλικών αντικειμένων.

Η ηρεμία και η ισορροπία είναι σχετικές. Ενγκελς (Διαλεκτική της Φύσης): «η δυνατότητα σχετικής ηρεμίας των σωμάτων, η δυνατότητα προσωρινών καταστάσεων ισορροπίας, είναι ο ουσιαστικός όρος της διαφοροποίησης της ύλης και κατά συνέπεια, ο ουσιαστικός όρος της ζωής.»

Ακριβώς χάρη σε αυτό, εμφανίζονται και υπάρχουν για ένα μακρύτερο ή μικρότερο χρονικό διάστημα πράγματα ποιοτικά καθορισμένα που διαφέρουν μεταξύ τους.

Η ηρεμία και ισορροπία δεν είναι μόνο σχετικές αλλά και προσωρινές. Αργά ή γρήγορα παραμερίζονται, ξεπερνιούνται στο κάθε αντικείμενο από την καθολική κίνηση. Άλλωστε και η ίδια η κίνηση, αργά ή γρήγορα, αλλά αναπόφευχτα, γεννά την ηρεμία και ισορροπία στη μία ή την άλλη μορφή, κάτω από άλλες συνθήκες. Αυτό επιτρέπει την εμφάνιση πραγμάτων ποιοτικά καινούργιων, τη διαφοροποίηση της ύλης.

Η αφθαρσία της κίνησης της ύλης δεν πρέπει ωστόσο να εννοείτε μόνο ποσοτικά, άλλα και ποιοτικά. Ο Ενγκελς εννοεί την ιδιότητα της υλικής κίνησης, ιδιότητα που δεν την χάνει ποτέ, να μετατρέπεται πάντα από τη μία μορφή στην άλλη.

Εσωτερική αντιφατικότητα της κίνησης: η κίνηση είναι αλλαγή. Είναι αντιφατική γιατί α) περιλαμβάνει στοιχεία συνέχειας και ασυνέχειας, β) δεν είναι ομοιόμορφη, αλλά είναι ένα σύμπλεγμα διαφορετικών ποιοτικά μορφών.

Ο χώρος και ο χρόνος είναι αντικειμενικές πραγματικές μορφές ύπαρξης της κινούμενης ύλης. Η έννοια του χώρου εκφράζει την συνύπαρξη και τον χωρισμό των πραγμάτων του ενός από το άλλο, την έκτασή τους, την τάξη στην οποία είναι τοποθετημένα το ένα σε σχέση με το άλλο. Στο χρόνο εκφράζεται η διαδοχικότητα των συντελούμενων υλικών διαδικασιών (προτσές)

Λένιν: ο άνθρωπος και η φύση υπάρχουν μόνο σε χώρο και σε χρόνο. Οτιδήποτε έξω από αυτό βρίσκεται στο χώρο της φαντασίας.

Το γεγονός ότι ο χώρος και ο χρόνος υπάρχουν αντικειμενικά ανεξάρτητα από την εναλλαγή των φαινομένων είναι έκφραση του απόλυτου χαρακτήρα τους. Οι ιδιότητές τους όμως αλλάζουν εφόσον καθορίζονται από τις ιδιότητες της μεταβαλλόμενης ύλης. Σε αυτό το σημείο εκφράζεται και η σχετικότητα του χώρου και χρόνου.

Ο χώρος και ο χρόνος, όπως και η ίδια η ύλη, υπακούουν στο μεγάλο καθολικό νόμο της ύπαρξης: στο νόμο της ανάπτυξης.

Εσωτερική αντιφατικότητα: οφείλεται στην ποιοτική διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στα υλικά αντικείμενα και έχει ως συνέπεια τη διαφορά στις ιδιότητες, στην εσωτερική διάρθρωση των χωρικών στοιχείων που ανήκουν στα δοσμένα υλικά αντικείμενα.

Χώρος και χρόνος είναι απόλυτοι και σχετικοί, συνεχείς και ασυνεχείς.

Ο κόσμος είναι ενιαίος.

 

Βιβλιογραφία

Ένγκελς Φ. «Αντί-Ντύρινγκ»

Ένγκελς Φ. «Διαλεκτική της Φύσης»

Λένιν Β. Ι. «Υλισμός και εμπειριοκριτισμός», στα «Άπαντα», τόμος 18